قازاقستاندا حالىق دەنساۋلىعىن ساقتاۋ مەن دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىن دامىتۋ ءۇشىن ۇلكەن ماڭىزعا يە. سوندىقتان ەلىمىزدە دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنا قاتىستى ماڭىزدى باعدارلامالار قابىلدانىپ، مەديسينا قىزمەتىنىڭ ساپاسىن جاقسارتۋ، مامانداردىڭ بىلىكتىلىگىن كوتەرۋ باعىتىندا كوپتەگەن جۇمىستىن ۇزدىكسىز جالعاسىپ كەلەدى.
بۇگىندە ەل ىشىندە كەڭ تاراعان بىرنەشە اۋرۋدىڭ تۇرلەرى بار. كوپ جاعدايدا مۇنى حالىقتىڭ الەۋمەتتىك جاعدايىمەن بايلانىستىرىپ جاتامىز. ءيا، حالىقتىڭ دەنساۋىلعىن جاسقارتۋدا الەۋمەتتىك ماسەلەلەردىڭ وزىندىك ورىنى بار. دەسەك تە ءاربىر ادام ءوزىنىڭ دەنساۋىلعىنا جاۋاپتى بولۋى كەرەك.
دارىگەر مامانداردىڭ سوزىنە سەنسەك، ءقازىر ەل ازاماتتارى جۇرەك-قان تامىرلارى اۋرۋلارى، ونكولوگيالىق اۋرۋلار جانە قانت ديابەتى سياقتى اۋرۋلاردان كوپ جاپا شەگەدى ەكەن. اۋىل مەن قالادا بىلىكتى مەديسينا ماماندارى وسى اۋىرۋمەن ۇزدىكسىز كۇرەس جۇرگىزىپ كەلەدى. دارىگەرلەر اۋرۋدى ەرتە باستان دياگنوستيكالاۋ، ەمدەۋ جانە الدىن الۋ ءۇشىن كۇش بىرىكتىرىپ جۇمىس ىستەۋدە. مەملەكەت وسىنداي اۋىرۋلاردىڭ ەرتە باستان انىقتاپ، الدىن الۋ ءۇشىن سكرينگتەر ۇيىمداستىرىپ، حالىقتىڭ دەنساۋىلعىنا جاقسارتۋدى بارىنشا ناسيحاتتاپ كەلەدى.
بۇگىندە ەلىمىزدە مەديسينالىق تەكسەرۋلەر اۋرۋلاردىڭ الدىن الۋ، ەرتە دياگنوستيكا جانە قوعامدىق دەنساۋلىقتى ساقتاۋدا ماڭىزدى ءرول اتقاراتىنى كوپشىلىككە ءمالىم. تەكسەرۋلەر مىندەتتى الەۋمەتتىك مەديسينالىق ساقتاندىرۋ مەن جەكە كلينيكالاردا قول جەتىمدى.
قازىرگى تاڭدا قازاقستانداعى نەگىزگى مەديسينالىق تەكسەرۋلەرگە ديسپانسەريزاسيا مەن پروفيلاكتيكالىق تەكسەرۋلەر جاتادى. ماسەلەن، سوزىلمالى اۋرۋلاردى ەرتە انىقتاۋ ءۇشىن ءمامس ەسەبىنەن قارجىلاندىرىلاتىن بەلگىلى ءبىر جاس توپتارىنا مىندەتتى ديسپانسەريزاسيا جۇرگىزىلەدى. وعان قان جانە نەسەپ تالداۋلارى مەن ۋدز مەن رەنتگەن جاتادى. ال ەلەكتروكارديوگرامما (ەكگ) سياقتى كارديولوگيالىق تەكسەرۋلەر، قانت ديابەتى، گيپەرتونيا جانە ونكولوگيالىق اۋرۋلاردا ەرتە باستان انىقتاۋعا كومەكتەسەدى. وسى رەتتە ديسپانسەريزاسيا بالالار مەن ەرەسەكتەرگە جىل سايىن وتكىزىلەتىنىن وقىرماندارمىزدىڭ ەسىنە سالا كەتكىمىز كەلەدى. بۇل شارالار اۋرۋلاردىڭ اسقىنباۋىن، دەنساۋلىق اقاۋدى ۋاقىتىندا انىقتاۋعا جانە باستاپقى كەزەڭدەردە ەمدەۋگە سەپتەسەدى.
سونىمەن قاتار ەلەمىزدە ونكولوگيالىق اۋرۋلارعا سكرينينگتەردە ۇداي جۇرگىزىلەدى. ەلىمىزدە ونكولوگيالىق اۋرۋلارعا سكرينينگ جۇرگىزۋ ءۇشىن مەملەكەتتىك باعدارلامالار ەنگىزىلگەن. بۇل سكرينينگتىك تەكسەرۋلەردى 40 جاستان اسقان ايەلدەر ءۇشىن ءسۇت بەزى قاتەرلى ىسىگىن انىقتاۋ ءۇشىن مامموگرافيا، 30-70 جاس ارالىعىنداعى ايەلدەر ءۇشىن جاتىر موينى قاتەرلى ىسىگىنە پاپ-تەست ارقىلى باقىلاۋ جۇرگىزىلىپ كەلەدى. ال 50 جاستان اسقان ەرلەر مەن ايەلدەر ءۇشىن كولورەكتالدى قاتەرلى ىسىككە سكرينينگى جۇمىس ىستەيدى.
مەديسينالىق تەكسەرۋلەر قولجەتىمدى بولعانىنا قاراماستان، اۋىلدىق جەرلەردە مەديسينالىق پەرسونال مەن قۇرال-جابدىقتاردىڭ جەتىسپەۋشىلىگىنە بايلانىستى قيىندىقتار بار. بۇل ماسەلەلەردى شەشۋ ءۇشىن مەملەكەت تەلەمەديسينانى دامىتىپ، شالعاي ەلدى مەكەندەردە سكرينينگ جانە دياگنوستيكا جۇرگىزەتىن جىلجىمالى مەديسينالىق كەشەندەردى اشۋدا. وسىلايشا، قازاقستانداعى مەديسينالىق تەكسەرۋلەر اۋرۋلاردىڭ الدىن الۋدا جانە حالىقتىڭ دەنساۋلىعىن جاقسارتۋ ىسىنە باسا كوڭىل ءبولىپ وتىرعان ەل رەتىندە تانىلىپ كەلەدى.
قازىرگى تاڭدا اۋىلدىق جەرلەردە، مەديسينالىق مامانداردىڭ تاپشىلىعى ءبىرشاما بايقالۋدا. شالعاي ايماقتاردا مامانداردىڭ بولماۋى حالىقتىڭ كوپ بولىگى ءۇشىن ساپالى مەديسينالىق قىزمەتتەرگە قول جەتكىزۋدى قيىنداتاتانى بەلگىلى. سونىمەن قاتار ەلىمىزدە حالىقتىڭ دەنساۋلىق كورسەتكىشتەرىن تومەندەتەتىن فاكتور ەكەنىن دە ۇمىتپاۋىمىز كەرەك. سول سەبەپتى بيلىك ورىندارى جاس دارىگەر ماماندارعا قولداۋ كورسەتىپ، ىنتالاندىرۋ باعدارلامالارىن ۇداي جۇرگىزۋدە. شالعاي ايماقتاردا جۇمىس ىستەۋ ءۇشىن كادرلاردى دايارلاۋ وسى ماسەلەنى شەشۋدە ماڭىزدى ءرول اتقاراتىنىن ايتا كەتۋىمىز كەرەك.
مەديسينا سالاسىنداعى يننوۆاسيالار مەن زاماناۋي تەحنولوگيالاردى قولدانۋ ەلىمىزدەگى مەديسينالىق قىزمەتتى زاماناۋي دەڭگەيگە كوتەرۋگە مۇمكىندىك بەرتىنى ءسوزسىز. سوندىقتان ناۋقاستاردى جاڭا تەحنولوگيالارمەن ەمدەۋ ادىستەرىن ەنگىزۋدىڭ ماڭىزى زور.
اڭگىمە اراسىندا قازاقستاندا تەلەمەديسينا سالاسىن بەلسەندى دامىتىپ كەلە جاتقانىن تىلگە تيەك ەتتىك. قازىرگى تاڭدا تەلەمەديسينا الىس ايماقتارداعى پاسيەنتتەرگە كەڭەس بەرىپ، دياگنوستيكالاۋ جۇمىسىن ايتارلىقتاي جەڭىلدەتىپ وتىر. سوندىقتان تەلەمەديسينا دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنىڭ ماڭىزدى تارماعىنا اينالدى دەسەك بولادى. بۇل تەحنولوگيا اۋىلدىق جانە شالعاي اۋدانداردا مەديسينالىق قىزمەتتەردىڭ قولجەتىمدىلىگىن ارتتىرۋعا، پاسيەنتتەردىڭ ۋاقىتىن ۇنەمدەۋگە جانە ماماندار اراسىنداعى تاجىريبە الماسۋعا مۇمكىندىك بەرىپ وتىر. تەلەمەديسينا دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىنىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋدىڭ ءبىر جولى رەتىندە مەملەكەت تاراپىنان دا، جەكە مەديسينالىق مەكەمەلەر تاراپىنان دا قىزۋ قولداۋعا يە بولعانىن ايتا كەتۋىمىز كەرەك.
تەلەمەديسينانىڭ كومەگىمەن اۋىل تۇرعىندارى استانالىق جانە وبلىستىق اۋرۋحانالارداعى جوعارى بىلىكتى مامانداردىڭ كەڭەسىنە قول جەتكىزە الادى. بۇل اسىرەسە جۇرەك-قان تامىرلارى، ەندوكريندىك جانە ونكولوگيالىق اۋرۋلار سياقتى سوزىلمالى دەرتتەرى بار پاسيەنتتەر ءۇشىن ماڭىزدى. سوڭعى ۋاقىتتارى ەلىمىزدە دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىن سيفرلاندىرۋ اياسىندا تەلەمەديسينا جوبالارىنا قارجى بولىنۋدە. ايتالىق، «سيفرلىق قازاقستان» مەملەكەتتىك باعدارلاماسى اياسىندا ينتەرنەت ينفراقۇرىلىمى جاقسارىپ، شالعاي ەلدى مەكەندەردە بايلانىس ساپاسى ارتتىرعان.
ال COVID-19 پاندەمياسى تەلەمەديسيناعا دەگەن سۇرانىستى ارتتىرىپ، ونى كەڭىنەن قولدانۋعا يتەرمەلەگەنى بەلگىلى. كارانتين جانە شەكتەۋ شارالارى كەزىندە قاشىقتان كەڭەس بەرۋ جانە دياگنوستيكا جاساۋ قاجەتتىلىگى ايقىن سەزىلدى. پاندەميادان كەيىن دە تەلەمەديسينا وزەكتىلىگىن جوعالتپاي، قالىپتى مەديسينالىق تاجىريبەگە ەندى.
مەديسينالىق عىلىم مەن ءبىلىمنىڭ دامۋى دا كادرلاردى دايارلاۋعا بايلانىستى، بۇل تۇراقتى دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىن قۇرۋ ءۇشىن ماڭىزدى ءرول اتقارادى. مەديسينالىق ۋنيۆەرسيتەتتەر مەن كوللەدجدەردە جوعارى بىلىكتى وقىتۋشىلار، دارىگەرلەردىڭ بىلىكتىلىگىن ۇنەمى ارتتىرۋ جانە زاماناۋي وقۋ باعدارلامالارىن ازىرلەۋ قازاقستاندى بىلىكتى ماماندارمەن قامتاماسىز ەتۋگە كومەكتەسەدى.
وسىلايشا، قازاقستاندا مەديسينالىق ماماندىق — ۇلتتىڭ دەنساۋلىعى، ەكونوميكالىق دامۋ جانە شەتەلدىك ماماندارعا تاۋەلسىزدىك ءۇشىن ستراتەگيالىق ماڭىزدى سالاعا اينالدى. مەديسينالىق كادرلاردى قولداۋ جانە دامىتۋ دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىن تۇراقتى تۇردە دامىتۋ – بارلىق ەل ازاماتتارىنىڭ ءومىر ساپاسىن جاقسارتۋ ءۇشىن نەگىزگى فاكتورعا اينالدى.
