تانىمال كينوسىنشى ءاسيا باقداۋلەت قىزى ماييا بەكبايەۆاعا وتكىر جاۋاپ بەردى

كوركەم الدابەرگەنوۆا 16 مام. 2025 16:28

لوندونداعى Queen Mary ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ PhD زەرتتەۋشىسى، جۋرناليست ءارى كينوسىنشى ءاسيا باقداۋلەت قىزى قوعامدا ۇلكەن تالقى تۋدىرعان ماييا بەكبايەۆانىڭ قازاق ايەلىنە قاتىستى مالىمدەمەسىنە قارسى پىكىر ءبىلدىردى. ول بەكبايەۆا حانىمنىڭ ءسوزىن «كەڭەستىك وتارلىق ءنارراتيۆتىڭ جالعاسى» دەپ اتاپ، تاريحي دەرەكتەرگە سۇيەنىپ جاۋاپ بەردى، دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.

ءاسيا باقداۋلەت قىزى قازاق ايەلىن ءبىلىمسىز، تومەن ەتەكتى شۇيكەباس دەپ كورسەتۋ بۇگىن باستالعان جوق ەكەنىن العا تارتتى.
"سوۆەت يدەولوگتارى قاشان دا قازاق ايەلىن باعىنىشتى، ءبىلىمسىز، جەرگىلىكتى ءداستۇردىڭ قۇربانى ەتىپ كورسەتۋگە مۇددەلى بولعان. ويتكەنى بارلىق وتارشىلدار سياقتى، سونىڭ ارقاسىندا، سپيۆاك ايتپاقشى، "قوڭىر ءتاندى ايەلدى قوڭىر ءتاندى ەركەكتەن قۇتقارعان اق ءناسىلدى ادام" رەتىندە ورىس بەينەلى سوۆەت ۇكىمەتىن العا تارتتى. 1930-60 جج.قازاق كينوسىندا قازاق ايەلىن (رايحان، بوتاگوز، ءان قاناتىندا، تب) سيپاتتاۋدا قاشان دا اق ءناسىلدى قۇتقارۋشى كەلىپ قازاق قىزىنىڭ كوزىن اشاتىن سيۋجەتتى تالاپ ەتكەن. تالاپ ەتكەنى تۋرالى دەرەك جەتكىلىكتى. سولايشا، وسى سيپاتتاما ءبارىنىڭ ساناسىنا شەگەلەندى"، - دەيدى ول. 
كەيىنگى سوۆەت ءداۋىرى مەن ءالى كۇنگە دەيىن سول نارراتيۆكە سەنىپ جۇرگەندەر بارشىلىق، مىسالى بەكبايەۆا حانىم.
 
"تاريحي تۇرعىدا قاراساق، ۇزاتىلعان قىزداردىڭ جاساۋىنا ابايدىڭ ولەڭدەر جيناعى، قولدان تىگىلگەن داپتەر كۇيىندە قوسىلىپ بەرىلەتىنى داستۇرگە اينالعانى ءجيى ايتىلادى (تۇرسىنباي ۇلى 2016). ءمىرجاقىپ دۋلاتوۆتىڭ "ويان قازاعى" دا ۇزاتىلعان قىزداردىڭ ەڭ قىمبات قازىناسى قاتارىندا جاساۋىندا بولعانى ايتىلادى (دۋلاتوۆ 2004: 295). قىمبات قازىنا رەتىندە كىتاپ الاتىن قىزدار، اباي مەن ءمىرجاقىپتى وقيتىن قىزدار قالايشا ءبىلىمسىز بولادى؟"، - دەيدى ءاسيا باقداۋلەت قىزى.
 
ونىڭ سوزىنشە، مۇنداي دەرەكتەر توڭكەرىسكە دەيىنگى قازاق ايەلى تۋرالى كەڭەستىك تۇسىنىكپەن ۇيلەسپەدى، يدەولوگياسىنا قولايلى بولمادى.
"قوعامدا ءارتۇرلى ايەلدەر بار ەكەنىن مويىنداماي، قازاق قىزىن جاپپاي تەك قانا سوۆەت وداعى كەلىپ وقىتتى، ءبىلىم بەرىپ، ادام قاتارىنا قوستى دەگەن وي ايتۋ كەرەك بولدى. مىسالى، كينەماتوگرافيا كوميتەتى "اباي اندەرى" (1946) ءفيلمىن تالقىلاعاندا اجار (ءامينا ءومىرزاقوۆا)، ماعىش (شولپان جانداربەكوۆا)، قارلىعاش بەينەلەرىنە قاتىستى مىنانداي سىن ايتتى: «بۇلاردا قاراپايىم حالىققا ءتان ...قاراپايىمدىلىق جەتىسپەيدى، تىم ءبىلىمدى كورىنەدى» (ورتالىق ارحيۆ). ويتكەنى ولار بىلىمدىلىكتى قازاق قىزىنا قيمايدى"، - دەيدى ول.
سول سياقتى، سەنزورلار فيلمدەگى راحيا قويشىبايەۆا عاجاپ تەمپەرامەنتپەن سومداعان زەينەپ اقىندى اباي مەن پۋشكين پوەزياسىن ناسيحاتتاۋشى رەتىندە عانا قابىلداپ، «ايداردىڭ ءولىمى سياقتى شارىقتاۋ ساتتەردە زەينەپ ابايدىڭ اندەرىن (تاتيانانىڭ ءانى) ايتۋى كەرەك» دەپ ۇسىنعان. بۇل پىكىرلەر كەڭەستىك يدەولوگتاردىڭ قازاق ايەلدەرىنە قاشان دا تاۋەلدى، باعىنىشتى ءرول لايىق دەپ ەسەپتەگەنىن كورسەتەدى.
 
"ال بەكبايەۆا حانىم سياقتىلار سول سوۆەت وداعى قازاق قىزىنا جاماعان قامىتتى ودان ءارى جاپسىرا تۇسكىسى كەلەدى، ستەرەوتيپتەن شىققىسى كەلمەيدى، ويتكەنى الدىمەن، ايقاي ۇراننان ءارى ىزدەنىس از. ەكىنشىدەن، قازاق قىزىن كىم كەمسىتپەپ ەدى، توقپاقتاي بەرۋگە بولادى دەپ ويلايتىن شىعار. بۇل ماسەلەنىڭ ءبىر قىرى عانا، ايتپەسە ورتا، قاۋىپسىزدىك، سەزىم دەگەن جەكەلەگەن فاكتورلاردان بولەك، ءمىرجاقىپتىڭ جۇبايى عاينيجامال، ساكەننىڭ ايەلى گۇلبارام سياقتى اياۋلى بەينەلەر قانشاما. ابايلاماي سويلەگەن سوڭ كەشىرىم سۇراۋ ايىپ ەمەس"، - دەيدى ءاسيا باقداۋلەت قىزى. 

ايتا كەتەيىك، بۇعان دەيىن الەۋمەتتىك جەلىدە جۋرناليستەر اراسىندا وسى تاقىرىپ بويىنشا پىكىرتالاس ورشىگەن ەدى.

جۋرناليست مۇحتار تۇمەنبايدىڭ ايتۋىنشا، ماييا بەكبايەۆا ءوز ۆيدەولارىنىڭ بىرىندە قازاق ايەلدەرىن قورلايتىن پىكىر بىلدىرگەن. ونىڭ سوزىنە قاراعاندا، اڭگىمە الاشوردا قايراتكەرلەرى جايلى بەينەروليككە قاتىستى بولعان. سول روليكتە الاشورداشىلاردىڭ "ورىس ايەلدەرىنە ۇيلەنگەنى" جونىندە ايتىلعان.

ءوز كەزەگىندە ماييا بەكبايەۆا بۇل ايىپتاۋلارعا جاۋاپ بەرىپ، اتالعان ۆيدەودا مۇلدە باسقا تاقىرىپ تالقىلانعانىن العا تارتتى.


ۇسىنىلعان
سوڭعى جاڭالىقتار