ەۋروپالىق قايتا قۇرۋ جانە دامۋ بانكى (ەقدب) 2024 جىلدىڭ قىركۇيەك ايىنداعى "وڭىرلەردىڭ ەكونوميكالىق پەرسپەكتيۆالارى" ەسەبىن جاريالادى. وعان سايكەس، ۋكرايناداعى، تاياۋ شىعىستاعى قاقتىعىستار، ەۋروپا ەكونوميكاسىنىڭ توقىراۋى، سولتۇستىك افريكاداعى قۇرعاقشىلىق سىندى وقيعالار الەمدىك ءوندىرىستىڭ ءوسىمىن تەجەگەنىمەن، ءبىراق سونىمەن قاتار قازاقستان مەن ورتالىق ازيا ەلدەرىنىڭ دامۋىندا سەرپىن بولعانى بايقالادى، دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.

ساياسي شيەلەنىس پەن تابيعي اپاتتارعا قاراماستان، ورتالىق ازيا ءوڭىرىنىڭ (موڭعوليانى قوسا العاندا) قىسقا مەرزىمدى ەكونوميكالىق پەرسپەكتيۆالارى وڭ كورسەتكىشتەرگە يە بولىپ قالا بەرەدى.

بانك ساراپشىلارى وڭىرلىك دامۋ ءوسىمى 2024 جىلى 5،1%-عا جەتەدى جانە شيكىزاتتان تۇسەتىن كىرىستەردىڭ ءوسىمى، ينفراقۇرىلىمدىق ينۆەستيسيالاردىڭ جانە نارىقتىق رەفورمالاردىڭ ارقاسىندا 2025 جىلى بۇل كورسەتكىش، ءتىپتى 5،9%-عا دەيىن ارتادى دەپ بولجايدى.

ەسەپتە قازاقستان وڭىرلەرىن سۋ باسقانىنا، موڭعوليادا ءىرى-قارانىڭ جاپپاي قىرىلعانىنا قاراماستان ورتالىق ازيا ەلدەرىنىڭ ەكونوميكاسى ءوسۋ قالپىن ساقتاپ قالعانى باسا كورسەتىلگەن.

"اقشا اۋدارىمدارىنىڭ تۇراقتى اعىنى، جالاقى ءوسىمى جانە ايماقتاعى حالىقارالىق تۋريزمگە قىزىعۋشىلىقتىڭ ارتۋى وسى ءوسىمنىڭ نەگىزگى فاكتورلارىنا اينالدى"، دەلىنگەن ەقدب-نىڭ "وڭىرلەردىڭ ەكونوميكالىق پەرسپەكتيۆالارى"ەسەبىندە.

بۇكىل ءوڭىر ءۇشىن ورتاق جاعىمدى ۇردىستەردىڭ ءبىرى رەتىندە ورتالىق ازياداعى بارلىق ەلدەر بيلىكتەرىنىڭ كولىكتىك، لوگيستيكالىق جانە ەنەرگەتيكالىق ينفراقۇرىلىمداردى دامىتۋعا باسىمدىق بەرۋى اتاپ كورسەتىلەدى.

ەندى ناقتى ءاربىر مەملەكەتكە جەكەلەي قىسقاشا توقتالا كەتەلىك:

قازاقستان

ورتالىق ازيانىڭ ءىرى ەكونوميكاسى – قازاقستان ءۇشىن 2024 جىلدىڭ ءبىرىنشى جارتىجىلدىعىندا ساۋدا، كولىك، قور ساقتاۋ، قىزمەت كورسەتۋ جانە اقپاراتتىق تەحنولوگيالار سەكتورلارى درايۆەرگە اينالا ءبىلدى. ەقدب ەل ەكونوميكاسى 2024 جىلى 4%-عا وسەدى دەپ بولجايدى.

"وڭىرلەردىڭ ەكونوميكالىق پەرسپەكتيۆالارى" ەسەبىنە سايكەس، 2025 جىلى ناقتى ءجىو 5،5% - عا ءوسۋى مۇمكىن. مۇنداي بولجامعا تەڭىز مۇناي كەن ورنىن كەڭەيتۋ جوسپارى دا بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدە تۇرتكى بولىپ وتىرعانى ايتىلادى.

سونىمەن، ورتالىق ازيا ەلدەرىندەگى ەكونوميكالىق ءوسىمدى ايتارلىقتاي ىنتالاندىراتىن تاعى ءبىر ماڭىزدى فاكتور - قىتايداعى ەكونوميكالىق ءوسىم. بىرىنشىدەن،جۇڭگو ەكونوميكاسىن ساۋىقتىرۋ جونىندەگى مەملەكەتتىك شارالار شيكىزات ەكسپورتىنا باعدارلانعان ەلدەر ەكونوميكاسى وسىمىنە ىقپال ەتۋى ىقتيمال. ەكىنشىدەن، جۇڭگو كورشىلەرىنىڭ ەكونوميكاسىنا ميللياردتاعان دوللار ينۆەستيسيا جۇمساۋدى جالعاستىراتىن بولادى، بۇل جالپى ايماقتاعى ءجىو-نىڭ وسىمىنە اكەلىپ سوعادى.

قىرعىزستان

2024 جىلدىڭ ءبىرىنشى جارتىجىلدىعىندا ايىرقالپاقتى ەل ەكونوميكاسىنىڭ ناقتى ءجىو-ى 8،7%-عا ءوستى. قىرعىز رەسپۋبليكاسىنىڭ تۋريستىك باعىت رەتىندەگى تارتىمدىلىعىنىڭ ارتۋى ارقاسىندا مەيرامحانالار مەن بارلاردىڭ اقشا اينالىمى 24%-عا جانە تۋريستىك تاسىمالداردان تۇسەتىن كىرىستەر كولەمى 53%-عا ءوستى.

سونىمەن قاتار، اقشا اۋدارىمدارىنىڭ تازا كولەمى 12%-عا، ال ناقتى جالاقى 5،2%-عا ءوستى. اينالىپ كەلگەندە، بۇل بولشەك جانە كوتەرمە ساۋدا كولەمىنىڭ وسىمىنە ىقپال ەتتى.

2024 جىلدىڭ مامىر ايىندا ينفلياسيا تۇراقتانعان كەزدە قىرعىز رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق بانكى پايىزدىق مولشەرلەمەنى 9%-عا دەيىن تومەندەتۋ تۋرالى شەشىم قابىلدادى. سوڭعى رەت مۇندا پايىزدىق مولشەرلەمە 2022 جىلدىڭ قاراشاسىندا بەكىتىلگەن ەدى. ەسەپتە ەلدىڭ ءجىو ءوسىمى 2024 جىلى 9%-عا جەتەدى، ءبىراق 2025 جىلعا قاراي ول 7%-عا دەيىن تومەندەيدى دەپ بولجانعان.

موڭعوليا

قىستا قاتتى اياز سالدارىنان ەلدە 8،1 ملن باس مال قىرىلىپ، موڭعوليانىڭ ەكونوميكالىق ءوسىمى كۇرت تومەندەدى. دەگەنمەن ەلگە كەلۋشى شەتەلدىك تۋريستەر سانىنىڭ ارتۋى قوناق ءۇي بيزنەسى، قوعامدىق تاماقتانۋ، تاماق ونەركاسىبى جانە كولىك سالالارىنىڭ كەڭەيۋىنە سەرپىن بەردى. سونىمەن قاتار، موڭعوليادا تاۋ-كەن سەكتورىندا  جانە وڭدەۋ ونەركاسىبىندە ءوسىم بايقالادى.

ەقدب موڭعوليانىڭ ءجىو-ى 2024 جىلى 5%-عا، ال 2025 جىلى 8%-عا وسەدى دەپ بولجايدى.

تاجىكستان

مەملەكەتتىك سەكتورداعى جالاقىنىڭ، زەينەتاقىنىڭ جانە ەڭ تومەنگى جالاقىنىڭ ءوسۋى ىشكى سۇرانىستى ىنتالاندىرىپ، بولشەك جانە كوتەرمە ساۋدا سەكتورىنىڭ دامۋىنا سەرپىن بەردى. سونداي-اق، باعالى جانە جارتىلاي باعالى مەتالدار ەكسپورتىنىڭ قايتا جاندانۋى، ينفراقۇرىلىمدار تۇزۋگە مەملەكەتتەن بولىنەتىن اقشانىڭ ۇلعايۋى جانە باستى كاپيتالداعى ينۆەستيسيالاردىڭ ءوسىمى جاعىمدى قۇبىلىس رەتىندە اتاپ كورسەتىلگەن.

تاجىكستاننىڭ ءجىو-نىڭ ءوسىمى 2024 جىلى 8%-عا دەيىن جانە 2025 جىلى 7%-عا دەيىن كوتەرىلەدى دەپ بولجانادى. قارجىلاي تاۋەكەلدەر رەتىندە رەسەيمەن اراداعى اقشا اۋدارىمدارىنداعى اۋىتقۋشىلىق باسا كورسەتىلگەن.

تۇرىكمەنستان

ەقدب بۇل ەلدىڭ ەكونوميكالىق تۇراقتىلىعىن ايقىنداۋشى ينفراقۇرىلىمدارعا، وندىرىستىك قۋاتتارعا جانە باستى كاپيتالعا جاسالىپ جاتقان ينۆەستيسيالار ەكەنىن باسا ايتادى. تۇرىكمەنستان ترانزيتتىك پروسەدۋرالاردى تۇبەگەيلى وڭتايلاندىردى، سونىڭ ارقاسىندا جۇك اينالىمى ارتتى. بانك 2024 جانە 2025 جىلدارى ەلدىڭ ۇلتتىق ەكونوميكاسى 6،3%-عا وسەدى دەپ بولجايدى.

وزبەكستان

2024 جىلدىڭ ءبىرىنشى جارتىجىلدىعىندا ەلدىڭ جىلدىق ەكونوميكالىق ءوسىمى 6،4%-عا دەيىن ءوستى، دەپ كورسەتىلگەن ەسەپتە. قىزمەت كورسەتۋ سەكتورى 2،8%-عا ءوستى، بۇعان اقشا اۋدارىمدارى مەن تۋريستەر اعىنىنىڭ ءوسىمى ىقپال ەتكەن. ونەركاسىپتىك ءوندىرىس 7،8%-عا ءوستى، ال وڭدەۋ ونەركاسىبىندەگى ءوسىم 9،4%-دى قۇرادى.

ەقدب وزبەكستان ەكونوميكاسى 2024 جانە 2025 جىلدارى كەزەڭ-كەزەڭىمەن جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقان نارىقتىق رەفورمالار مەن ينفراقۇرىلىمدىق ينۆەستيسيالاردىڭ ارقاسىندا 6%-عا وسەدى دەپ بولجايدى. ەلدىڭ بەتپە-بەت كەلۋى ىقتيمال تاۋەكەلدەر قاتارىنا ەنەرگيا تاپشىلىعى جاتقىزىلعان.