10 سىنىپ وقۋشىلارى قىمبات بايساپينا مەن نۇراي جاناتبەك قىزىنىڭ «جاڭبىر سۋىن جينايتىن درەناج جۇيەسى جانە زاماناۋي قالاداعى جولدىق ەكوينفراسترۋكتۋرا» اتتى جوباسى قازىلار القاسىنىڭ جوعارى باعاسىنا يە بولعان. جالپى جاس زەرتتەۋشىلەر بۇل تاقىرىپتاعى ەڭبەكتەرىن 2 جىل بۇرىن قولعا العان.
– بۇل جوبانى قولعا الۋىمىزعا قالامىزدىڭ كوشەلەرىندەگى جاعداي سەبەپ بولدى. جاسىراتىنى جوق – جاۋىن جاۋسا سەمەي كوشەلەرىنە سۋ جينالاتىنىن كوزىمىز كورىپ ءجۇر. ءبىز باقىلاعان ءا.تاڭىربەرگەنوۆ، گلينكا، سەليەۆين، قابانباي باتىر، اباي، ش.قارجاۋباي ۇلى سىندى نەگىزگى كوشەلەردىڭ وزىندە وسى ماسەلەمەن ءجيى بەتپە-بەت كەلەمىز. بۇل ءوز كەزەگىندە ءاسفالتتىڭ ءبۇلىنىپ، ىلعالدىڭ اسەرىنەن قوپارىلۋىنان بولەك، جاياۋ جۇرگىنشى مەن كولىك كەپتەلىسىنە الىپ كەلەدى. وسىعان وراي، قالا ءىشى جول بويىندا جاڭبىر مەن ەرىگەن قار سۋىنىڭ جينالۋىن بولدىرمايتىن، اسفالت بۇزىلۋىنىڭ الدىن الىپ، جول جيەگىن كوگالداندىرۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن درەناج جۇيەسى مەن ەكولوگيالىق ينفراقۇرىلىم مودەلىن ازىرلەۋدى جۇزەگە اسىرماقپىز، – دەيدى نۇراي جاناتبەك قىزى.
سونىمەن قاتار، زاماناۋي قالا تۇرعىندارى ءۇشىن ىڭعايلى، ءارى ءقاۋىپسىز جول قوزعالىسى جوسپارىن جاساپ شىعارۋدى كوزدەپ وتىرعان قىمبات پەن نۇرايدىڭ زەرتتەۋ وبەكتىلەرى جول، درەناج، توپىراق، جاڭبىر سۋى، كوگالداندىرۋ، جەل ەنەرگياسى. درەناج جۇيەسىنىڭ ماكەتىن جاساۋعا جانە ماتەماتيكالىق ەسەپتەۋلەرى جۇرگىزۋگە قالامىزداعى قاراعايلى اۋدانى زەرتتەۋ وبەكتىسى رەتىندە الىندى. بۇل ايماقتا جاڭبىردىڭ ءجيى جاۋۋى مەن جاڭبىر سۋىنىڭ ءجيى تۇرىپ قالۋى جانە بايقالادى. 3D سحەماسى SketchUp باعدارلاماسىنىڭ كومەگىمەن جاسالدى.
– درەناج جۇيەسىنىڭ جۇمىسىنا نازار اۋدارساق، ەڭ الدىمەن جولدىڭ 70 كولبەۋلىگى ارقىلى جاڭبىر سۋى بورديۋردەگى ساڭىلاۋلار ارقىلى وتەدى. ساڭىلاۋدان وتكەن سۋ بايلانىستىرعىش قۇبىر ارقىلى ارىققا توگىلەدى. ارىققا جاڭبىر سۋى بايلانىستىرعىش قۇبىردان قۇيىلىپ، ارى قاراي ارىقتان ءوتىپ، گوريزونتالدى رەزەرۆۋارعا جينالادى. جەل گەنەراتورى وندىرەتىن ەنەرگيا ەسەبىنەن وسى رەزەرۆۋاردىڭ ىشىندە جينالعان جاڭبىر سۋىن سورعى كومەگىمەن ۆەرتيكالدى رەزەرۆۋارعا جەتكىزەدى. ۆەرتيكالدى رەزەرۆۋارداعى جاڭبىر سۋىن تامشىلاتىپ سۋعارۋ ادىسىمەن قالانى كوگالداندىرۋعا قولدانا الامىز. قاۋىپسىزدىكتى ويلاستىرۋ ماقساتىندا جاياۋ جۇرگىنشىلەر جۇرەتىن جولدا قوزعالىس داچيگىن ورنالاستىرۋ، جولدى ەكى جاقتان جارىقتاندىرۋ قاراستىرىلدى، – دەيدى قىمبات بايساپينا.
زەرتتەۋ سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرە وتىرا، درەناج جۇيەسى مەن قالاداعى جول ينفراسترۋكتۋراسىنىڭ ەرەكشە مودەلى جاساپ شىعارىلدى. ول ءوزىنىڭ تيىمدىلىگى مەن ەكولوگيالىق تازالىعىمەن ەرەكشەلەنەدى. سونداي-اق وقۋشىلار بۇل جوبانى كەز-كەلگەن قالادا ىسكە قوسۋعا بولاتىندىعىن ايتىپ وتىر.
سەمەي قالاسىنداعى فيزيكا-ماتەماتيكا باعىتىنداعى نازاربايەۆ زياتكەرلىك مەكتەبىنىڭ باسپا ءسوز قىزمەتى
