ۇكىمەت پەن ۇلتتىق بانك "حالىقتىڭ اسىرا نەسيەلەندىرۋى" ماسەلەسىن كوتەرىپ جۇرگەنىنە جىلدان استى. ولار ينفلياسيانىڭ اۋىزدىقتاۋعا كەلمەۋىنىڭ بىردەن ءبىر سەبەبى رەتىندە دە وسى اسىرا نەسيەلەندىرۋ ماسەلەسىن اتايدى. وندا دا كەپىلسىز تۇتىنۋشىلىق نەسيەلەر ۇلەسى كوبەيىپ كەتكەنىن ايتىپ، دابىل قاعادى. الايدا قارجى ينستيتۋتتارى بۇعان ايتار ءۋاج ايتىپ، قامتاماسىز ەتىلمەگەن تۇتىنۋشىلىق نەسيە كولەمىنىڭ اناي ايتارلىقتاي ەمەس ەكەنىن سيفرلارمەن دالدەپ باعۋدا. بۇل رەتتە ەكونوميست ءارى Monetarity Telegram ارناسىنىڭ اۆتورى ۆلاديسلاۆ تۋركين سوڭعىلارىنىڭ ەسەپ ءتاسىلى دۇرىس ەمەس ەكەندىگىن ايتادى، دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.
مامان نەسيە بەرۋ نەمەسە نەسيە نارىعىنداعى "قىزىپ كەتۋ" جاعدايىن تالداۋدا بەلگىلى ستاتيستيكالىق كوەففيسيەنتتەرگە سۇيەنۋدەن باس تارتۋ دۇرىس ەمەس دەپ سانايدى. ول بۇل ارادا ەلدەردىڭ تولەم قابىلەتتىلىگى مەن دەفولت ىقتيمالدىعىن باعالاۋ كورسەتكىشتەرىن ەسكەرۋ كەرەكتىگىن ايتادى.
"نەگىزى، جاعداي بىلاي عوي، حالىقتىڭ تۇتىنىسىنىڭ جيىنتىق سوماسى تابىسىنىڭ جيىنتىق سوماسىنان الدەقايدا اسىپ وتىرادى. ناتيجەسىندە سوڭعى جىلدارى ءبىزدىڭ ەلىمىزدە 3-4 ترلن تەڭگەگە جەتكەن تۇتىنىس كولەمىنىڭ ارتۋىن بايقاۋعا بولادى. مىنە، مۇنداي الشاقتىق نەسيە ارنالارى ارقىلى قارجىلاندىرىلۋدا. بۇعان دەيىن وسىعان ۇقساس شەكتى يگەرۋ 2008-2010 جىلدارى بولعان. ال ەكونوميكاداعى كەز-كەلگەن قۇلدىراۋ (ءجىو، مەملەكەت كىرىستەرى مەن ترانسفەرتتەر ءوسىمىنىڭ تەجەلىسى) نەمەسە فيسكالدىق ىنتالاندىرۋدىڭ ايتارلىقتاي تومەندەۋى پروبلەمالىق قارىزدار مەن دەفولتتاردىڭ بىردەن شارىقتاۋىنا اكەلىپ سوعادى. ەندى ءبىزدىڭ بانكتەر قابىلداعان قازىرگى ۇلكەن ءارى شوعىرلانعان جۇيەلىك تاۋەكەلدەردى ەسكەرسەك، بۇل اۆتوماتتى تۇردە الەۋمەتتىك تولقۋلار مەن قارجىلىق داعدارىسقا اكەلىپ سوعۋى مۇمكىن"، - دەيدى ەكونوميست.
ونىڭ ايتۋىنشا، تۇراقتى تۇردە ىنتالاندىرۋ، ءجىوء-نىڭ ءوسىمىن باسىپ وزۋ جونىندەگى جوسپارلار جانە مەملەكەتتىك شىعىستاردى قىسقارتۋ مۇمكىن ەمەس-مىس دەگەن سەكىلدى ويلاردىڭ قوعامدا قايتا-قايتا كوتەرىلۋى دە وسىمەن بايلانىستى.
"قايتا ۇلتتىق بانكتىڭ اتالعان ماسەلەنى ءىشىنارا مويىنداپ، شارالار قابىلداپ جاتقانى كوڭىلگە كادىمگىدەي دەمەۋ. رەتتەۋشى ورگان قازىرگى بانكتەردىڭ "يدەالدى" ستاتيستيكاسىنا قاراماستان، ماكروولشەمدەردى تۇزەپ، كونترسيكلدى رەزەرۆتىك بۋفەردى ەنگىزۋدە"، - دەيدى تۋركين.
ول قامتاماسىز ەتىلمەگەن تۇتىنۋشىلىق نەسيەلەۋ جاعدايىندا بانكتەردىڭ قورعانىسى وتە مىقتى ەكەنىن، كەرىسىنشە، بۇل تۇرعىدا قارىز الۋشىعا جاسالاتىن ەكونوميكالىق قىسىم كۇشەيە تۇسەتىنىن ايتادى.
"بىزدە نەسيە تولەمىن مەرزىمىنەن كەشىكتىرگەن ادام ءىس جۇزىندە ەكونوميكالىق، قوعامدىق قۋعىن-سۇرگىنگە ۇشىرايدى، بارلىعى بۇعاتتالىپ، ءتۇرلى شەكتەۋلەر قولدانىلادى. قابىلدانعان بانكروتتىق تۋرالى زاڭ دا بۇل ماسەلەنى شەشە الماۋدا. بۇل - سوڭعى ساتىداعى جازالاۋ مەحانيزمى ەمەس قوي، كورپوراتيۆتىك بانكروتتىق جاعدايىنداعىداي قالىپتى ەكونوميكالىق پروسەسس. ءبىراق ولاردىڭ اراسىندا ۇلكەن ايىرما. جالپى، قارىزدى رەتتەۋ تەتىكتەرى بانكتەردىڭ پايداسىنا وتە جاقسى ىڭعايلانعان. سالدارىنان بىزدە قامتاماسىز ەتىلمەگەن زايمداردى دەفولتقا شىعارۋ كەزىندە شىعىنداردى وتەۋدىڭ وتە جوعارى دەڭگەيى تىركەلۋدە. بۇل تاعى دا كۇتىلەتىن جوعارى شىعىنداردى جابۋ ءۇشىن قاجەت دەپ ەسەپتەلەتىن قامتاماسىز ەتىلمەگەن بولشەك نەسيەلەۋدىڭ جوعارى ستاۆكالارى تۋرالى زاڭدىلىقتى بۇزادى"، - دەيدى ول.
ونىڭ ايتۋىنشا، بىزدە پايىزدارى جاسىرۋلى ءبولىپ تولەۋ تەتىگى وتە ەرەكشە ىسكە اسۋدا جانە ولاردىڭ بولشەك ساۋداگەرلەر اراسىندا بالاماسى بولماعان سوڭ بەلسەندى قولدانىسى بايقالادى: قولما-قول اقشاعا ساتىپ الۋ ءۇشىن جەڭىلدىكتەر قاراستىرىلمايدى، پايىزدىق مولشەرلەمەنىڭ وزگەرۋىنە زايمداردىڭ يكەمسىزدىگى جانە ت.ب. كوپتەگەن ەلدەردە ءبولىپ تولەۋ ۇعىمى جەكە-دارا انىقتالىپ كورسەتىلەدى، ال بىزدە بىلىق-شىلىق، ءسويتىپ ول اقشا-كرەديت ساياساتىن بىرنەشە ەسە قيىنداتۋدا.
"بىرەۋلەر بۇل رەتتە فيسكالدىق شىعىندار مەن بيۋدجەت تاپشىلىعى ماسەلەسىنە قىستىرىپ باعۋدا. ولاردىڭ اتالعان ماسەلەگە تۇك قاتىسى جوق، نەگىزى. ماسەلەن، بيۋدجەت شىعىندارى تاپشىلىعى كەزىندە ۇلتتىق قوردان شەتەل ۆاليۋتاسى الىنىپ، تەڭگەگە ايىرباستالادى. ياعني، تەڭگەسى بارلار ۆاليۋتا ساتىپ الادى. ال جۇيەدەگى ورتاق بالانستا وزگەرىس بولمايدى. تەك ۆاليۋتا ءتۇرى عانا وزگەرەدى.تەك ۆاليۋتانى ۇلتتىق بانك ءوزى باسىپ شىعارعان تەڭگەگە ساتىپ العانى بولماسا. بۇعان دەيىن دە اتاپ وتكەنىمدەي، ءبىزدىڭ قاتەلىكتەر مەن قۇرىلىمدىق ماسەلەلەرىمىزدىڭ ەسەبىنەن تۇتىنۋشىلىق نەسيەلەندىرۋدىڭ ارتۋى جانە ساۋدا جانە قىزمەت سالاسىنداعى نەسيەلەۋ تەتىگىنىڭ دامىماي جاتۋى تۋىنداۋدا. جەكەلەي فيسكالدىق شىعىندار اقشا ماسساسىنىڭ بۇرق ەتكەن وسىمىنە تىكەلەي ىقپال ەتە المايدى. تەك بانكتەر مەملەكەتتىك باعالى قاعازداردى ساتىپ الىپ، سول ارقىلى مەملەكەتتىك نەسيەلەندىرۋ ارقىلى مۋلتيپليكاتيۆتى اسەردى نەسيەلىك مۋلتيپليكاتيۆتىك اسەرگە الماستىرۋدا. سونىڭ سالدارىنان ءبىز ەكونوميكاداعى جوعارى، ءتىپتى ارتىق بەلسەندىلىكتى تىركەيمىز. ال ول نەسيەگە دەگەن سۇرانىستى ارتتىرىپ، سولايشا نەسيەلىك مۋلتيپليكاسيا سىندى ستاندارتتى تەتىك ەسەبىنەن اقشا ماسساسىنىڭ ارتۋىنا جول بەرەدى. ال بۇل ماسەلەنى، نەگە ەكەنىن، بىزدە كوپ ايتپاۋعا تىرىسادى"، دەپ ءسوزىن قورىتىندىلايدى ۆلاديسلاۆ تۋركين.
بۇعان دەيىن سايتىمىزدا "جۇرت جامان ادەتتەنىپ العان". ساراپشى نەسيە بويىنشا داۋلى دايەككە قاتىستى ءوز ويىن ايتتى" دەگەن ماقالا جاريالانعان بولاتىن.
