كۇل شىعارۋ كەلمەسكە كەتەتىنىنە قۋانعانداردىڭ ءبىرى قازالى اۋدانىنىڭ تۇرعىنى سىمبات جايلاۋوۆا.
– بۇل جاڭالىقتى ەستىگەندە العاشىندى سەنىڭكىرەگەن جوقپىن. ادەتتە، ءسوز كۇيىندە قالىپ قوياتىن جوبالار كوپ بولادى. سونىڭ ءبىرى شىعار دەگەنمىن. جىلدىڭ سوڭىندا بايقوڭىر قالاسىندا گازداندىرۋ جۇمىسى باستالدى دەگەندە قىزعانىشپەن قاراعانىمىز راس. دەگەنمەن، كۇن جىلىعان بويدا بۇل جۇمىستار قازالى اۋدانىندا دا باستالدى. ءقازىر ءبىز تۇراتىن تاۋەلسىزدىك كوشەسىندەگى جۇمىستار اياقتالۋعا جاقىن. گاز قۇبىرلارىن قالاي سالىپ، ونى كومىپ جاتقانىن، ياعني ساپاسىن تۇرعىندار ءجىتى باقىلاپ تۇرمىز. قاجەت بولسا، قول ۇشىندا بەرىپ جاتىرمىز. بۇل ەل ءۇشىن جاسالىپ جاتقان جۇمىس، - دەيدى قازالى اۋدانىنىڭ تۇرعىنى سىمبات جايلاۋوۆا.
نەگىزى وبلىس ورتالىعىندا 2004 جىلى ەلباسىنىڭ تاپسىرماسىمەن «قىزىلوردا قالاسىنىڭ جىلۋ-قۋات كوزدەرىن جانە تۇرعىن سەكتورىن ىلەسپە گازعا كوشىرۋ» جوباسى باستالدى. سول جىلدىڭ وزىندە 124 شاقىرىمدىق «اقشابۇلاق – قىزىلوردا» ماگيسترالدىق گاز قۇبىرى جانە گاز تاراتۋ ستانسياسىنىڭ قۇرىلىسى اياقتالىپ، پايدالانۋعا بەرىلدى. ەلەكتر قۋاتى 50 ۆت جانە جىلۋ قۋاتى 90 گكال/ساعات كوگەنەراسيالىق گازوتۋربينالىق ەلەكترستانسياسىنىڭ قۇرىلىسى اياقتالدى. وسىنداي جوسپارلى جۇمىستاردىڭ ناتيجەسىندە گازداندىرىلعان جەكە تۇرعىن ۇيلەردىڭ سانى 2010 جىلدىڭ باسىندا 3507 بولسا، قازىرگى ۋاقىتتا 594 كوپقاباتتى تۇرعىن ءۇي، 25 مىڭ جەكە سەكتورداعى ۇيلەرگە گازعا قوسىلۋعا مۇمكىندىك جاسالدى.
ىلەسپە گازدى ءوندىرۋدىڭ نەگىزگى بولىگى قۇمكول، اقشابۇلاق، ارىسقۇم، قونىس توپتارىنىڭ كەن ورىندارىندا شوعىرلانعان. گاز قورىنىڭ ەڭ ءىرى كولەمى «قازگەرمۇناي» بك ج ش س — 9،6 ملرد. تەكشە مەتر، «پەتروقازاقستان قۇمكول رەسورسيز» ج ش س - 9،5 ملرد. تەكشە مەتر، «قۋاتاملونمۇناي» بك ج ش س - 7،3 ملرد. تەكشە مەتر جيناقتالعان. ماماندار ءوندىرىلگەن گازدىڭ 56،7 پايىزى سول كەن ورىندارىندا اۋاعا جاعىلىپ كەتەتىندىگىن انىقتاعان. بۇل - گاز قورىن ءتيىمسىز پايدالانۋدىڭ كورىنىسى، گاز قورىنىڭ 32،9 پايىزى كەن ورىندارىنىڭ قاجەتىنە جۇمسالسا، ونىڭ 10،4 پايىزى قىزىلوردا قالاسىنا كەلەتءىن تاۋارلىق گازدى قۇرايدى.
الداعى ۋاقىتتا جاڭا كاسىپورىندار مەن وبەكتىلەردىڭ قاتارى كوبەيەتىندىگى ەسكەرىلىپ، تاۋارلىق گازدى تۇتىنۋ دەڭگەيى وبلىستا 2020 جىلى 1270،8 ملن. تەكشە مەتر، ال 2028 جىلى 1800،7 ملن. تەكشە مەترگە جەتەدى دەپ كۇتىلۋدە. ونىڭ ىشىندە قىزىلوردا قالاسى بويىنشا گازدى تۇتىنۋدىڭ كولەمى 2020 جىلى 496،5 ملن. تەكشە مەتر، ال 2028 جىلى 682،9 ملن. تەكشە مەتر بولادى. ءبىر ايتا كەتەتىنى، وتكەن جىلدان باستاپ وبلىس اۋماعى كوگىلدىر وتىنمەن باتىس قازاقستاننان كەلەتىن «بەينەۋ - شىمكەنت» گاز ماگيسترالى ارقىلى قامتاماسىز ەتىلەدى. مامانداردىڭ بولجامى بويىنشا قىزىلوردا وبلىسىندا مۇناي جانە گاز قورى، يگەرىلگەن كومىرسۋتەكتى كەن ورىندارى ارقىلى شاھاردىڭ قاجەتتىلىكتەرىن شامامەن العاندا 30 جىل بويىنا وتەۋگە مۇمكىندىگى بار ەكەن.
بۇگىنگى تاڭدا وبلىستاعى ەلدى مەكەندەر تۇرعىندارىن باتىستان قۇبىر ارقىلى كەلەتىن تابيعي گازبەن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن ولاردى «بەينەۋ-بوزوي-شىمكەنت» ماگيسترالدى گاز قۇبىرىنا قوسۋ، ياعني ايماقتى گازداندىرۋ باعىتىنداعى جۇمىستار جالعاسىن تابۋدا.
جالپى ۇزىندىعى 1143 شاقىرىم بولاتىن «بەينەۋ-بوزوي-شىمكەنت» ماگيسترالدى گاز قۇبىرى ماڭعىستاۋ، اقتوبە، قىزىلوردا جانە وڭتۇستىك قازاقستان وبلىستارىنىڭ اۋماعىنان وتەدى. سونىڭ 846 شاقىرىمى قىزىلوردا وبلىسىنىڭ اۋماعىندا. ستراتەگيالىق ماڭىزدى جوبانىڭ ەكىنشى كەزەڭى بيىلعى 2015 جىلى اياقتالادى دەپ كۇتىلۋدە. جوبانىڭ ماقساتى – تۇرعىندار تىعىز ورنالاسقان ەلىمىزدىڭ وڭتۇستىك وبلىستارىن تۇگەل گازداندىرۋ.
ايتا كەتەتىنى، سىر وڭىرىندەگى بارلىق ەلدى مەكەندەردىڭ 85 پايىزى وسى «بەينەۋ-بوزوي» گاز ماگيسترالىنىڭ بويىندا ورنالاسقاندىقتان گازداندىرۋ ماسەلەسى تاياۋ ۋاقىتتا وڭ شەشىمىن تابادى دەۋگە نەگىز بار.
وبلىستىق ەنەرگەتيكا جانە تۇرعىن ۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق باسقارماسىنىڭ مالىمەتىنشە، 2013 جىلى وسى ماقساتقا وبلىستىق بيۋدجەتتەن 569،5 ملن. تەڭگە قاراجات قارالىپ، وعان 4 تەحنيكالىق-ەكونوميكالىق نەگىزدەمە جانە 10 جوبا-سمەتالىق قۇجاتتامالار دايىندالعان. ولاردىڭ 4 تەحنيكالىق-ەكونوميكالىق نەگىزدەمەسى مەن 8 جوبا-سمەتالىق قۇجاتتاماعا مەملەكەتتىك ساراپتامانىڭ وڭ قورىتىندىسى الىنعان.
بۇعان قوسا، ۇستىمىزدەگى جىلى قالا ىرگەسىندەگى تالسۋات اۋىلدىق وكرۋگىن جانە وسىنداعى 3 الەۋمەتتىك نىساندى گازداندىرۋ ءۇشىن رەسپۋبليكالىق بيۋدجەت ەسەبىنەن 271، 2 ملن. تەڭگە قاراستىرىلۋدا. سونىمەن قاتار، الداعى 2016 جىلى قىزىلوردا قالاسىندا بۇرىن گاز قۇبىرىنا قوسىلماي قالىپ قويعان تۇرعىن ۇيلەرگە كوگىلدىر وتىن جەتكىزۋ جوسپارلانىپ وتىر. ال، قاراۋىلتوبە، بەلكول كەنتتەرىن گازبەن قامتاماسىز ەتۋگە بيۋدجەتتىك وتىنىمگە ۇسىنىس بەرىلگەن.
ەندى ءار اۋدان ورتالىعىندا كوگىلدىر وتىن تاراتۋ ستانساسى پايدا بولادى دەگەن ءسوز. وسىنداي العاشقى نىساننىڭ قۇرىلىسى بىلتىر جىل سوڭىندا بايقوڭىر قالاسىندا باستالعان ەدى. تورەتام كەنتىنەن 14 شاقىرىم جەردە «بايقوڭىر» اگرس قۇرىلىسىنىڭ ىرگەتاسىن قالانسا، بيىل ارال، قازالى، جاڭاقورعان جانە شيەلى اۋداندارىندا جالعاسىن تابۋدا.
مامانداردىڭ ايتۋىنشا، ءى كەزەڭدە وبلىس اۋماعىنا ورناتىلاتىن قالعان 8 اۆتوماتتاندىرىلعان گاز تاراتۋ ستانسالارىنىڭ قۇرىلىسىن سالىپ، ەلدى مەكەندەردى گازداندىرۋ جۇمىستارىن رەسپۋبليكالىق بيۋدجەت ەسەبىنەن 2015-2017 جىلدار ارالىعىندا جۇرگىزۋ جوسپارلانىپ وتىر. سونداي-اق، اعىمداعى جىلى جوسالى جانە سەكسەۋىل كەنتتەرىندە سالىناتىن اگرس-تەر قۇرىلىسىنىڭ جوبا-سمەتالىق قۇجاتتامالارىن ازىرلەۋ ءۇشىن وبلىستىق بيۋدجەتتەن 113،9 ملن. تەڭگە كولەمىندە قارجى ءبولىنىپ، بۇگىنگى كۇنى جوبالاۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلۋدە.
جىل سوڭىنا دەيىن وبلىستاعى جۇزدەگەن الەۋمەتتىك نىسان مەن مىڭداعان ۇيگە كوگىلدىر وتىن بەرىلەدى. ەڭ باستىسى، ەكولوگياعا وڭ اسەرىن تيگىزەدى. اۋداندارداعى وندىرىستەر دە گازعا قوسىلاتىن بولادى. ال ارزان وتىن ونىمدىلىكتى كوبەيتىپ، تاۋاردىڭ باعاسىن دا ايتارلىقتاي ارزانداتۋعا سەپ بولماق. سونداي-اق ايماقتىڭ ينۆەستيسيالىق تارتىمدىلىعىن ارتتىرادى. گازدىڭ كەلۋىمەن بىرگە جاڭا زاۋىتتار اشىلسا، جۇمىس ورىندارى كوبەيەدى. قاي جاعىنان دا ءوڭىر ءۇشىن پايداسى وراسان. جالپى وبلىس 2016-2017 جىلدارعا قاراي كوگىلدىر وتىنمەن تولىق قامتىلادى.
اياۋلىم شايماردان
