شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنا مۇشە مەملەكەتتەر قاتارى تولىقتى. اتالمىش ۇيىمنىڭ استانادا وتكەن ءسامميتى بارىسىندا شىۇ-عا مۇشە مەملەكەتتەر باسشىلارى بەلارۋس رەسپۋبليكاسىن ۇيىم قۇرامىنا قابىلداۋ جانە وعان شىۇ-عا مۇشە مەملەكەت مارتەبەسىن بەرۋ تۋرالى شەشىمگە قول قويدى، دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.
ساراپشىلاردىڭ پايىمداۋىنشا، شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنا قىزىعۋشىلىق تانىتاتىن ەلدەر كوپ. سەبەبى بۇل تۇراقتى ءارى بولاشاعى بار ۇيىم بولىپ تۇر. ال نەگىزى شانحاي ىنتىقماقتاستىق ۇيىمىنىڭ حارتياسىندا كورسەتىلگەن باعىت-باعدارعا ۇلەس قوسقىسى كەلسە، بۇل ۇيىم كەز كەلگەن ەلگە اشىق.
قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ ايتۋىنشا، شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمى دوستىق، تاتۋ كورشىلىك، تەڭقۇقىقتىق جانە ءوزارا قولداۋدىڭ، ياعني "شانحاي رۋحى" نەگىزىندە جۇمىس ىستەيتىن مەملەكەتارالىق قاتىناستاردىڭ ءتيىمدى تەتىگىنە اينالىپ وتىر.
"شىۇ كەڭىستىگىندە ءۇش ميللياردتان استام ادام تۇرادى. ۇيىمعا ەكونوميكاسى اسا ءىرى جانە جىلدام دامىپ كەلە جاتقان مەملەكەتتەر كىرەدى. الەمدىك جالپى ىشكى ءونىمنىڭ ۇشتەن ءبىرى وسى ەلدەرگە تيەسىلى. بۇل ءبىزدىڭ ۇيىمنىڭ وراسان زور الەۋەتى مەن جاھاندىق ءرولىن ايقىن كورسەتەدى. مۇشە مەملەكەتتەردىڭ داۋسى مەن مۇددەلەرى تەڭ دارەجەدە ەسكەرىلەتىن شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمى ءوزىن بىرەگەي الاڭ رەتىندە كورسەتتى. ءدال وسىنداي مىزعىماس دەموكراتيالىق نەگىزگە سۇيەنگەن ۇزاقمەرزىمدى ىنتىماقتاستىعىمىز جاڭا مازمۇنمەن تولىعا تۇسەتىنىنە سەنىمدىمىن"، – دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى شىۇ-عا مۇشە مەملەكەتتەر باسشىلارى كەڭەسىنىڭ وتىرىسىندا.
استانادا وتكەن سامميتقا جوعارى باعا بەرگەن ساراپشىلار، كوپتەگەن ەل قازاقستاننان ۇلگى الۋ كەرەك ەكەنىن جەتكىزدى. اتالمىش سامميت "شىۇ+" فورماتىندا ءوتتى، وعان 16 ەلدىڭ مەملەكەت جانە ۇكىمەت باسشىلارى قاتىستى، 33 ەلدەن 150 شەتەلدىك بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى اتىنان 700 جۋرناليست اككرەديتاسيادان ءوتتى.
"شىۇ تۋرالى ەستىگەندە قاراپايىم ازاماتتارىمىز: "بيلىك نەگە بۇل شاراعا اسا ءمان بەرىپ وتىر؟"، - دەپ سۇراق قويۋى مۇمكىن. بىرىنشىدەن، قازاقستان ءبىر جىل بويى شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنا ءتوراعالىق ەتۋدە. استانادا ءوتىپ جاتقان ۇيىمعا مۇشە-مەملەكەت باسشىلارىنىڭ 24 وتىرىسى ءتوراعالىق مەرزىمگە نۇكتە قويادى. "قازاقستان ءبىر جىل ىشىندە قانداي جۇمىس اتقاردى؟"، - دەگەن سۇراققا جاۋاپ بەرەدى.
ءبىر جىلدا قازاقستان شىۇ-ىڭ وزگە حالىقارالىق ۇيىمدارمەن بايلانىسىن نىعايتىپ، ونىڭ جۇمىسىن جان-جاقتى ەتۋگە ۇمتىلدى. اسىرەسە بۇۇ-مەن بايلانىس نىعايدى. بۇۇ باس حاتشىسى انتونيۋ گۋتەرريشتىڭ استاناعا كەلىپ، شىۇ جيىنىنا جەكە قاتىسۋى قازاقستاننىڭ جەتىستىگى دەۋگە بولادى.
ەكىنشىدەن، شىۇ ەلىمىزدىڭ كوپجاقتى ديپلوماتياسىنىڭ نەگىزگى باعىتتارىنىڭ ءبىرى. ۇيىم قىتايدىڭ باستاماسىمەن قۇرىلعان. ال بەيجىڭ قازاقستاننىڭ نەگىزگى ستراتەگيالىق سەرىكتەسىنىڭ ءبىرى.ۇشىنشىدەن، سوڭعى ۋاقىتتا ۇيىمعا مۇشە مەملەكەت اۋماعىندا تەرروريستىك ءقاۋىپ كۇشەيدى. بيىل رەسەيدە ەكى لاڭكەستىك وقيعا ورىن الدى. بيىلعى جيىندا وسى ماسەلە قارالىپ، شەكاراارالىق قاۋىپتەردىڭ الدىن الۋعا ۋاعدالاستىق جاسالاتىنى ءسوزسىز»،- دەيدى قازاقستاندىق ساياساتتانۋشى پەردەحان شامشييەۆ.
ماماندار تەرروريزم مەن ەكسترەميزم كۇن تارتىبىنەن تۇسپەيتىن تاقىرىپ ەكەنىن ايتادى. بۇل بارلىق ەلدەردە بار ماسەلە.
"تەرروريزم مەن ەكسترەميزم بارلىق ەلدەر ءۇشىن ءاردايىم كۇن تارتىبىندە بولاتىن ماسەلە. ماسەلەن، بۇگىن ورتالىق ازيادا سالىستىرمالى تۇردە تىنىش بولسا، وندا مەن ەكى جىل بۇرىنعى وقيعالاردى ەسكە تۇسىرەتىن ەدىم. نەمەسە قازاقستان اتىشۋلى لاڭكەستىك ارەكەتتەرگە تاپ بولعان وسى عاسىردىڭ ونىنشى جىلىنىڭ باسىن ەسكە تۇسىرۋگە بولادى. ءبىز رەسەيگە تەرروريستىك ءقاۋىپ ءتونىپ تۇرعانىن كورىپ وتىرمىز. "كروكۋستاعى" وقيعالار مەن داعىستانداعى تەراكتىلەر – وسى قايعىلى وقيعالاردىڭ بارلىعى حالىقارالىق تەرروريزممەن جالعىز كۇرەسۋ جانە ونى جەڭۋ مۇمكىن ەمەستىگىن كورسەتەدى. بۇل ارەكەتتەردى ۇيلەستىرۋ وتە ماڭىزدى جانە، اتاپ ايتقاندا، بارلاۋ قىزمەتتەرى لاڭكەستىك شابۋىلداردىڭ الدىن الۋ بويىنشا كۇش-جىگەردى ۇيلەستىرە الۋى وتە قاجەت"،-دەدى سhina Center اتتى قىتايتانۋ ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى ءادىل كاۋكەنوۆ.
الەمدە ورىن الىپ وتىرعان جاعدايدى ەسكەرە وتىرىپ، ساراپشىلار شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنا قانداي تالاپ قويىلىپ وتىرعانىن ايتتى.
"استاناداعى سامميت الەمدەگى بۇرىن-سوڭدى بولماعان وزگەرىستەر جاعدايىندا ءوتىپ جاتىر. بۇرىن-سوڭدى بولماعان سىن-قاتەرلەر مەن قاقتىعىستار ورىن الىپ جاتىر. سول سەبەپتەن شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمى وعان مۇشە مەملەكەتتەردىڭ بەيبىتشىلىگى، تۇراقتىلىعى، دامۋى مەن وركەندەۋى جولىندا نەعۇرلىم ءتيىمدى ۇيىمداستىرۋشىلىق جانە ۇيلەستىرۋشى ءرول اتقارۋى كەرەك جانە اتقارۋعا ءتيىس"، - دەدى بۇقارالىق قۇرالدارىنا بەرگەن سۇحباتىندا سينحۋا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ۇلتتىق ستراتەگيا ينستيتۋتىنىڭ ساراپشىسى، "تايحە" اناليتيكالىق ينستيتۋتىنىڭ اعا عىلىمي قىزمەتكەرى سيان فەن.
سونىمەن قاتار سيان فەن شىۇ الەمدەگى ەڭ ءىرى ايماقتىق حالىقارالىق ۇيىم ەكەنىن اتاپ ءوتتى. ول قاۋىمداستىقتىڭ كوپ جىلدار بويى «شانحاي رۋحىن» ۇستانىپ كەلە جاتقانىن، حالىقارالىق قاتىناستاردى دەموكراتيالاندىرۋ، كوپمادەنيەتتى توزىمدىلىك تۇجىرىمدامالارى مەن قاعيداتتارىن ۇستاناتىنىن جانە «تەوريالىق جانە پراكتيكالىق تۇرعىدان حالىقارالىق ۇيىمدارداعى يننوۆاسيالىق ۇدەرىستەرگە ىقپال ەتەتىنىن» ەسكە سالدى.
ءوز كەزەگىندە شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنىڭ 24 ءسامميتىڭ ۇيىمداستىرىپ وتىرعان قازاقستاننىڭ باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ بۇل ۇيىمعا جۇكتەلىپ وتىرعان جاۋاپكەرشىلىك تۋرالى ايتتى.
"بۇگىندە الەم بۇرىن-سوڭدى بولماعان گەوساياسي قايشىلىقتار مەن قاقتىعىستاردىڭ كۇشەيۋىنە بايلانىستى تۋىنداعان كۇردەلى سىناقتارمەن بەتپە-بەت كەلىپ وتىر. حالىقارالىق قاۋىپسىزدىكتىڭ ارحيتەكتۋراسىنا ءقاۋىپ ءتونىپ تۇر. تۇتاس ادامزات ءۇشىن ونىڭ زاردابى اۋىر بولۋى مۇمكىن. وسىنداي سىن ساعاتتا بىزگە وڭىرلىك جانە جاھاندىق دەڭگەيدەگى ۇجىمدىق كۇش-جىگەر ارقىلى بەيبىتشىلىكتى، تۇراقتىلىق پەن قاۋىپسىزدىكتى نىعايتۋ ءۇشىن وراسان زور جاۋاپكەرشىلىك جۇكتەلىپ وتىر. شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمى ءوز بەدەلىمەن، ەلەۋلى ەكونوميكالىق جانە ادامي رەسۋرستارىمەن تۇراقتى دامۋ ماقساتتارىنا قول جەتكىزىپ، زاماناۋي سىن-قاتەرلەردى ەڭسەرۋ ءۇشىن ءتيىمدى شەشىمدەر ازىرلەي الادى. قازاقستاننىڭ شىۇ-عا ءتوراعالىعى كەزىندە كوتەرگەن "كوپجاقتى ديالوگتى نىعايتۋ – ورنىقتى بەيبىتشىلىك پەن دامۋعا ۇمتىلۋ" اتتى ۇرانى ورتاق ميسسيامىزدىڭ ءمان-ماڭىزىن ايقىن كورسەتەدى"، – دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆ.
مامانداردىڭ ايتۋىنشا، قازىرگى الەمدەگى گەوساياسي تۋربۋلەنتتىلىك جاعدايىندا حالىقارالىق ۇيىمدارعا سۇرانىس ارتىپ وتىر. سول سەبەپتەن دە بۇل ۇيىمعا مۇشە بولعىسى كەلەتىندەر بار.
"شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمى ينفراقۇرىلىم، ەنەرگەتيكا جانە لوگيستيكا سالالارىنداعى جوبالاردى قامتيتىن ساۋدا-ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىققا جاردەمدەسەدى. مىسالى، قازاقستان قىتايدى، ورتالىق ازيانى جانە ەۋروپانى ءوز اۋماعى ارقىلى وتەتىن قۇرلىق جولدارى ارقىلى بايلانىستىراتىن «ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول» سياقتى باستامالارداعى نەگىزگى كولىك-لوگيستيكالىق حابتاردىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى. سونداي-اق شىۇ اياسىندا قاتىسۋشى ەلدەر اراسىندا مادەني بايلانىستار دامىپ، ءبىلىم الماسۋ مەن بىرلەسكەن عىلىمي جوبالاردى دامىتۋعا مۇمكىندىكتەر قاراستىرىلعان.ايتا كەتۋ كەرەك، قازىرگى زامانعى گەوساياسي تۋربۋلەنتتىلىك جاعدايىندا قاۋىپسىزدىك، ەكىنشى جاعىنان، ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىق سالاسىندا بەلگىلى ءبىر پرەفەرەنسيالاردى قامتاماسىز ەتە الاتىن حالىقارالىق دەڭگەيدەگى ۇيىمدارعا سۇرانىس ارتىپ كەلەدى. بۇل، ارينە، وتە ماڭىزدى جانە قاجەت. سوندىقتان ۇيىم كەڭەيىپ كەلەدى، اسىرەسە شىۇ-دا قارجىلىق قۇرىلىمدار مەن تولىققاندى جوبالاردى قۇرۋ مۇمكىندىگى بار. ال ۇيىمعا دەگەن قىزىعۋشىلىق وتە كوپ"،- دەيدى سhina Center اتتى قىتايتانۋ ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى ءادىل كاۋكەنوۆ.
