باقىتجان ساعىنتايەۆ قالاعا قوسىلعان شاعىن اۋدانداردا ينجەنەرلىك ينفراقۇرىلىمنىڭ بىركەلك دامىماعانىن، ولاردىڭ مۇلدەم بولماعانىن نەمەسە جەكە مەنشىكتە ەكەنىن اتاپ ءوتتى. سوندىقتان قالاعا قوسىلعان اۋماقتاردا ينجەنەرلىك ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋعا ىقپال ەتەتىن «جاڭا الماتى» كەشەندى دامۋ جوسپارى قابىلداندى جانە جۇزەگە اسۋدا.
بۇگىندە الماتى سۋمەن جوبالىق قۋاتى تاۋلىگىنە 1 ميلليون 377 مىڭ تەكشە مەتردى قۇرايتىن 6 نەگىزگى سۋ كوزدەرىمەن قامتاماسىز ەتىلۋدە. بۇلار – ۇلكەن جانە كىشى الماتى، اقساي، قارعالى وزەندەرى (تاۋلىگىنە 286،6 مىڭ تەكشە مەتر نەمەسە 21%)، سونداي-اق الماتى جانە تالعار جەر استى (376 سكۆاجينا، تاۋلىگىنە 1 090،5 مىڭ تەكشە مەتر نەمەسە 79%) سۋ كوزدەرى. ونىڭ ۇستىنە، قالا تۇرعىندارىنىڭ ناقتى تۇتىناتىن سۋ كولەمى 650 مىڭ تەكشە مەتردى قۇرايدى. رەزەرۆ – تاۋلىگىنە 700 مىڭ تەكشە مەتر سۋ.
قالادا ورتالىقتاندىرىلعان سۋمەن جابدىقتاۋعا 1،8 ملن تۇرعىن قولجەتكىزدى، بۇل قالالىقتاردىڭ جالپى سانىنىڭ 91%-ىن قۇرايدى. جەكە سكۆاجينالار الماتىلىقتاردىڭ 7%-ىن سۋمەن قامتاماسىز ەتەدى، بۇلار – مەدەۋ، ناۋرىزباي، الاتاۋ، تۇركسىب جانە جەتىسۋ اۋداندارىندا تۇراتىن 138،2 مىڭ ادام.
سۋمەن جابدىقتاۋ جەلىلەرىنىڭ ۇزىندىعى 3،6 مىڭ كم قۇرايدى، ونىڭ 59%-ى توزىعى جەتكەن، پايدالانۋ مەرزىمى 30 جىلدان اسقان جانە اپاتتىق ۇلەسى جوعارى سۋ قۇبىرلارى. قولدانىستاعى جەلىلەردىڭ باسىم بولىگى كەڭەس جىلدارىندا سالىنعان جانە 90-شى جىلدارى ەلدەگى ەكونوميكالىق جاعدايعا بايلانىستى ءتيىستى قىزمەت كورسەتىلمەگەن. كارىز جەلىلەرىنىڭ ۇزىندىعى 1،8 مىڭ كم، توزعاندارى - 60%-عا جۋىق.
2020 جىلى اقبۇلاق، العاباس، المەرەك، اقجار، بورالداي، دۋمان، قۇرامىس، قارعالى، كەمەل، كولساي، قايرات، كوكشوقى، مۇزتاۋ، نۇرشاشقان، سامعاۋ، تاۋجولى، تاستىبۇلاق، شۇعىلا شاعىن اۋداندارىنا، سونداي-اق جەتىسۋ اۋدانىنىڭ 89 كوشەسىنە 160 شاقىرىم سۋ قۇبىرى جانە 140 شاقىرىم كارىز جەلىلەرى سالىندى. بۇلارعا 60 مىڭعا جۋىق جەكە ءۇي قوسىلاتىن بولادى.
سۋمەن ۇزدىكسىز جابدىقتاۋدى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن وتكەن جىلى 14،6 شاقىرىم سۋمەن جابدىقتاۋ جانە 1،8 شاقىرىم سۋدان ءبولۋ جەلىلەرى رەكونسترۋكسيالاندى.
جوعارعى ايماقتاردا سۋمەن جابدىقتاۋ كوزدەرىنىڭ تاپشىلىعىنا وراي ناۋرىزباي اۋدانىندا تاۋلىكتىك قۋاتى 15 مىڭ تەكشە مەتر بولاتىن «قارعالى» سۋ جينايتىن قۇرىلىم سالىنۋدا. جوبانى جۇزەگە اسىرۋ قارعالى، قاراعايلى، تاۋسامالى، قۇرامىس، تاستىبۇلاق شاعىن اۋداندارىنداعى 35،5 مىڭ تۇرعىندى سۋمەن قامتاماسىز ەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.
تاۋلىكتىك قۋاتى 22 مىڭ تەكشە مەتر بولاتىن «اقساي» سۋ جينايتىن نىساننىڭ جسق-ىن ازىرلەۋ دە اياقتالۋعا جاقىن. جوبا تاستىبۇلاق، اقجار، تاۋجولى، شۇعىلا شاعىن اۋداندارىنىڭ 40 مىڭ تۇرعىنىن سۋمەن قامتاماسىز ەتەدى.
سونداي-اق، تاۋلىكتىك قۋاتى 9 مىڭ تەكشە مەتر بولاتىن «ەرمەنساي» سۋ جينايتىن نىساننىڭ جسق ازىرلەۋدى اياقتاۋ جوسپارلانۋدا. بۇل بوستاندىق اۋدانىنىڭ نۇرلىتاۋ، رەميزوۆكا شاعىن اۋداندارىنىڭ وڭتۇستىك-شىعىس بولىگىندەگى 22 مىڭ تۇرعىندى قامتاماسىز ەتەدى.
قازىرگى كەزدە المەرەك، العاباس، اقجار، ايگەرىم-1، 2، بورالداي، قۇرامىس، كەمەل، قايرات، كوكشوقى، قاراسۋ، كولساي، كامەنكا ءۇستىرتى، نۇرشاشكان، تومەنگى پياتيلەتكا، تەرەكتى، تاۋسامالى، تاۋجولى، جاس قانات، وجەت، شۇعىلا، شاپاعات، شاڭىراق-1، مۇزتاۋ سىندى 23 شاعىن اۋداندارىندا جانە جەتىسۋ اۋدانىنىڭ 89 كوشەسىندە ۇزىندىعى 170 كم بولاتىن سۋ قۇبىرلارى جەلىلەرىندە قۇرىلىس-مونتاج جۇمىستارى جۇرگىزىلۋدە. جىل سوڭىنا دەيىن 23،2 مىڭ ءۇيدى جاڭا جەلىلەرگە قوسۋ جوسپارلانۋدا. الداعى 2 جىلدا تاعى 36،5 مىڭ ءۇي سۋمەن قامتىلاتىن بولادى.
«جاڭا الماتى» كەشەندى جوسپارىن ىسكە اسىرۋ اياسىندا 24 شاعىن اۋداندا 140 كم سۋدان بۇرۋ جەلىلەرى سالىنادى. بيىلعى جىلى 23 مىڭ ءۇيدى جاڭا جەلىلەرگە قوسۋ جوسپارلانۋدا. 2022-2024 جىلدارى 36،7 مىڭ ءۇيدى قوسۋ جوسپارلانعان.
