بەرىك ءۋالي اباي وبلىسىن اكىمى بولىپ تاعايىندالعانىنا 9 ايعا جۋىق ۋاقىت وتسە دە، ءالى كۇنگە دەيىن سۇحبات بەرمەگەن ەدى. بۇل ونىڭ ب ا ق ءۇشىن جابىق ەكەنىن بىلدىرمەيدى. كەرىسىنشە، بەلگىلى ءبىر شارۋانىڭ ناتيجەسى كورىنبەي تۇرىپ، جەكە PR ءۇشىن سۇحبات بەرگىسى كەلمەيتىن پرينسيپ ۇستاناتىنىن اڭعارتادى. بۇل تۋرالى ANYQ ABAI ارناسى جازدى.

11 قاراشا كۇنى پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنىڭ بەكىتكەن كەستەسىنە سايكەس، ورتالىق كوممۋنيكاسيالار قىزمەتىندە اباي وبلىسىنىڭ اكىمى بەرىك ءۋالي العاش رەت ءوڭىردىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋى تۋرالى كەڭ كولەمدى بريفينگ وتكىزدى.

3 ساعات 20 مينۋت وتكەن باسپا ءسوز ءماسليحاتى تىكەلەي ەفيردە كورسەتىلىپ، 50-دەن استام رەسپۋبليكالىق جانە ايماقتىق ب ا ق وكىلدەرى قاتىستى. سۇراق-جاۋاپتىڭ ءوزى تۇپ-تۋرا 3 ساعاتقا سوزىلدى. ەشقانداي شەكتەۋ قويىلماعان بۇل ديالوگ ءوڭىر باسشىسىنىڭ اشىقتىققا بەيىم ەكەنىن كورسەتتى.

وبلىس اكىمىنىڭ بريفينگتە ايتقان "قىتايدان قورقۋدىڭ قاجەتى جوق" دەگەن پىكىرىن سان-ساققا جۇگىرتىپ جاتقاندار بار. ارنا وسىعان بايىپپەن ساراپتاما جاساعان:

"بىرىنشىدەن، جۇڭگو – الەمدىك ەكونوميكالىق ءوسىمنىڭ 30% قامتاماسىز ەتىپ وتىرعان باستى درايۆەر.

حالىقارالىق ۆاليۋتا قورى (حۆق)، دۇنيەجۇزىلىك بانك، OECD زەرتتەۋلەرى:
• سوڭعى 20 جىلدا الەمدىك ءجىو ءوسىمىنىڭ 28–33% جۇڭگو ەكونوميكاسىنىڭ ۇلەسىندە.
• الەمدەگى تومەن جانە ورتا تابىستى ەلدەردىڭ 72% ينفراقۇرىلىمىن جۇڭگو ينۆەستيسياسى ارقىلى جاڭارتتى (دب دەرەگى).
• جەر شارىنداعى 83 ەلدە جۇڭگو كاپيتالى نەگىزگى ينۆەستورلاردىڭ العاشقى ۇشتىگىنە كىرەدى.

دەمەك، الەمنىڭ دامىعان/دامۋشى ەلدەرى جۇڭگو ينۆەستيسياسىن ءقاۋىپ ەمەس، ەكونوميكالىق مۇمكىندىك رەتىندە قاراستىرىپ وتىر.

ەكىنشىدەن، دامىعان ەلدەردىڭ ءوزى جۇڭگو كاپيتالىن تارتۋعا مۇددەلى. اقش، ەو، جاپونيا ينۆەستيسيا تارتادى، ءبىز نەگە قورقۋىمىز كەرەك؟

اقش
• نيۋ-يورك، كاليفورنيا، تەحاس شتاتتارىندا جۇڭگو كاپيتالى ەنەرگەتيكا، اۆتوموبيل، بيومەديسينا، جاساندى ينتەللەكت سەكتورلارىندا 75 ملرد دوللاردان استام ينۆەستيسيا ۇستاپ وتىر.

ەۋروپا وداعى (ەو)
• گەرمانيا، فرانسيا، نيدەرلاندى، يتاليا – قىتايدىڭ اۆياسيا، لوگيستيكا، ماشينا جاساۋ ينۆەستيسياسىنىڭ نەگىزگى باعىتتارى.
• جۇڭگو Volkswagen، Mercedes، Renault زاۋىتتارىمەن بىرلەسكەن جوبالاردى ىسكە اسىرادى.

جاپونيا مەن وڭتۇستىك كورەيا
• سالقىن قاتىناسقا قاراماستان، تەحنولوگيا سالاسىندا قىتايمەن جىل سايىن 60 ملرد دوللارلىق جوبالار ىسكە اسادى.

ەگەر دامىعان مەملەكەتتەر ءوزى گەوساياسي باسەكەلەس ەلدەن ينۆەستيسيا تارتىپ وتىرسا، قازاقستانعا قورقۋعا ەش نەگىز جوق.

ۇشىنشىدەن، جۇڭگو ينۆەستيسياسى – ناقتى ەكونوميكالىق پايدا.

ەكونوميكالىق زەرتتەۋلەر بۇعان قاتىستى نە دەيدى؟

Harvard Kennedy School (2023) جانە London School of Economics (2022) زەرتتەۋلەرى:
• جۇڭگو ينۆەستيسيا كەلگەن ايماقتاردا ينفراقۇرىلىم، ءوندىرىس، ەكسپورت كولەمى جاقسارادى.
• جۇڭگو كومپانيالارى كوبىنە جەرگىلىكتى كادرلاردى 60–80% دەڭگەيىندە جۇمىسپەن قامتيدى.
• «قارىزعا باتىرادى» دەگەن پىكىر عىلىمي دالەل تاپپاعان (دب، Chatham House اناليتيكاسى).

تورتىنشىدەن، قازاقستاننىڭ قىتايمەن شەكارادا ورنالاسۋى – ستراتەگيالىق ارتىقشىلىق.

1) لوگيستيكا:
قازاقستان ەۋروپا-قىتاي اراسىنداعى ءترانزيتتىڭ 70%-ىن قامتاماسىز ەتەدى.
تەمىرجول ارقىلى قىتاي-ەۋروپا جۇكتەرىنىڭ 40%-ى ءبىزدىڭ اۋماقتان وتەدى.
باقتى-اياگوز باعىتى جىلىنا 25–28 ملن توننا جۇك وتكىزە الاتىن جاڭا ءدالىز بولادى.

2) ەكسپورت نارىعى:
جۇڭگو – 1،4 ملرد تۇتىنۋشىسى بار الىپ نارىق.
قازاقستاننىڭ وتاندىق ءونىمى قىتايعا ەكسپورتقا رۇقسات العان (ەت، بالىق، استىق، كۇنباعىس مايى، مەتالل، حيميا).

3) وڭىرلىك سينەرگيا:
اباي، الماتى، شىعىس قازاقستان وبلىستارى – قىتايمەن شەكارالاس ەڭ ءتيىمدى ەكونوميكالىق ءۇشبۇرىش. ءوندىرىس پەن لوگيستيكا كلاستەرلەرى ءدال وسى ايماقتاردا ەڭ جىلدام داميدى.

4) سينوفوبيا – ەكونوميكالىق دامۋعا قارسى يرراسيونالدى قۇبىلىس:
عىلىمي انىقتاما (Stanford University، 2021): سينافوبيا – راسيونالدى ەسەپكە ەمەس، ەموسيا مەن ستەرەوتيپكە نەگىزدەلگەن يرراسيونالدى قورقىنىش.

سينوفوبيا:
1. ينۆەستيسيانى تەجەيدى.
2. جۇمىس ورىندارىن ازايتادى.
3. ءوڭىردىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن تومەندەتەدى.
4. قازاقستاندى الەمدىك ەكونوميكالىق ترەندتەن شەتتەتەدى".