قازاقستاننىڭ بۇرىنعى پرەمەر-مينيسترى اكەجان قاجىگەلدين 2007 جىلى اكەسىنىڭ قازاسىنا بايلانىستى قازاقستانعا جاسىرىن كەلگەنىن ايتتى. بۇل تۋرالى ول ازاتتىق راديوسىنا بەرگەن سۇحباتىندا مالىمدەدى، دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.
ساياساتكەردىڭ سوزىنشە، ول سول ۋاقىتتا قىرعىزستان مەن رەسەيدىڭ كومەگىمەن ەلگە كىرىپ، اكەسىن سوڭعى ساپارعا شىعارىپ سالعان.
"قىرعىزستان مەن رەسەي جاعىنان كومەك جاساپ، جاسىرىن بارىپ، ءوزىمنىڭ قىزمەتىمدى اتقارىپ، تۇندەلەتىپ رەسەي ارقىلى قايتا ەۋروپاعا ۇشىپ كەتتىم.
سودان كەيىن بىر-ەكى رەت نۇرتايمەن (رەد. نۇرتاي ءابىقاي، بۇرىنعى ۇقك ءتوراعاسى) سكايپ ارقىلى سويلەسكەنىم بار. نۇرتايعا “شەكارالارىڭ قاماۋدا ەمەس، ەركىن كەلىپ كەتۋگە بولادى” دەگەنمىن. ول كەزدە ەشقانداي باقىلاۋ بولعان جوق، ءقازىر دە جوق. ودان كەيىن بارمادىم، ءساتى تۇسپەدىءى"، - دەدى قاجىگەلدين.
سۇحبات بارىسىندا قاجىگەلدين پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆقا ەلگە ورالۋ تۋرالى ءوتىنىش جىبەرمەگەنىن مالىمدەدى.
"مەن توقايەۆقا رەسمي تۇردە حات جولدامادىم. سەبەبى قازاقستانداعى سوت شەشىمىن مويىنداعان جوقپىن. ونى جالعىز مەن ەمەس، اقش، ۇلىبريتانيا، فرانسيا، گەرمانيا جانە يتاليا سەكىلدى بەس مەملەكەت تە مويىندامادى. 2016 جىلى يتاليانىڭ باس پروكۋراتۋراسى قازاقستانعا مەنىڭ ءىسىمدى زەرتتەۋ تۋرالى حات جىبەرگەن، ءبىراق جاۋاپ بولماعان. ال ۇلىبريتانيا مەنى "سوتتالماعان ادام" دەپ تانىعان رەسمي قاعاز بەرگەن"، - دەدى ول.
قاجىگەلدين ەلگە ورالۋ نەمەسە سوت شەشىمىن قايتا قاراۋ ماسەلەسىن كوتەرۋگە نەگىز جوق ەكەنىن ايتتى.
"مەن ەشكىمنەن سۇرامايمىن. وزدەرى ءبىلسىن. توقايەۆتىڭ قولىندا مۇمكىندىك بار، ءبىراق ول ۋادەسىن ورىنداي المادى"، - دەدى بۇرىنعى پرەمەر-مينيستر.
سونداي-اق ساياساتكەر ەل مەن تۋعان جەرگە دەگەن ساعىنىشىن جاسىرمادى.
"تۋعان جەردىڭ تاۋىن، تاسىن، سۋىن، قازاقتىڭ بارلىق جەرىن ساعىندىم. انا تىلىمدە حات جازامىن، وقيمىن، ءبىراق سويلەسۋگە جاتتىعۋ كەرەك. الىستا جۇرگەندە ەڭ ءبىرىنشى ءوز ءتىلىڭدى ساعىناسىڭ"، - دەدى ول.
بۇعان دەيىن
ەسكە سالايىق، بۇعان دەيىن DALA INSIDE دەرەككوزى قازاقستاننىڭ بۇرىنعى پرەمەر-مينيسترى، ەۋروپارلامەنت بەرگەن "بوستاندىق پاسپورتىنىڭ" يەسى ءارى ەڭ ىقپالدى ساياسي ەميگرانتتاردىڭ ءبىرى اكەجان قاجىگەلدينگە قاتىستى رەابيليتاسيا (اقتاۋ) ماسەلەسى كەلەسى جىلى بيلىك ىشىندە تالقىلانۋى مۇمكىن ەكەنىن حابارلاعان ەدى.
دەرەككوزدىڭ ايتۋىنشا، بۇل شەشىم قازاقستاننىڭ ساياسي جۇيەسىندەگى جاڭا كەزەڭنىڭ سيمۆولىنا اينالىپ، ەلدىڭ دەموكراتيالىق باعىتتاعى ۇستانىمىن كۇشەيتۋى ىقتيمال.
"وتكەن نارسە ءوتتى. اكەجان ماعجانۇلىن اقتاۋ ورىندى دەگەن كونسترۋكتيۆتى وي بار. ءبىزدىڭ بۋىننىڭ بولاشاق ۇرپاقتىڭ الدىندا وسى ماسەلەنى شەشىپ كەتكەنى دۇرىس. قازاقستانعا قايتا ما، قايتپاي ما - ول قاجىگەلديننىڭ جەكە تاڭداۋى. ءبىراق قازاقستان ءوز تاراپىنان ونىڭ ۇستىنەن قوزعالعان قىلمىستىق ءىس پەن سوت شەشىمىنىڭ كۇشىن جويىپ، العاشقى قادامىن جاسايتىن ۋاقىتى كەلدى. وسى ماسەلە كەلەسى كوكتەمدە ىشكى كابينەتتەردە تالقىلاناتىنى جونىندە حابارىم بار"، - دەيدى DALA INSIDE دەرەككوزى.
دەرەككوزدىڭ مالىمەتىنشە، قاجىگەلدينگە رەابيليتاسيانى تەك جوعارعى سوت بەرە الادى، سەبەبى 2001 جىلى ءدال وسى سوت ونى قىزمەتتىك وكىلەتىن تەرىس پايدالاندى جانە سالىقتان جالتاردى دەگەن ايىپپەن سىرتتاي 10 جىلعا سوتتاعان بولاتىن. ول كەزدە قاجىگەلدين ساياسي ەميگراسياعا كەتىپ، لوندوندا تۇراقتاعان ەدى.
كەيىن ەۋروپارلامەنت پەن حالىقارالىق ۇيىمدار ونى ساياسي بوسقىن دەپ تانىپ، ءجۇرىپ-تۇرۋ ەركىندىگىن قامتاماسىز ەتەتىن Freedom Passport بەرگەن. سونداي-اق قازاقستاننىڭ ينتەرپولعا جاساعان ءوتىنىشى جويىلىپ، ەكس-پرەمەرگە قاتىستى دوسە ينتەرپول بازاسىنان تولىق الىنىپ تاستالدى.
2002 جىلدان كەيىن قاجىگەلدينگە قاتىستى قۋدالاۋ باسەڭدەدى. دەرەككوزدىڭ ايتۋىنشا، سول جىلدارى نازاربايەۆ رەجيمى باستى نازارىن راحات الييەۆ پەن مۇحتار ابىلازوۆكە اۋدارىپ، قاجىگەلدين ساياسي بەلسەندىلىكتەن گورى كونسترۋكتيۆتى كەڭەسشى رولىنە جاقىنداي باستاعان.
"سوڭعى جىلدارى اكەجان ماعجان ۇلى ەل بيلىگىنە قارسى اشىق وپپوزيسيالىق ۇستانىمدا بولعان جوق. كەرىسىنشە، 2019 جانە 2022 جىلدارى پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ باعىتىن قولدايتىنىن اشىق ايتتى. سونداي-اق شەتەلگە شىعارىلعان زاڭسىز اكتيۆتەردى قايتارۋ ىسىندە قازاقستان پروكۋراتۋراسىنا بەيرەسمي تۇردە كومەكتەسكەنى تۋرالى اقپارات بار"، - دەيدى دەرەككوز.
مالىمەتكە سايكەس، رەابيليتاسيا باستاماسى قاجىگەلدين تاراپىنان ءتۇسۋى كەرەك، ياعني، ول نەمەسە ونىڭ زاڭدى وكىلى جوعارعى سوتقا رەسمي ءوتىنىش بەرۋى ءتيىس. سوت ءوتىنىشتى قالىپتاسقان تارتىپپەن قارايدى.
"ءقازىر بيلىك كابينەتتەرىندە بۇل تاقىرىپ بويىنشا كونسۋلتاسيالار باستالعالى جاتىر. مەنىڭ بىلۋىمشە، بيلىكتەگى ەڭ ىقپالدى بەس تۇلعانىڭ ەشقايسىسى قاجىگەلديننىڭ اقتالۋىنا قارسى ەمەس. تەك وسى باستامانى ناقتى قولعا الاتىن، تەحنيكالىق پروسەستى جۇرگىزەتىن ادام قاجەت. سونداي-اق بيلىك تاراپىنان قاجىگەلدينگە - “ەگەر ەلگە ورالعىڭىز كەلسە جانە اقتالعىڭىز كەلسە، باستاما وزىڭىزدەن شىقسىن” دەگەن يشارا بەرىلىپ وتىر»، - دەيدى دەرەككوز.
DALA INSIDE دەرەگى بويىنشا، ەگەر بۇل پروسەسس جۇزەگە اسسا، اكەجان قاجىگەلديننىڭ ءىسى قازاقستاننىڭ ساياسي تاريحىنداعى ماڭىزدى بەتبۇرىس بولۋى مۇمكىن. رەابيليتاسيا ارقىلى ەل بيلىگى دەموكراتيالىق ينستيتۋتتاردىڭ جۇمىس ىستەي باستاعانىن كورسەتۋگە جانە ەۋروپالىق وداقپەن قارىم-قاتىناستى نىعايتۋعا ءۇمىت ارتىپ وتىر.
