Dalanews.kz وسىعان وراي پىكىر بىلدىرگەن ساراپشىلاردىڭ ءسوزىن وقىرمان نازارىنا ۇسىنادى.
ساياساتتانۋشى دانيا اشىمبايەۆتىڭ پىكىرىنشە پرەزيدەنت اۋىلمين باسشىسى ساپارحان وماروۆتى “اشۋ ۇستىندە” ورنىنان العان.
شارۋالاردىڭ مۇڭىنا قۇلاق اسپاي، قۋاڭشىلىق ەتەك العان شاقتا قول قۋسىرىپ وتىرعان ءمينيستردىڭ وتستاۆكاسى ورىندى، الايدا ءمامين ۇكىمەتىنىڭ ساپىندا “قۇيرىقتان تەبۋگە” سۇرانىپ تۇرعان وماروۆتان وزگە دە ۇمىتكەرلەر بار.
“سونىڭ ءبىرى - سوي. ول كەلگەلى دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنداعى سوراقىلىقتار كوبەيمەسە، ازايماي تۇر. انا مەن بالا ءولىمى كۇرت ءوسىپ كەتتى.
ۆاكسيناعا قاتىستى تولىققاندى ماعلۇمات بەرۋدىڭ ورنىنا “سپۋتنيكتىڭ” ساپاسىنا كۇدىكپەن قارايتىن جۇرتقا ينەسىن الا جۇگىردى. ەگۋ ناۋقانىن بىقسىتىپ جىبەردى، قوجىراتىپ الدى.
سويدىڭ ۇستىنەن قارايتىن ۆيسە-پرەمەر ەرالى توعجانوۆ تا سوزگە كەلگەندە جۇيرىك، ىسكە كەلگەندە شورقاقتىعىن كورسەتتى.
اربىردەن سوڭ قازاقستانداعى قۋاڭشىلىققا جالعىز وماروۆ ايىپتى ەمەس.
- اكىمدەر اي قارادى ما؟
- ەكولوگيا مينيسترلىگىنە قاراستى قازگيدرومەت اپات بولارىن كۇنى بۇرىن نەگە ەسكەرتپەدى؟
- وسى سالاعا كۋراتورلىق ەتەتىن ۆيسە-پرەمەر ءاليحان سمايىلوۆ پەن رومان سكليار “بيىل قۋاڭشىلىق بولاتىن سىڭايلى، قازىردەن قامدانايىق” دەپ نەگە شۋ كوتەرمەدى؟
- پرەزيدەنت اكىمشىلىگىندە الەۋمەت، ەكونوميكا سالاسىنا جاۋاپ بەرەتىن تيمۋر سۇلەيمەنوۆ “ءتىرى” مە ءوزى؟
اشىعىن ايتقاندا توقايەۆ ەشكىمدى الالاعىسى كەلمەيتىن سىندى، اشۋعا ءمىنىپ بىرەۋ-مىرەۋدىڭ كوڭىلىنە ءتيىپ كەتكەندى قالامايتىنداي كورىنەدى نە بولماسا تىزگىندى بوساتىپ الدى، مەماپپارات توقايەۆتىڭ باقىلاۋىنان تولىقتاي شىعىپ كەتتى”، – دەيدى اشىمبايەۆ.
ونىڭ پىكىرىنشە، جوعارى جاقتى جاپپاي جاۋاپكەرسىزدىك جايلاپ بارادى. ەشكىم، ەشتەڭەنى موينىنا العىسى كەلمەيدى. كەز-كەلگەن شەنەۋنىكتەن سۇراساڭىز: “مەنىڭ بۇل سالاعا قاتىسىم جوق. باسقا ۆەدومستۆو اينالىسادى” دەگەن جاۋاپ الاسىز. كىمنىڭ نە ءبىتىرىپ، نەمەن اينالىسىپ جۇرگەنىن وزدەرى دە بىلمەيدى. ءسويتىپ جۇرگەندە جۇرت كوزىنە ءجيى شالىنعان ساپارحان وماروۆ قوساق اراسىندا كەتە بارعان.
“توقايەۆ وسى كۇنگە دەيىن ءبىرتالاي شەندىگە سوگىس جاريالادى. سودان نە تۇزەلدى، نە وزگەردى؟ مەماپپاراتاعىلار توقايەۆتىڭ ەسكەرتۋى تۇرماق، ساۋساعىنىڭ ۇشىن قوزعالتۋعا ەرىنەدى. بيلىك ەلدەگى جاعدايدى باقىلاۋدان شىعارىپ الدى. جوعارى جاقتى پانيكا جايلاعان سىندى. الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق سالاداعى قانى سورعالاعان ماسەلەردى قالاي شەشەرىن بىلمەي سەندەلىپ ءجۇر…”، – دەيدى اشىمبايەۆ.
….
ساياساتكەر ءامىرجان قوسانوۆتىڭ پىكىرىنشە توقايەۆ بيلىگىن ءدال ءقازىر پاندەميا مەن قۋاڭشىلىق قىسپاققا الىپ وتىر.
“ەرتەڭ تاعى ءبىر پروبلەما پايدا بولار، سولاردىڭ سوڭىندا دالاقتاپ، حالىقتىڭ اقشاسىن سۋداي شاشىپ، جۇگىرە بەرەدى!
پاندەميانى بىلمەيمىن، ءبىراق جۇرتتى جالماپ بارا جاتقان سۇمدىق قىمباتشىلىقتى، ەلىمىزدىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندە بوپ جاتقان قۇرعاقشىلىق پەن مال ازىعىنىڭ ازايۋ مۇمكىندىگىن الدىن-الا بولجاۋعا بولاتىن ەدى عوي؟ الدە ءبىزدىڭ مينيسترلەر مونيتورينگ پەن بولجاۋ دەگەندى بىلمەي مە؟ بيلىكتىڭ ستراتەگيالىق زەرتتەۋ، بولجاۋ، كۇنى بۇرىن قامدانۋ ينستيتۋتتارى قايدا؟”، – دەگەن ساۋال قويادى ساياساتكەر.
قوسانوۆتىڭ ايتۋىنشا جىل وتكەن سايىن توقايەۆتىڭ ءسوزى مەن ءىسى الشاقتاپ بارادى.
“ياعني، قوردالانعان ماسەلەلەردى اتايدى، ءبىراق ونىڭ ءبارىن شەشۋدى جاعدايدى وسىنداي ماسقاراعا جەتكىزگەن سول ۇكىمەتتەن قايتادان تالاپ ەتەدى. نونسەنس!
بار كىنانى ءبىر مينيسترگە ارتتى دا، ونى جۇمىستان شىعارىپ جىبەردى. ەندى ول مينيستر كەتكەن سوڭ سۋ قايتىپ كەلە مە؟ ءداريا تولا ما؟ مالدىڭ جەمى كوبەيە مە؟ ازىق-تۇلىك باعاسى ارزانداي ما؟ قايدام...
ساياساتتانۋدا «قوعام تەمپەراتۋراسى» دەگەن ۇعىم بار. ءوزىنىڭ بولاشاعىن ويلايتىن كەز كەلگەن بيلىك سونىمەن ساناسىپ، ول تەمپەراتۋرانى سەزەتىنىن اراكىدىك ءبىلدىرىپ تۇرۋى ءتيىس. ايتپەسە، ساياسي بانكروت بولادى”، – دەيدى ول.
ساياساتكەر تۇنەۋكۇنگى ۇكىمەت وتىرىسىندا حالىقتان الشاقتاپ كەتكەن، قوعام تەمپەراتۋراسىن تاپ باسا المايتىن قاۋقارسىز بيلىككە كۋا بولعان.
“ءوزى كوڭىلى تولمايتىن مينيسترلەردى وتستاۆكاعا جىبەرگىسى كەلسە دە، جىبەرە المايتىن، شاراسىز پرەزيدەنتتى كوردىم…”، – دەيدى قوسانوۆ.
…
ساياساتتانۋشى ارتۇر نىعمەتوۆ تە وسى ويدا. وماروۆتىڭ وتستاۆكاسى قۇردىمعا كەتكەن ۇكىمەتتى قۇتقارا المايدى دەپ پايىمدايدى. ۇكىمەتتىڭ قاتەلىكتەرى مەن كەمشىلىكتەرىن ەكس-مينيستردىڭ موينىنان ىلە سالعان.
“اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ ماسەلەسى تەرەڭدە جاتىر. تۇتاس جۇيەدە جىلدار بويى قوردالانعان پروبلەمالار قالىپتاسقان.
وماروۆ كەتكەننەن كەيىن اۋىلداعى ءومىر وزگەرىپ كەتپەيدى. ونىڭ ورنىنا كەلگەن كادر اۋىلشارۋاشىلىعىن اپ-ساتتە قۇلپىرتا المايدى. اۋىل شارۋاشىلىعى، باسقا دا سالالاردى كەيىن تارتىپ وتىرعان ەڭ ۇلكەن كەسىر - كوررۋپسيا.
كوررۋپسيا قازىرگى جۇيەنىڭ ءون-بويىنا تاراپ كەتكەن. اۋىلداعى اعايىن مەملەكەت كومەگىنە قول جەتكىزە الماي زار يلەپ ءجۇر، كوررۋپسيا مەن بيۋروكراتيا بىرلەسكەن جەردە جاپپاي دەگراداسيا باستالادى”، – دەيدى ول.
ايتۋىنشا، بيىلعى قۋاڭشىلىقتىڭ سوڭى بۇرىن-سوڭدى بولماعان قىمباتشىلىققا ۇلاسادى. ەت، ءسۇت ونىمدەرى دەفيسيتكە اينالادى، ولاردىڭ باعاسى شارىقتاپ شىعا كەلەدى.
ساراپشى مۇنداي سەنارييدىڭ الدىن-الۋدىڭ امالىن ۇسىنىپتى.
“ول ءۇشىن فەرمەرلىك شارۋاشىلىقتاردى تىكەلەي قولداۋدىڭ تەتىگىن قالىپتاستىرۋ قاجەت. اراداعى دەلدالداردىڭ جولىن كەسۋ كەرەك. ءبىراق، بۇل بيۋدجەتكە سالماق. ۇكىمەت اينالىپ كەلىپ ۇلتتىق قورعا اۋىز سالادى.
وسىنىڭ بارىنە كىم كىنالى؟ سالاداعى بىلىكسىز، ساۋاتسىز مەنەدجمەنتتىڭ كەسىرىنەن وسىنداي كۇيگە تۇستىك، ايتپەسە الدەقاشان اگرارلىق دەرجاۆاعا اينالار ەدىك. وكىنىشتى-اق…”، – دەيدى نىعمەتوۆ.
…
ساياساتكەر مۇحتار تايجان ءمامين باستاعان مينيسترلەر ەل مۇددەسىن ءبىرىنشى كەزەككە قويۋى ءتيىس دەپ ەسەپتەيدى.
“وليگارحتاردىڭ، لاتيفۋنديستەردىڭ ءسوزىن سويلەۋدى دوعارىڭىزدار! قىزمەتكە قالاي كەلگەندەرىڭ قىزىق ەمەس، وزدەرىڭىزگە جۇكتەلگەن جۇمىستى قانشالىقتى ادال، ءادىل اتقاراتىندارىڭىز ماڭىزدى.
وماروۆتىڭ ورنىنا كەلگەن مينيستر اۋىلداعى اعايىننىڭ سوزىنە قۇلاق اسۋى قاجەت. ازىردەن باستاپ ەلگە ەسەپ بەرىپ ۇيرەنىڭىز. لوببيستەردىڭ مۇددەسىن، حالىق مۇددەسىنەن جوعارى قويساڭىز، جۇرت مۇنى كەشىرمەيدى”، – دەگەن تايجان قىزمەتىنە كەشە عانا كەلگەن قاراشوكەيەۆتى اۋىر جۇمىس كۇتىپ تۇرعانىن ەسكەرتىپتى.
دۋمان بىقاي
