قازاقستان ۇكىمەتى ۆەيپكە تولىعىمەن تىيىم سالعان ەدى. ءبىراق بۇل وتە ءتيىمسىز شەشىم بولۋى مۇمكىن. جاڭا زەلانديانىڭ وزىق زەرتتەۋلەر ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى، پروفەسسور ماريەۆا گلوۆەردىڭ ايتۋىنشا، ۆەيپينگكە جاپپاي قارسىلىقتىڭ استارىندا ب ا ق پەن الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى، عىلىمي ادەبيەتتەردەگى جالعان اقپارات سەبەپ بولىپ وتىر.
عالىمنىڭ ايتۋىنشا، سوڭعى ونجىلدىقتا جاڭا زەلانديادا تەمەكى شەگۋشىلەر سانىن رەكوردتىق دەڭگەيگە دەيىن تومەندەتۋدە ۆەيپينگ نەگىزگى ءرول اتقارعان. دەگەنمەن، ول شىلىم شەگۋمەن كۇرەس كومپونەنتى رەتىندە قاراستىرىلمايدى.
«ۆەيپتىڭ زيانى داۋسىز. ءبىراق كادىمگى تەمەكىگە قاراعاندا ءقاۋىپسىز. ءارى تۇرلەرى دە كوپ. جۇيەلى زەرتتەۋ كورسەتكەندەي، تەمەكىگە تاۋەلدىلىكپەن سالىستىرعاندا ادام ۆەيپكە تاۋەلدىلىكتەن ەداۋىر تەز ارىلادى. سوندىقتان ۆەيپينگ تەمەكىگە تاۋەلدىلەر ءۇشىن ەڭ ءقاۋىپسىز جول»، – دەيدى ماريەۆا گلوۆەر.
ايتا كەتسەك، قازاقستاندا ۆەيپكە قارسى تاراپ مەكتەپ جاسىنداعى بالالاردىڭ دەنساۋلىعىنا ءقاۋىپ ءتونىپ تۇر دەپ دابىل قاققان بولاتىن. دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ قازاقستاندا جۇرگىزگەن زەرتتەۋىنىڭ قورىتىندىسىنا سايكەس، 11 مەن 15 جاسقا دەيىنگى جاسوسپىرىمدەر اراسىندا «ودنورازكانى» تۇتىنۋ ءتورت جىل ىشىندە ءۇش ەسە وسكەن، ۇلداردىڭ 15 پايىزى جانە قىزداردىڭ 6 پايىزى ەلەكتروندى تەمەكىنى ءبىر رەت بولسىن قولدانىپ كورگەن دەگەن دەرەك بار.
جالپى، دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى 2021 جىلدان باستاپ ۆەيپ ساتۋعا تىيىم سالۋ ماسەلەسىن كوتەرىپ كەلەدى. گلوۆەردىڭ سوزىنشە، وسىعان ۇقساس جاعداي جاڭا زەلانديادا دا بولعان.
ەلدەگى مەملەكەتتىك ب ا ق ون جاستاعى بالالاردىڭ ۆەيپ شەگەتىنى تۋرالى ماقالا جاريالاپ، ول قوعامنىڭ قىزۋ تالقىسىنا تۇسكەن. ءبىراق ەشقانداي ب ا ق ون جاستاعى بالالاردىڭ شىلىم شەككەنى نەمەسە الكوگول، ەسىرتكى تۇتىنعانى تۋرالى جارياعا جار سالىپ جازبايدى. جاپپاي قارسىلىق تەك ۆەيپينگكە باعىتتالعان.
سونىمەن قاتار جاڭا زەلانديادا 2008 جىلدان كەيىن تۋعاندار ءۇشىن تەمەكى شەگۋگە تىيىم سالىندى، سونىڭ اسەرىنەن دە ۆەيپينگكە دەگەن تەرىس كوزقاراس قالىپتاسقان. بۇل رەتتە زاڭدى قارار تۇستا، وعان تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ قاجەت كەزدە ەگجەي-تەگجەيلى شولۋ جاساپ، حالىقارالىق تاجىريبەگە سۇيەنگەن دۇرىس دەيدى دوكتور.
– مىسالى، انگليانىڭ قوعامدىق دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمى 2018 جىلعى تاۋەلسىز شولۋىندا «ەلەكتروندى تەمەكى كادىمگى تەمەكىگە قاراعاندا شامامەن 95% ءقاۋىپسىز» دەگەن قورىتىندىعا كەلدى. سالىستىرمالى تۇردە زيانى ەڭ از نارسە مۇنشا قارسىلىققا ۇشىراۋى ءتىپتى كۇلكىلى. بۇدان بولەك، مەملەكەت ۆەيپينگكە تيىم سالماعاندا جاڭا زەلاندياداعى مەزگىلسىز ءولىم فاكتىلەرىن ازايتىپ، تەمەكىگە تاۋەلدىلىكتەن زارداپ شەگىپ وتقان 165 مىڭ ادامنىڭ جاعدايىن جاقسارتا الار ەدى، – دەيدى عالىم.
گلوۆەردىڭ سوزىنشە، ۆەيپينگ بۇرىن تەمەكىگە تاۋەلدى بولعان مىڭداعان جاڭازەلانديالىقتىڭ ءومىرىن ساقتاپ قالعان. سوندىقتان ماسەلەگە وزگەشە كوزقاراسپەن قارايتىن ۋاقىت كەلدى. ال، ۆەيپينگتىڭ بالالار مەن جاسوسپىرىمدەر اراسىندا تارالماۋى ءۇشىن مەكتەپتەردە ارنايى ءبىلىم بەرۋ باعدارلاماسىن قولعا الۋعا بولادى. سونىمەن قاتار بيلىك وكىلدەرى ونى ساتۋ ورىندارىن قاتاڭ باقىلاۋعا العان دۇرىس. ەگەر كەز كەلگەن ساتۋشى زاڭدى بۇزىپ، 18 جاسقا تولماعاندارعا ۆەيپ ونىمدەرىن ساتسا، ولار قاتاڭ جازالانۋ كەرەك.
– قازاقستان بيلىگى ءۇشىن دە ماسەلەگە باسقا تۇرعىدان قاراعان دۇرىس. سەبەبى، ۆەيپينگكە تولىقتاي تىيىم سالۋ دۇرىس ەمەس. مۇمكىن ۆەيپ شەگەتىندەردىڭ شەكتى جاسىن بەلگىلەۋ، سالىق سالۋ زاڭناماسىن وزگەرتۋ ارقىلى ۆەيپينگ ماسەلەسىن رەتتەگەن ءجون بولار. ءبىراق تولىقتاي تىيىم سالۋ مۇلدە ءتيىمسىز. ويتكەنى، تىيىم سالىنعانىنا قاراماستان، كامەلەتكە تولماعاندار ۇلكەندەر ارقىلى نەمەسە «قارا بازار» ارقىلى ءبارىبىر ساتىپ الىپ ءجۇر. وسىلايشا، ۆەيپ كونترابانداسىنىڭ اۋقىمىن كەڭەيتۋگە جاعداي جاساپ وتىر. ال، ەل اۋماعىنا زاڭسىز كەلگەن، زاڭسىز جولمەن ساتىلعان ونىمدەر بۇرىنعىدان دا ۇلكەن پروبلەما تۋدىرادى، – دەيدى گلوۆەر حانىم.
ستاتيستيكاعا سايكەس، قازاقستاندا تەمەكى شەگۋ ءولىم مەن مۇگەدەكتىكتىڭ ەڭ كوپ سانىن تۋدىرعان 10 جەتەكشى فاكتوردىڭ ىشىندە ءۇشىنشى ورىندا تۇر. وسى دەرەكتى ەسكەرسەك، مۇمكىن ۆەيپينگتى ماسەلەنىڭ شەشىمى رەتىندە قاراستىرعان دا دۇرىس بولاتىن شىعار؟
