قالا تۇرعىندارى مەن قوناقتارى ءۇشىن ءقازىر ەرتىس جاعالاۋىنان باسقا بارار جەر جوق. سەمەيلىكتەردىڭ نەشە بۋىن وكىلدەرى ءۇشىن سۇيىكتى دەمالىس ورنى بولىپ كەلگەن ورتالىق ساياباقتىڭ ەسىگىنە قارا قۇلىپ سالىنعالى ءۇش جىلداي ۋاقىت بولدى. العاشقىدا جوندەۋ جۇرگىزىلەدى دەگەندى ەستىپ قۋانعان قالا تۇرعىندارى ءقازىر جاڭارتىلعان ساياباقتى كورۋدەن ءۇمىت ۇزە باستاعانداي...
سوڭعى كەزدەرى بيلىكتىڭ ۇستىنەن شاعىم ايتىپ، وزدەرىن اقيقاتتىڭ جارشىسى، قياناتتىڭ قۇربانى ەتىپ كورسەتىپ، الەۋمەتتىك جەلىنىڭ جۇلدىزىنا اينالعان كاسىپكەرلەر كوپ.
«وسى ساقالدى قۇرىلىسقا اينالعان ساياباقتى جوندەۋگە بولىنگەن ميللياردتان اساتىن ۇلكەن جوبانىڭ مەردىگەرى كىم؟» دەگەن ساۋال كوپشىلىكتىڭ ساناسىنا سالماق سالىپ كەلە جاتقانى قۇپيا ەمەس...
وتكەن جىلى، ابايدىڭ تۋعانىنا 175 جىل تولۋى قارساڭىندا بەرىلەدى دەپ كۇتكەن نىسان ءالى كۇنگە جابىق، تاياۋ كۇندەرى اشىلاتىن ءتۇرى دە بايقالمايدى.
جولعا جايىلعان تاس توسەنىشتەر مەن ساياباق ورتاسىنداعى شاكارىم قۇدايبەردييەۆ ەسكەرتكىشىنىڭ تۇعىرىنداعى قاپتامالارىنىڭ قوپارىلىپ جاتقانىن كورگەن سەمەيلىكتەردىڭ «قايران، سۋعا كەتكەن بيۋدجەت قارجىسى» دەپ وكىنىش بىلدىرۋدەن باسقا امالدارى جوق.
مامىر ايىنىڭ ورتاسىنان اۋىپ بارادى، الايدا سەمەيلىكتەر بيىل دا ساياباقتا سايرانداي المايتىن سياقتى. بوس ۋاقىتتارىندا ورتالىق ساياباقتى بەتكە الاتىن سەمەيلىكتەر بۇل كۇندەرى ادام بويىنان اساتىن تەمىر قورشاۋىنداعى تەسىك-تەسىكتەن سىعالاۋدان ءارى اسا الماي ءجۇر.
سونىمەن، سەمەيدەگى ورتالىق ساياباق قالاي ساقالدى قۇرىلىسقا اينالدى؟
ورتالىق ساياباق قۇرىلىسى ماڭگىلىك ەل كوشەسىنىڭ جاماقايەۆپەن قيىلىسىنان باستاپ شميدتكە (اربات) دەيىن جوندەۋ جوباسى نەگىزىندە باستالعان بولاتىن.
تاپسىرىس بەرۋشى - «تۇرعىن ءۇي - كوممۋنالدىق شارۋاشىلىعى جانە تۇرعىن ءۇي ينسپەكسياسى» مەملەكەتتىك مەكەمەسى.
مەردىگەر مەكەمە - «ەڭبەك-سەمەي» رەسپۋبليكالىق مەملەكەتتىك كاسىپورنىنا قاراستى شارۋاشىلىق جۇرگىزۋ قۇقىنا يە «ەڭبەك» فيليالى، «كوكجارتاس-قۇرىلىس» ج ش س. جوندەۋ جۇمىسى 2021 جىلدىڭ 1 ماۋسىمىندا اياقتالۋعا ءتيىس بولاتىن.
جۇمىسى 2019 جىلدىڭ قىركۇيەك ايىندا باستالعان ساياباق ىشىندەگى جولدارعا توسەيتىن تاستارمەن سارانبايەۆ باسشىلىق ەتەتىن «سەمەي - تابيعات» ج ش س قامتاماسىز ەتۋ كەرەك بولاتىن. جوندەۋ جۇمىستارى اتالعان سەرىكتەستىكتىڭ مەملەكەتتىك تاپسىرىستى مەرزىمىندە ورىنداي الماۋىنان ءالى كۇنگە اياقتالماي تۇر... ونىڭ سەبەبى نە دەيسىزدەر عوي؟!
سەبەبى - سەرىكتەستىك قۇنى ميللياردتان اساتىن جوبانى ىسىرىپ قويىپ، باسقا تاپسىرىستى ورىنداۋعا كىرىسكەن. ساياباقتاعى جوندەۋ جۇمىسىنىڭ اياقتالماي تۇرۋىنىڭ باستى سەبەبى جولعا توسەيتىن تاستاردىڭ مەزگىلىندە جەتكىزىلمەۋىنەن.
ناقتى ايتقاندا، ساياباققا تيەسىلى توسەنىش تاستار اۋەزوۆ داڭعىلىنىڭ بويىنداعى «اباي جولىنا» جونەلتىلگەن.
سەمەي قالالىق تۇرعىن ءۇي - كوممۋنالدىق شارۋاشىلىعىنىڭ بۇرىنعى باسشىسى امانتاي وتەلبايەۆتىڭ ايتۋىنشا، «سەمەي – تابيعات» ج ش س قۇرىلتايشىسى رەسمي تۇردە باسقا ادام بولىپ تىركەلگەنىمەن، جۇمىس ەسىمى كوپشىلىككە تانىس رافايل حازيپوۆتىڭ (تومەندە سۋرەتتە) تىكەلەي باسشىلىعىمەن جۇرگىزىلگەن. تاپسىرىس بەرۋشىلەر تاراپىنان بىرنەشە مارتە ەسكەرتۋ جاسالعان. الايدا رافايل حازيپوۆ كۇندە ەرتەڭمەن، نەمەسە «انە كەلەدى»، «مىنە كەلەدىمەن» شارشاتقان سىڭايلى.
باس مەردىگەر مەن قالانىڭ بۇرىنعى اكىمى ەرماك ءسالىموۆتىڭ تاراپىنان قاتتى تالاپ قويىلماعاندىعى دا نىساننىڭ ساقالدى قۇرىلىسقا اينالىپ كەتۋ سەبەپتەرىنىڭ ءبىرى ەكەندىگى ءسوزسىز.
بيىل قىس ماۋسىمىندا سەمەيلىكتەر ءۇشىن ساياباقتىڭ ەسىگىنىڭ اشىلۋى كەزدەيسوق جاعداي بولدى. اشىلاردان از ۋاقىت بۇرىن عانا، ناقتى ايتقاندا قاراشا ايىندا، ساياباق ىشىندەگى جولدارعا تاستار توسەلگەن بولاتىن. قاراشادا!!! ءبىزدىڭ جاقتا قىس ەرتە تۇسەتىنى بەلگىلى.
قاراشادا - قازاقستاننىڭ شىعىسىندا العاشقى سۋىق ءتۇسىپ، جەر قاتىپ، قىس حابارىن بەرەتىن ۋاقىتتا - توسەنىش تاستار جەتكىزىلىپ، جەردىڭ قاتىپ قالعانىنا دا قاراماستان جايىلعان. قاتىپ قالعان جەرگە! جەر قاتىپ قالاتىن ۋاقىتتا تاقتاتاس توسەۋ قۇرىلىس جۇمىسىنىڭ تەحنيكالىق تالاپتارىنا قايشى ەكەندىگىن ءبىلۋ ءۇشىن مامان بولۋ قاجەت ەمەس دەپ ويلايمىز... سونىمەن، قۇرىلىس تالاپتارىنا قايشى اتقارىلعان ءىس ءوز «ناتيجەسىن» بەردى. كۇن جىلىنىپ، قار ەري باستاعاندا قاراشادا توسەلگەن تاستار قوپارىلىپ قالدى.
بۇگىنگى تاڭدا ساياباقتاعى قاتەلىكتەر سالدارىن قالپىنا كەلتىرۋ جۇمىستارى قولعا الىنىپ جاتىر. ارينە، تاپسىرىستى ورىنداۋعا ءتيىستى مەردىگەر ەسەبىنەن. «كوكجارتاس» فيرماسى جەرگە تاس توسەۋ كونكۋرسىن ۇتىپ العان.
ءسويتىپ، «سەمەي - تابيعات» ءجشس-نىڭ جاۋاپسىزدىعىنان بولعان ارەكەت سەمەيلىكتەردىڭ جالعىز ساياباعىن ۇزاق ۋاقىتقا جابۋعا سەبەپ بولىپ وتىر.
ءبىر تاپسىرىستى ورىنداماي، ەكىنشى نىسان قۇرىلىسىن باستاعان اتالعان سەرىكتەستىكتىڭ بەرەكەسىزدىگى بۇل عانا ەمەس سياقتى... وتكەن جىلى «اباي جولى» بويىنا توسەلگەن تاستاردىڭ بۇگىنگى جاعدايى قالاي؟ ابايدىڭ تۋعانىنا 175 جىل تولۋى قۇرمەتىنە اقىن مۇراجايى ماڭىندا اتقارىلعان قۇرىلىس جۇمىستارىنا اتالعان سەرىكتەستىكتىڭ قاتىسى بار ما؟ وسى ساۋالدارعا ءتيىستى ورىنداردىڭ جاۋاپ بەرۋىن سۇراعىمىز كەلەدى.
سەمەيدەگى جەڭىس ساياباعىنا تاياۋ ورنالاسقان ماڭگىلىك ەل كوشەسىنىڭ بويىنداعى ارباتتا وتىرعىزىلعان شىرشالار جايلى دا ايتا كەتكەن ورىندى بولار. وتكەن جىلدىڭ مامىر ايىندا شىرشالاردىڭ ساۋاتسىز وتىرعىزىلعاندىعى سەمەيلىكتەر تاراپىنان از نارازىلىق تۋعىزباعان بولاتىن. ارادا ءبىر جىل وتكەندە سول نارازىلىقتىڭ ورىندى ەكەندىگىنە كوپشىلىكتىڭ كوزى جەتتى. شىرشالار ءقازىر تۇگەلدەي دەرلىك قۋراپ قالدى. وتىرعىزۋعا جۇمسالعان قانشا بيۋدجەت قارجىسى ىسىراپ بولدى؟!
شىرشالار جەڭىستىڭ 75 جىلدىعى قۇرمەتىنە كاتونقاراعايدان ارنايى سىيلىققا جىبەرىلگەن بولاتىن. الايدا بۇل كۇندەرى قۋراپ قالعان شىرشالاردى كورگەندە، «جۇمىستى ورىنداۋشى كىم؟» دەگەن ساۋالدىڭ كوپشىلىكتىڭ كوكەيىندە بولۋى زاڭدى. راس-وتىرىگىن كىم ءبىلسىن، بۇل اعاشتاردى وتىرعىزعان قوسىمشا مەردىگەر دە «حازيپوۆ» جك دەگەندى ەستىدىك.
رافايل حازيپوۆ ءوزىن سەمەيدىڭ پاتريوتى ەتىپ كورسەتەدى. ەگەر شىن مانىندە قالاعا جانى اشيتىن ازامات بولسا (قالالىق ءماسليحاتتىڭ دەپۋتاتى ەكەندىگى ءوز الدىنا)، وسىنداي كەلەڭسىزدىكتەرگە جول بەرىلمەس پە ەدى؟
ساقالدى قۇرىلىستار قاتارىنا كىرگەن ساياباق، ماڭگىلىك ەل كوشەسىنىڭ بويىنداعى قۋراپ قالعان شىرشالار، «اباي جولىنا» ساپاسىز توسەلگەن تاستارعا سۇراۋ بولا ما؟ ءبىز تاپسىرىستى مەزگىلىنەن كەشىكتىرىپ، ساپاسىز اتقارعان مەردىگەرلەردى، ق ر «مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ تۋرالى» زاڭىنىڭ تالاپتارىنا سايكەس، «جاۋاپسىز ورىنداۋشى» تىزىمىنە كىرگىزۋ قاجەت دەپ ەسەپتەيمىز.
ورتالىق ساياباق جاققا جالتاقتاعان حالىقتىڭ تاياۋ كۇندەرى اشىلادى دەگەن ءۇمىتى دە ۇزىلە باستادى. ساياباقتىڭ تۋرا ورتاسىندا شاكارىم بابامىز ىسىراپ بولعان ميللياردتان استام قارجى مەن جاۋاپسىز مەردىگەرلەردىڭ جۇمىسىنان ءتۇڭىلىپ، بۇگىن-ەرتەڭ قاماۋدان شىعا المايتىنىنا كۇيىنىپ وتىرعانداي...
ريزا مولداشيەۆا،
دەرەككوز: سەمەي تاڭى
