ادەتتەگىدەي، ۇزىن اتا اۋىلىنىڭ ديقاندارى دا كۇرىش وراعىنا بەلسەنە كىرىسىپ كەتكەن. 20 گەكتار كۇرىشتىك القابىنىڭ جارتىسىنا جۋىعىن ورىپ ۇلگەرگەن «ايتكۇل – اتاقونىس» فەرمەرلىك شارۋاشىلىعىنىڭ ءتوراعاسى راحىمبەردى ايتمىرزايەۆ پەن وسى اۋىلدىڭ اۋىلشارۋاشىلىعى سالاسىندا ۇزاق جىلدار قاجىرلى ەڭبەك ەتىپ، زەينەتكەرلىككە شىققان ەل اعالارى پەردەباي قاپپاروۆ، مۇرات نۇرپەيىسوۆ، بۇگىنگى تاڭدا «قازماقتا» عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ» اۋداندىق فيليالىنىڭ باس اگرونومى جۇماحان دۇيسەنوۆ سىندى ازاماتتار ءيىلىپ تۇرعان كۇرىش ماساقتارىن ايالاي سيپاپ، بىتىك شىققان داندەرىنە سۇيسىنە قارايدى.
– بۇل «مۇستاحيلليك» دەگەن وزبەكستاننىڭ سورتى. كەزىندە اۋىلىمىزدىڭ باسشىسى، مايتالمان كۇرىششى نارتاي ساپاروۆ اعامىز ارنايى بارىپ، تاشكەندەگى عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتىنان 2-3 تۇقىم سورتىن اكەلگەن ەدى، – دەيدى جۇماحان دۇيسەنوۆ. –تاجىريبە رەتىندە اكەلگەن سول تۇقىمداردىڭ ىشىنەن وسى سورت ءبىزدىڭ وڭىرگە تەز جەرسىنىپ كەتتى. ونىمدىلىگى جاقسى، ءبىزدىڭ تابيعاتىمىزعا بەيىم بولعاندىقتان، «مۇستاحيلليك» تۇقىمىن كوبەيتىپ، جاپپاي پايدالانۋعا كوشتىك. 125-130 كۇندە پىسەتىن بۇل سورتتىڭ ونىمدىلىگىن 90 سەنتنردەن اينالدىرىپ، وداق بويىنشا اتىمىز شىعىپ، دۇركىرەگەن كەزدەردى قالاي ۇمىتامىز...
كەڭەستىك كەزەڭدە ۇزىن اتا اۋىلىندا 3-3،5 مىڭ گەكتار القاپقا كۇرىش ەگىلگەن. كەيىن جەكەشەلەندىرۋ باستالىپ، اركىم ءوز بەتىنشە كۇن كورىپ كەتكەن سوڭ بۇل داقىلدى ەگۋشىلەر دە كۇرت ازايىپ كەتكەن-دى. ەندى سوڭعى 4-5 جىل بەدەرىندە كۇرىشكە قايتا دەن قويۋشىلار قاتارى كوبەيىپ كەلەدى. قوجالىق ءتوراعاسى راحىمبەردى ايتمىرزايەۆتىڭ ايتۋىنشا بۇل اۋىلداعى كۇرىش ەكولوگيالىق جاعىنان ەڭ تازا كۇرىشتەردىڭ قاتارىنان سانالعان.
– ۇمىتپاسام، 1988 جىلدارى بولسا كەرەك، كەڭشار ديرەكتورىنىڭ تىكەلەي باستاماسىمەن حالىققا تازا ءونىم ۇسىنامىز دەپ 500 گەكتارعا ەشقانداي گەربيسيد پايدالانباي كۇرىش تۇقىمىن وسىرۋگە كىرىستىك. سول كەزدە ءبىزدىڭ كۇرىشىمىز ەكولوگيالق تازا كۇرىش بولىپ تانىلدى. وعان مەملەكەتتەن قولداۋ رەتىندە 20-30 پايىزداي ۇستەمە اقى تولەنەتىن. ياعني، ءبىزدىڭ شارۋاشىلىقتا وسىرگەن كۇرىشتىڭ باعاسى وزگە ايماقتا وسىرىلگەن كۇرىشتەن قىمبات جۇرەتىن ەدى. مەن سول ءتاسىل بويىنشا ءقازىر دە گەربيسيدسىز ءونىم ءوندىرىپ كەلەمىن. ەكولوگيالىق تازا ءونىم رەتىندە بۇعان مەملەكەت تاراپىنان باياعىداعىداي جەڭىلدىكتەر بەرىلۋ جاعىن قاراستىرۋىمىز كەرەك. سوندا اۋدانىمىزدا كۇرىشپەن شۇعىلدانۋشىلار قاتارى مولايا تۇسەرى ءسوزسىز، – دەيدى راحىمبەردى ايتمىرزايەۆ.
42 جىل اۋىلدا جەمىستى ەڭبەك ەتىپ، زەينەتكەرلىككە جۋىردا عانا شىققان مۇرات نۇرپەيىسوۆ جەرگىلىكتى كۇرىشتىڭ باسقا ايماقتاعى كۇرىشتەرگە قاراعاندا بىرنەشە ەسە ارتىقشىلىعى بارىن اۋدان مەن وبلىستاردا وتكەن جيىنداردا ناقتى دالەلدەرمەن ايتىپ جۇرگەن بىلىكتى ماماننىڭ ءبىرى. ءاۋ باستا كۇرىش وسىرۋگە جەر تاناپتارىن ارنايى دايىنداعان اۋدانداعى 6 كەڭشاردىڭ ءبىرى وسى ۇزىن اتا اۋىلى. سول جەر تاناپتارى اۋىلدا سول كۇيى ساقتالىپ تۇر، كۇرىش وسىرۋگە داعدىلانعان كانىگى ديقاندار دا كوپ. سۋ تاس توبەدەن قۇيىلىپ تۇر، اۋا-رايى كۇرىش وسىرۋگە اسا قولايلى.
– شاردارانىڭ كۇرىشى باسقا وبلىس پەن رەسپۋبليكالاردا ءوسىرىلىپ جاتقان كۇرىشتەردەن الدەقايدا ساپالى ەكەنىن ۇدايى ايتىپ كەلەمىن. بىلتىر وبلىستا وتكەن ءبىر جيىندا تەك شاردارا اۋدانىنىڭ وزىنەن 1000 توننا كۇرىش شەتەلگە ەكسپورتقا شىعارىلعانىن باسشىلار ايتىپ ءوتتى. اۋىلشارۋاشىلىعىن ءارتاراپتاندىرۋ بويىنشا دا كۇرىشتىڭ پايداسى كوپ. بۇل داقىلدى ەككەن جەرگە ءارامشوپ شىقپايدى، كۇرىشتەن كەيىن ونىڭ ورنىنا ەگىلگەن كەز كەلگەن داقىلدىڭ ونىمدىلىگى بۇرىنعىدان الدەقايدا ارتىق بولاتىنى دالەلدەۋدى قاجەت ەتپەيدى. ۇزىن اتا اۋىلىندا بيىلعى جىلى 180 گەكتار جەرگە كۇرىش ەگىلدى. باياعى كاسىپتى جالعاستىرىپ كەلە جاتقان راحىمبەردى زامانداسىمىزعا راحمەت ايتامىز، – دەدى مۇرات نۇرپەيىسوۆ.
قازىرگى اۋا-رايىنىڭ شارۋالارعا قاراسىپ تۇرعانىن ايتقان راحىمبەردى ايتمىرزايەۆ وسى ءبىر جاقسى كەزدى پايدالانىپ، ءونىمدى جاۋىن-شاشىنعا ۇرىندىرماي جيناپ الۋ ءۇشىن بار كۇشتى جۇمساۋ كەرەك دەيدى. بيىلعى گەكتار ءتۇسىمى دە ويداعىداي – 75-80 سەنتنەردەن اينالىپ وتىر. بىلتىرعى جىلى 26 گەكتارعا ەككەن كۇرىش سالىسىن كورشى الاتاۋ باتىر اۋىلىنداعى بەلگىلى كاسىپكەر ەرجان قارابايەۆتىڭ ديىرمەنىندە تارتقىزىپتى. الىنعان ءونىمنىڭ 40 پايىزىن قولجەتىمدى باعامەن، ياعني 150 تەڭگەدەن اۋدان كولەمىنە ساتىلىمعا شىعارسا، قالعان 60 پايىزى اۋعانستان مەملەكەتىنە ەكسپورتقا شىعارىلعان. اۋىلداعى تۇرمىسى تومەن وتباسىلارىنا، بالاباقشالارعا كۇرىشتەن قاراسىپ جاتقان قايىرىمدىلىق شارالارىن تالاي مارتە ايتىپ كەلەمىز.
اۋىل تۇرمىسى مەن جەر جاعدايىن جەتىك بىلەتىن ۇتىمدى ۇيىمداستىرۋشى، بىلىكتى باسشى، قايىرىمدىلىق شارالاردىڭ بەل ورتاسىندا جۇرەتىن دارحان پەيىلدى ازاماتتىڭ قىرمانىنا بەرەكە تىلەپ قوشتاستىق.
