ەكولوگيا – ازاماتتاردىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىنا اسەر ەتەتىن ماڭىزدى فاكتورلاردىڭ ءبىرى. ەكولوگيالىق كەلەلى ماسەلەلەر ادامزات دامۋىنىڭ بارلىق تاريحي كەزەڭدەرىندە ورىن الىپ وتىردى. ءبىراق وندىرىستىك قوعام مەن دەموگرافيالىق قارقىندى دامۋ كەزەڭىندە ادامزاتتىڭ تابيعاتقا تەرىس اسەرىنىڭ ناتيجەلەرى عالامدىق سيپاتقا يە بولدى.

ەكولوگيالىق ماسەلەنىڭ ءمانى – تابيعاتتاعى قالىپتاسقان تەپە-تەڭدىكتى بۇزباي، ميللياردتاعان ادامداردىڭ بارلىق قاجەتتىلىكتەرىن قامتاماسىز ەتۋ. بيوسفەرانى قورعاۋ مەن ساقتاپ قالۋ باستى ماسەلە بولىپ وتىر. ەكولوگيالىق ماسەلەلەردىڭ الدىن الۋ ءۇشىن ادام رەتسىز دامۋدان ءتيىمدى، رەتتەلگەن، تابيعات پەن قوعامنىڭ دامۋ زاڭدارىنا نەگىزدەلگەن دامۋعا ءوتۋى ءتيىس. تەك وسى كەزدە عانا ادامزات قوعامىنىڭ دامۋى ۇزدىكسىز، ۇزاق مەرزىمدى، ءبىرقالىپتى جاعدايدا، تابيعي جانە الەۋمەتتىك داعدارىسسىز داميدى. مۇنداي دامۋدى تۇراقتى دامۋ دەپ اتايدى. ءبىراق بۇل ءۇشىن ادامداردىڭ سانا-سەزىمى، ولاردىڭ ماقساتى مەن ادامگەرشىلىك باعىتتىلىعى وزگەرۋى ءتيىس. پلانەتاداعى تىرشىلىكتى قورعاۋ ءۇشىن بۇكىل ادامزاتتىڭ بىرىگۋى قاجەت. 1987 جىلى بۇۇ-نىڭ دۇنيەجۇزىلىك قورشاعان ورتا مەن دامۋ كوميسسياسى «ءبىزدىڭ جالپى بولاشاعىمىز» اتتى ەسەبىندە «قورشاعان ورتا ءۇشىن ءقاۋىپسىز جولدا ەكونوميكالىق داۋىرگە» اياق باسۋعا شاقىردى.العاش رەت «تۇراقتى دامۋ» كونسەپسياسى ۇسىنىلدى. «تۇراقتى دامۋ ماقساتتارى» – قازىرگى ۋاقىتتىڭ قاجەتتىلىگىن قامتاماسىز ەتە وتىرىپ، بولاشاق ۇرپاقتاردىڭ ءوزىنىڭ قاجەتتىلىكتەرىن قامتاماسىز ەتۋىنە ءقاۋىپ تۋعىزبايتىن دامۋ. «ەلىمىزدە ەكولوگيا ۇزاق ۋاقىت بويى كوزگە كورىنبەيتىن، قولعا ۇستاۋعا كەلمەي­ءتىن ابستراكتىلى، ەكىنشى دارەجەلى ماسەلە رەتىندە قابىلدانىپ كەلدى.

الايدا ول ەل تۇرعىندارىنىڭ دەنساۋلىعىنا تىكەلەي اسەر ەتەدى. الەمدىك دەڭگەيدەگى ادامزات الدىنداعى عالامدىق وزەكتى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى ەكولوگيالىق پروبلەما.        ادام، قوعام، تابيعات اراسىنداعى قارىم – قاتىناستاردىڭ، تابيعات تەپە-تەڭدىگىنىڭ وزگەرۋى اينالاداعى ورتانىڭ لاستانۋى مەن انتروپوگەندىك لاندشافتتاردىڭ  قالىپتاسۋىنا اسەر ەتەدى. تابيعاتقا، تابيعات رەسۋرستارىنا دەگەن شەكتەن تىس تۇتىنۋشىلىق قورشاعان ورتاعا ۇلكەن زيان كەلتىرىپ، ونىڭ زارداپتارى ءتىرى اعزالارعا، ادامدارعا اسەر ەتۋدە. وسىنىڭ سالدارىنان جەر بەتىندە قىشقىل جاڭبىرلار، توپىراق ەروزياسى، قاتەرلى اۋرۋلار مەن وزون قاباتىنىڭ جۇقارۋى ت.ب. ءقاۋىپتى زارداپتاردىڭ دەڭگەيى ارتىپ  عالامدىق  ەكولوگيالىق پروبلەمالار تۋىنداۋدا.

وسىعان وراي الەم مەملەكەتتەرى عالامدىق ەكولوگيالىق پروبلەمالاردى شەشۋدە جاڭا تەحنولوگيالىق ادىس-تاسىلدەردى پايدالانىپ شەشۋ  باعىتتارىن جان-جاقتى قاراستىرۋدا. قازاقستاننىڭ قۇرعاق كليماتتىق بەلدەۋدە ورنالاسۋى، جەر استى جانە ءۇستى بايلىقتارىن شەكتەن تىس پايدالانۋ، ورمان رەسۋرستارى جەر كولەمىنىڭ ازايۋى، ءشولدى ايماقتاردى  يگەرۋ، زاۋىت-فابريكا، پوليگونداردى پايدالانۋ ەلىمىزدەگى ەكولوگيالىق  پروبلەمالاردىڭ  پايدا  بولۋىنا اسەر  ەتتى. 

     ءبىز تابيعاتتىڭ ءوزىن قايتا تۇلەتەتىن ۇرپاقپىز. جەر، سۋ، اۋا – ادام بالاسىنىڭ ۇرپاعىنان-ۇرپاعىنا مۇرا بولىپ كەلە جاتقان مول قازىنا… ءاربىر اعاشتى، ءاربىر بۇتاقتى، جالعىز ءداندى دە ىجداھاتتىلىقپەن ساقتاۋ، قامقور بولۋ – باستى مىندەتتىڭ ءبىرى». تابيعاتتى قورعاۋ قاراپايىم دۇنيەدەن باستالادى دەپ ويلايمىن. ماسەلەن، جاس ۇرپاقتى تابيعاتتى قورعاۋعا تاربيەلەۋ ۇلتتىق نەگىزى بالا كەزدەن  باستالادى. تابيعات پەن قورشاعان ورتانى قورعاۋدىڭ جولدارىن ۇعىندىرۋ، جالپى حالىقتىڭ ەكولوگيالىق ساۋاتىن اشۋ، جاس­تارعا ۇزدىكسىز ءبىلىم بەرۋ ناتيجەسىندە عانا شەشىلەدى. ءبىز ءبارىمىز دە تابيعاتتى قورعاۋدا، ساقتاۋدا جانە ونى دۇرىس پايدالانۋدا ۇرپاق الدىندا، تاريح الدىندا جاۋاپتىمىز.

ابايدەلدينوۆ ت.م

ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ-دىڭ زاڭ فاكۋلتەتى  ازاماتتىق قۇقىق جانە ازاماتتىق ءىس جۇرگىزۋ، ەڭبەك قۇقىعى كافەدراسىنىڭ وقىتۋشىسى،ز.ع.ك

ەرىك قىزى انەل

ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ-دىڭ زاڭ فاكۋلتەتى  ازاماتتىق قۇقىق جانە ازاماتتىق ءىس جۇرگىزۋ، ەڭبەك قۇقىعى كافەدراسىنىڭ 2 كۋرس ماگيسترانتى