ءسارىنجىپوۆتىڭ اياقاستى بوساۋى جانە ورنىنا ساعادييەۆتىڭ وتىرۋى نەدەن؟ جاڭا مينيستر ءبىلىم مەن عىلىم سالاسىنداعى ءتۇيىنى تارقاماعان ماسەلەلەرمەن قالاي كۇرەسەدى؟ ءسارىنجىپوۆتىڭ ورنىنان كەتۋىنە نە سەبەپ بولدى؟ بۇعان سايلاۋدىڭ قانداي قاتىسى بار؟.. وسى جانە وزگە دە سۇراقتارعا جاۋاپ بەرسەك.
وقىس وتستاۆكانىڭ سىرى
[caption id="attachment_13650" align="alignleft" width="245"]
اسلان ءسارىنجىپوۆ[/caption]
«نازاربايەۆ ۋنيۆەرسيتەتىن» باسقارىپ، شەتەلدە ءبىلىم العان اسلان ءسارىنجىپوۆ باقىتجان جۇماعۇلوۆتى الماستىرعاندا، ءبىلىم بەرۋ سالاسى مەن عىلىمدى كوممەرسيالاۋدا ىلگەرى وزگەرىستەر بولادى دەپ دامەلەنگەن ەدىك.
ءبىراق باقىتجان تۇرسىن ۇلىنىڭ سانى كوپ، ساپاسى جوق وقۋ ورىندارىنا قارسى كۇرەسىن اسلان مىرزا جالعاستىرا المادى...
عىلىم سالاسىندا دا رەڭ كىردى دەپ ايتا المايمىز. سوڭعى جىلدارى جوعارى وقۋ ورىندارى مەن عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتتارىندا جۇمىس ىستەيتىن عىلىمي كادرلاردىڭ سانى كۇرت تومەندەپ كەتتى.
ءقازىر PhD دوكتورى اتاعىن الۋعا ۇمتىلعان ىزدەنۋشىلەر شەتەلدىڭ يمفاك-فاكتورلىق كورسەتكىشى نولدەن جوعارى عىلىمي جۋرنالدارىنا ماقالا جاريالاپ، عىلىمي اتاققا قول جەتكىزەدى.
«بولون ءۇردىسىنىڭ» وسى ءبىر تالابى قازاقستاننىڭ جاس عىلىمي كادرلاردى دايىنداۋ ىسىنە ايتارلىقتاي تۇساۋ سالعانىن مويىنداۋىمىز كەرەك.
وسىلايشا ءسارىنجىپوۆ قازاق عىلىمىنىڭ «قارتايۋىنا» توسقاۋىل قويا العان جوق. عىلىمنىڭ «قارتايۋىن» تەجەۋ الداعى ۋاقىتتا ەرلان ساعادييەۆكە ماڭىزدى ماسەلە بولماق.
[caption id="attachment_13651" align="alignright" width="214"]
ساعادييەۆ ءدارىس وقىپ تۇر [/caption]
بۇدان باسقا عىلىمي-زەرتتەۋ جۇمىستارى ءۇشىن بولىنەتىن مەملەكەتتىك گرانتتى بولۋگە قاتىستى تالاپتار دا اسلان مىرزانىڭ باس اۋرۋىنا اينالعانىن جاسىرۋعا بولماس.
وتكەن جىلى جازدا بەردىبەك ساپاربايەۆ ۇكىمەت ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى قىزمەتىن اتقارعان تۇستا مەملەكەتتىڭ عىلىمي جوبالاردى قارجىلاندىرۋعا بولگەن قارجىسى ەكونوميكانى دامىتۋعا ينەنىڭ جاساۋىنداي ۇلەس قوسپاعانىن ايتىپ، ءمينيستردى سىنعا العانى ەسىمىزدە.
سول كەزدە اسلان ءسارىنجىپوۆ ورىنتاعىمەن قوش ايتىساتىن شىعار دەپ ويلاعان ەدىك. ءبىراق ءسارىنجىپوۆ ءبىز ويلاعاننان مىقتى بولىپ شىقتى. بەينەلەپ ايتساق، ول تۋرالاپ كەلگەن قاۋىپتەن وزىنەن وڭاي قۇتىلىپ كەتتى.
ەسىمىزدە، اسلان ءسارىنجىپوۆ مينيستر بولىپ تاعايىندالعاندا ەلىمىزدەگى جەتەكشى وقۋ ورىندارىن ءوز ماسەلەسىن ءوزى شەشەتىن «اۆتونومدى ۋنيۆەرسيتەتكە» اينالدىرۋدى ماقسات تۇتتى.
ءيا، باتىستا جەتەكشى ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ ءبارى ەشقانداي اتقارۋشى بيلىككە باعىنباي ارەكەت ەتەتىنىن بىلەمىز.
وسىلايشا اسلان ءسارىنجىپوۆ مينيسترلىككە باعىنبايتىن، وقۋ باعدارلاماسىن، سان ءتۇرلى ستاندارتتارىن ءوزى ايقىندايتىن «سۋپەر ۋنيۆەرسيتەتتەر» قۇرۋدى ارماندادى. ءىرى وقۋ ورىندارىنىڭ ەشكىمگە جالتاقتاماي ارەكەت ەتۋى دۇرىس-اق.
ءبىراق اسلان مىرزا باتىس ەلدەرىنىڭ بىزدەن كوش ىلگەرى دامىپ كەتكەنىن ەسەپكە الماي، بۇل جولى دا وڭباي قاتەلەستى.
«اۆتونومدى ۋنيۆەرسيتەت» رەفورماسى
بۇگىندە باتىستا ءبىلىم الىپ كەلگەن جۇزدەگەن ماماندار شەندىلەردىڭ قاتارىنا قوسىلىپ، قازاقستاندا جۇماق ورناتۋ ءۇشىن جانىن اياماي جۇمىس ىستەپ جاتقانىن بىلەمىز.
وكىنىشكە قاراي، قازاقستاننىڭ دامىعان ەلدەردەن 40-50 جىلعا قالىپ كەتكەنىن ەسەپكە الماي، سوڭىندا وپىق جەپ جۇرگەنىن كوزىمىز كورىپ ءجۇر.
سول سياقتى اسلان ءسارىنجىپوۆتىڭ «اۆتونومدى ۋنيۆەرسيتەتتەر» قۇرۋ ءىسى دە ەلىمىزدە ساتسىزدىككە ۇشىراعان جوبالاردىڭ ءبىرى بولدى.
دەربەستىككە يە بولادى دەگەن وقۋ ورىنداردىڭ بەل ورتاسىندا بولعان الماتىداعى ۇلتتىق اگرارلىق ۋنيۆەرسيتەت اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگىنىڭ قۇرامىنا ەنىپ كەتتى.
سول سياقتى م. تىنىشبايەۆ اتىنداعى قازاق كولىك جانە كوممۋنيكاسيالار اكادەمياسىن «قازاقستان تەمىرجولى» كومپانياسى جۇتىپ قويعانىن بىلەمىز. ەندى ولار دەربەستىكتى تۇسىندە عانا كورۋى مۇمكىن.
بۇگىندە عىلىمي-تەحنيكالىق جۇمىستاردىڭ كوممەرسيالانىپ، وندىرىسكە ەنبەۋىنە قاتىستى اڭگىمە كوتەرىلسە، تاياقتىڭ ءبىر ۇشى ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنە تيەدى.
ءبىراق ەلىمىزدە عىلىمدى كوممەرسيالاۋمەن اينالىساتىن بىرنەشە ورگان بار. سولاردىڭ ءبىرى – «بايتەرەك» حولدينگىنىڭ قۇرامىنداعى ۇلتتىق تەحنولوگيالىق دامۋ اگەنتتىگى.
ۇكىمەتتىڭ عىلىمدى كوممەرسيالاۋعا بولەتىن قارجىسىنىڭ ءبىرازى وسى اگەنتتىك ارقىلى وتەدى.
اگەنتتىك ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ عىلىمدى كوممەرسيالاۋعا قاتىستى ساياساتىنا بولەك ارەكەت ەتتى. عىلىمدى كوممەرسيالاۋدا اسلان ءسارىنجىپوۆ اتالعان اگەنتتىكپەن قويان-قولتىق جۇمىس ىستەي الماعانىن مويىنداۋى ءتيىس.
اسەكەڭ مينيسترلىكتى باسقارعاندا مەكتەپكە دەيىنگى ءبىلىم جانە ورتا ءبىلىم بەرۋ سالاسىنا قاتىستى ءتيىستى دەڭگەيدە كوڭىل بولگەن جوق. جەرگىلىكتى بيلىك ورىندارىنا قارايتىن مەكتەپتەر مەن بالاباقشالار اكىمدەردىڭ قاس-قاباعىنا قاراپ، ادەپكى تىرشىلىگىن جاساۋمەن بولدى.
شىنى كەرەك، ءسارىنجىپوۆتىڭ كەزىندە ورتا ءبىلىم سالاسى وقۋلىق تاپشىلىعىنان قۇتىلا العان جوق. بۇل سالاعا مەملەكەت تاراپىنان قىرۋار قارجى بولىنسە دە، وقۋلىق تاپشىلىعى قىر سوڭىمىزدان قالمادى.
ءبىر قىزىعى، وقۋلىق تاپشىلىعى ورىن الىپ تۇرعان تۇستا ءبىرىنشى سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ وقۋ قۇرالدارى سوناۋ ىستامبۇلدا باسىلعانىن كورگەندە، وقۋلىق باسۋ سالاسى بيزنەس كوزىنە اينالعانىنا كوزىمىز جەتە ءتۇستى.
ولارعا اسلان ءسارىنجىپوۆتىڭ ءتىسى باتپايتىنىن تۇسىنگەندەي بولدىق.
اڭگىمەنىڭ اشىعىن ايتساق، مينيستر رەتىندە اسلان ءسارىنجىپوۆتىڭ ساياسي سالماعى بولمادى. سوندىقتان ول ءىرى كومپانيالاردى عىلىمدى كوممەرسيالاۋ ىسىنە تارتا العان جوق. بۇدان باسقا وقۋلىق باسۋ ىسىمەن اينالىساتىن باسپالاردى جونگە سالا الماۋى دا ەكس-مينيستردىڭ ەڭ ءالسىز تۇسى بولدى.
ءبىلىم مەن تاجىريبە ۇشتاسا ما؟
مينيسترلىكتىڭ ورىنتاعىنا جايعاسقان كىشى ساعادييەۆتىڭ دە ساياساتتاعى سالماعى اسىپ-توگىلىپ تۇرعانى شامالى.
بۇل كىسى دە باتىستىڭ اۋزىمەن قۇس تىستەگەن ايدىك وقۋ ورىندارىن تاۋىسقان. ءبىراق ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىن باسقارۋدا بىلىمنەن گورى بىلىك پەن تاباندىلىق قاجەت. بۇل رەتتە كىشى ساعادييەۆكە – ۇلكەن ساعادييەۆ ءبىراز اقىلىن ايتاتىنى انىق.
باتپاققا باتقان عىلىم سالاسىن ۇيىقتان شىعارۋدىڭ جولىن ۇلكەن ساعادييەۆ جاقسى بىلەدى. ويتكەنى، كەنجەعالي اعامىز ەلىمىزدىڭ ءبىلىم، عىلىم سالاسىندا ۇزاق جىل تاجىريبە جيناعان بىلىكتى مامان ەكەنى بارشاعا ءمالىم. سول سەبەپتى، وتاندىق عىلىمدى دامىتۋدا ەرلان ساعادييەۆتىڭ باتىستان جيعان-تەرگەن بىلىمىنەن گورى اكەسىنىڭ جىلدار بويى جيناعان تاجىريبەسى پايدالىراق بولۋى مۇمكىن.
بۇل رەتتە الدىندا اقىلشىسى بار ەرەكەڭ ەكس-مينيستر اسلان سارىنجىپوۆكە قاراعاندا باقىتتىراق ەكەنىن مويىندايمىز.
ايتپاقشى، ءدال وسى تاعايىنداۋدىڭ الدىندا كەنجەعالي ساعادييەۆ مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ قابىلداۋىندا بولدى...
سايلاۋعا دايىنسىز با، ءمۇعالىم؟
ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترىنىڭ وتستاۆكاسى كوپتەن بەرگى اڭگىمە ەدى.
الايدا ەشكىم بۇل ماسەلە ءماجىلىس سايلاۋى قارساڭىندا شەشىلەدى دەپ ويلاماعان.
قازاقستان زاڭى بويىنشا پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ سايلاۋىنان كەيىن ۇكىمەت تولىقتاي وتستاۆكاعا كەتىپ، جاڭا ۇكىمەت جاساقتالادى. ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترىن سول كەزدە اۋىستىرسا دا بولار ەدى عوي. بۇل ەندى كوپشىلىكتىڭ كوكەيىندەگى ساۋال. اسىعىستىقتىڭ قاجەتى بار ما ەدى؟
انىعىندا تالاي سىن-قاتەردەن امان قالعان اسلان ءسارىنجىپوۆتىڭ اتتان اۋىپ ءتۇسۋىن كەزەكتەن تىس ءماجىلىس سايلاۋىمەن بايلانىستىرۋعا بولادى.
بىزدە ساياسي ناۋقان كەزىندە جەرگىلىكتى بيلىك ورىندارى مۇعالىمدەردىڭ «كومەگىنە» جۇگىنەتىنىن ءبارىمىز بىلەمىز.
سايلاۋ كەزىندە ءبىلىم وشاقتارى ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسىنىڭ فيليالىنا اينالىپ، ۇستازدار قاۋىمى كۇن-تۇن دەمەي دايىندىق جۇمىستارىمەن اينالىساتىنىن بىلەمىز.
ەل-ەلدى ارالاعان ۇگىت-ناسيحات توپتارى مەكتەپكە ماڭدايىن تىرەپ، جۇرتپەن جۇزدەسەتىنى بارشاعا ءمالىم.
مۇندايدا مۇعالىمدەردىڭ ەركىنەن تىس قوعامدىق جۇمىسپەن اينالىسۋى ادەپكى تىرلىككە اينالعانى جاسىرىن ەمەس.
جوعارىداعىلاردىڭ پايىمداۋىنشا، اسلان ءسارىنجىپوۆ مۇعالىمدەردى «موبيليزاسيالاۋعا» دارمەنسىز بولىپ شىققان. ونى مۇعالىمدەرگە ءسوزىن وتكىزە الاتىن «تاباندى باسشىمەن» الماستىرۋعا تۋرا كەلگەن. بىلەتىندەر بۇل ىستە كىشى ساعادييەۆتى قامشى سالدىرماي ايتىپ ءجۇر.
ەندەشە سايلاۋ كەزىندە اكىمدەردىڭ ايعاي-سۇرەڭىنەن مەزى بولعان ۇستازدار قاۋىمى جاڭا مينيستردەن «جاڭا تاپسىرما» الىپ، سايلاۋ بىتكەنشە جارعاق قۇلاقتارى جاستىققا تيمەي جۇمىس ىستەۋى مۇمكىن.
سايلاۋ – كىشى ساعادييەۆ ءۇشىن ۇلكەن سىناق بولماق. ءمينيستردىڭ بۇل سىناقتان سۇرىنبەي ءوتۋى ءۇشىن قورعانسىز مۇعالىمدەر كۇن-تۇن دەمەي جۇمىس ىستەۋى ءتيىس.
مۇنداي جاعدايدا ءوز قۇقىن قورعاپ، سايلاۋعا جەگىلۋگە قارسى شىققان باتىر ۇستازدار توبە كورسەتىپ قالۋى مۇمكىن.
ال سايلاۋ كەزىندە ەرلان ساعادييەۆكە مۇنداي شۋدىڭ تۇككە دە قاجەتى جوق. ماسەلە، ول ورىن الۋى مۇمكىن «توتەنشە وقيعالارعا» دايىن با؟
نۇرلان اۋباكىر
