كەرتارتپا وي
ءيا، كوپبالالى وتباسىلارعا كومەكتەسۋ كەرەك. ءبىراق سايلاۋعا جۇمسالاتىن اقشانى باسقا ماقساتقا جۇمساپ، ۇنەمدەۋ تۇتاس ەلدى قۇردىمعا باستايتىن جول ەكەنىن جادىمىزدان شىعارمايىق.
ءدال ءقازىر قاراپايىم حالىقتىڭ بيلىككە دەگەن سەنىمى از ەكەنىن دە بىلەمىز. تىپتەن، سايلاۋدىڭ كوپشىلىك ويلاعانداي ءادىل وتەتىنىنە دە كۇدىكپەن قاراۋعا بولادى.
ءبىراق ەشقاشان سايلاۋعا باعىتتالعان قارجىنى الەۋمەتتىك ماسەلەلەرگە جۇمساپ، ماسەلەنى شەشۋ تىعىرىقتان شىعۋدىڭ جولى ەمەس ەكەنىن ءبارىمىز تۇسىنگەنىمىز ابزال.
سايلاۋ قالاي وتسە دە ول حالىق پەن بيلىكتىڭ اراسىن جاقىنداتاتىن، ەكى تاراپقا وي سالاتىن ماڭىزدى ساياسي شارا. ءاربىر سايلاۋ ارقىلى ءبىز مىسىقتابانداپ بولسا دا العا جىلجيتىنىمىزدى ۇمىتپاۋىمىز كەرەك.
ۋكرايندەر قالاي داۋىس بەردى؟
كۇنى كەشە عانا كەڭەس وداعىنىڭ شەكپەنىنەن شىققان ۋكراينادا پرەزيدەنت سايلاۋىنىڭ ەكى كەزەڭى ءوتىپى، كوميك ۆلاديمير زەلەنسكيي جەڭىسكە جەتكەنىنە كۋا بولدىق. كوپتەگەن ساياسي ساراپشىلار بۇل ۋكراينانىڭ ۇلكەن جەتىستىگى ەكەنىن ايتتى. بۇعان ەشقانداي تالاسىمىز جوق.
سول كوپ وي-پىكىرلەردىڭ اراسىنان بىزگە بەلگىلى جۋرناليست، ساياسي ساراپشى ۆيتاليي پورتنيكوۆتىڭ ايتقان اڭگىمەسى نازارىمىزدى اۋداردى. ول بىلاي دەيدى:
– ۋكراينانىڭ قاراپايىم حالقى ۆ.زەلەنسكيي پرەزيدەنتتىك سايلاۋدا جەڭىسكە جەتسە، ەلدەگى جەمقورلىققا توسقاۋىل قويىپ، شارىقتاعان كوممۋنالدىق تاريفتەردى تومەندەتىپ، حالىقتىڭ جاعدايىن جاسايدى» دەگەن اڭگىمەگە سەنىپ، داۋىس بەردى. حالىق ەلىمىزدە ورىن العان ساياسي كۇرەستەردىڭ ارقاسىندا سايلاۋعا قاتىسۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن ءتۇسىندى. ءبىراق ۇمىتكەرلەرگە قالاي داۋىس بەرۋ ماسەلەسىن ءالى ۇيرەنگەن جوق.
جاسىراتىنى جوق، كوپشىلىك ۆ.زەلەنسكيي كوممۋنالدىق قىزمەتتىڭ باعاسىن تومەندەتەدى دەگەن ەرتەگى اڭگىمەگە سەنىپ داۋىس بەردى. بۇگىندە جۇرت پرەزيدەنتتىڭ تاريفتەردى تومەندەتۋگە ەشقانداي قاتىستى جوق ەكەنىن تۇسىنبەيدى. ءتىپتى، تۇسىنگىسى كەلمەيدى.
ەگەر پرەزيدەنتتىك سايلاۋدا جەڭىسكە جەتكەن ۆ.زەلەنسكيي بۇعان دەيىنگى باسشىلار سەكىلدى بەلدەن باسىپ، ءبىراز ۋاقىتقا دەيىن تاريفتەردى تومەندەتسە، وندا ونىڭ ۆيكتور يانۋكوۆيچتەن قانداي ايىرماشىلىعى بار؟
سايلاۋشىلار وزدەرى داۋىس بەرگەن ۇمىتكەردىڭ تۇيتكىلدى ماسەلەلەردى وڭ باعىتتا شەشەتىن بازالىق باعدارلاماسى، ساياسي قۇرىلىمدارعا ءسوزىن وتكىزە الاتىنداي مۇمكىندىگىن ەسەپكە الىپ داۋىس بەرۋى كەرەك قوي. ال بىزدەر بولساق، بولماشى نارسەگە ۇمىتتەنىپ، داۋىس بەردىك.
ەگەر ۆ.زەلەنسكيي تاريفتەردىڭ باعاسىن اۋىزدىقتاي الماسا، ودان تەرىس اينالامىز با؟ – دەپ ويىن اشىپ ايتقان ەدى.
سايلاۋدىڭ ءقادىرىن تۇسىندىك پە؟
ءيا، ۋكرايندىقتار سايلاۋعا قاتىسۋدىڭ ماڭىزىن ءتۇسىندى. ءبىراق ولار باتىس ەلدەرىندەگىدەي قالاي داۋىس بەرۋدى ءالى مەڭگەرگەن جوق.
ال ءبىز بولساق، سايلاۋعا بولىنگەن قارجىنى الەۋمەتتىك ماسەلەلەرگە جۇمسايىق دەپ، ەلدى ورتا عاسىرعا سۇيرەيتىن اڭگىمەنى ايتۋىمىز نە ساسقاندىق؟
ەگەر اشىعىن ايتساق، بىزدەر ءالى كۇنگە دەيىن سايلاۋدىڭ قادىر-قاسيەتىن تۇسىنگەن جوقپىز. سايلاۋدى (ول قانداي سايلاۋ بولسا دا) مەملەكەتتىڭ اقشاسىن شاشاتىن حالىققا پايداسى جوق ءىس-شارا دەپ قابىلدايتىنىمىز جاسىرىن ەمەس.
بۇل رەتتە بيلىكتىڭ سايلاۋدى ءادىل وتكىزبەيتىنى جايىندا تاڭدى تاڭعا ۇرىپ اڭگىمە ايتۋعا بولادى. ءبىراق بۇدان نە وزگەرەدى؟ ەشتەڭە وزگەرمەيدى.
بىزگە بيلىك قالاعان كانديداتىمىز بەن پارتيامىزعا داۋىس بەرۋ مۇمكىندىگىن بەرىپ وتىر.
حالىق وسى مۇمكىندىكتى پايدالانۋى كەرەك. سايلاۋعا قاتىسۋعا، داۋىس بەرۋگە، داۋىستى قورعاۋعا باسا ءمان بەرەتىن كەز جەتتى. سول كەزدە مەرەيمىز ۇستەم بولادى.
كەز كەلگەن سايلاۋ حالىقتىڭ ساياسي بەلسەندىلىگىن ارتتىرىپ، ەرتەڭگى كۇنگە دەگەن سەنىمىن وياتادى. سوندىقتان ءوزىن تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ ازاماتى سەزىنەتىن ءاربىر ادام سايلاۋعا بەلسەندى تۇردە قاتىسۋدى ءوزىنىڭ ازاماتتىق پارىزى ساناۋى ءتيىس.
قازاقستاندا پرەزيدەنتتىڭ ورنىنان كەتىپ، ەلدە ۇلكەن ساياسي وزگەرىستەر ورىن الاتىنى جايىنداعى اڭگىمەنىڭ شەتى شىققانىنا بىر-ەكى جىلدىڭ ءجۇزى بولدى.
مىنە، سول ۋاقىتتان بەرى بيلىك حالىقتىڭ الەۋمەتتىك جاعدايىنا كوڭىل ءبولىپ، ەلدەگى ەلەكتوراتتىق كوڭىل كۇيدى جاقسارتۋعا نەگىز بولاتىن بىرنەشە شارالاردى قابىلداعانىن بىلەمىز.
بيلىك سايلاۋعا دايىندالادى، حالىق شە؟..
سونىڭ ءبىرى رەتىندە وتكەن جىلدىڭ كۇزىندە ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ وتىرىسىندا ەلىمىزدەگى مونوپوليستەردىڭ كوممۋنالدىق تاريف باعالارىن نەگىزسىز وسىرگەنىن كوتەرىپ، ءتيىستى ورىنداردى قازانعا سالىپ، قۋىرىپ العانى ەسىمىزدە.
وسى ءبىر وقيعادان كەيىن جوعارى شەندىلەر ەسكەرتۋ الىپ، اۋدان دەڭگەيىندەگى باسشىلاردىڭ ۇستىنەن قىلمىستىق ءىس قوزعالدى. سول كەزدە حالىق تا بيلىكتىڭ بۇل ارەكەتىن قولدادى.
وسىلايشا، بيلىك ەلەڭ-الاڭ كۇي كەشكەن حالىقتىڭ كوڭىلىن اۋلاپ باققانىن ۇمىتا قويعان جوقپىز.
بۇدان باسقا الماتىدا كوكجايلاۋ ماسەلەسىنىڭ توقتاتىلۋىن دا ەلەكتوراتتىق كوڭىل كۇيدى رەتتەۋگە باعىتتالعان شارا دەپ قابىلداۋعا بولادى.
دەمەك، ءبىزدىڭ بيلىك تە سايلاۋ قارساڭىندا باس-اياعىن جيناپ، ساياسي ناۋقانعا ازدى-كوپتى دايىندىقپەن اياق باساتىنىن بايقاۋعا بولادى.
مۇنداي جاعدايدا حالىقتىڭ سايلاۋعا ءاتۇستى قاراۋىنا قاقىسى جوق.
سايلاۋ – نەگىزگى كۇش حالىقتىڭ قولىندا ەكەنىن بيلىكتىڭ ەسىنە سالىپ تۇراتىن باستى نۇسقاۋلىق.
مۇنداي جاعدايدا «سايلاۋدىڭ اقشاسىن باسقا ماسەلەگە جۇمسايىق» دەگەن بۇرا تارتۋشىلارعا الەۋمەتتىك جەلىدە لايك باسىپ، قولداپ پىكىر جازۋىمىز ۇيات.
نۇرلان جۇماحان
