ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ارحەولوگيالىق ەكسپەديسياسى تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، قاۋىمداستىرىلعان پروفەسسور دوسبول بايعۇناقوۆتىڭ جەتەكشىلىگىمەن الماتى وبلىسى تالعار اۋدانى جاڭالىق اۋىلىنداعى قازبا جۇمىستارى كەزىندە ەرتە تەمىر عاسىرىنا جاتاتىن وتباسىلىق ءقابىر تاپتى.

زەرتتەۋ جۇمىستارى «قازاقستاننىڭ وڭتۇستىك-شىعىس جانە شىعىس ايماقتارىنىڭ (شۋ-ىلە القابى، تارباعاتاي جانە الاكول ويىسى) مادەني مۇراسىن ءپانارالىق ارحەولوگيالىق جانە تاريحي-ەتنوگرافيالىق زەرتتەۋ» اتتى ماقساتتى قارجىلاندىرۋ باعدارلاماسى اياسىندا جۇرگىزىلدى.

دالالىق جۇمىستار بارىسىندا اۋىلدىڭ وڭتۇستىك شەتىندەگى كىشى الماتى وزەنى جاعالاۋىنداعى قورعان زەرتتەلدى. قورعاننىڭ ديامەترى – 30 م، بيىكتىگى – 0،5 م. ورتالىق بولىكتەن 1،2 م تەرەڭدىكتەن ءبىر دەڭگەيدە جاتقان، ءبىراق جەرلەۋ راسىمىندە ايىرماشىلىقتارى بار ەكى ءقابىر ارشىلدى.

ءبىرىنشى جەرلەۋ ورنى باتىستان شىعىسقا قاراي باعىتتالىپ، ۇساق تاستاردىڭ ۇستىندە جاتىر. جەرلەنگەن ادامنىڭ باس جاعىنا جانۋارلاردىڭ سۇيەكتەرى، سونداي-اق قۇمىرالار، الاسا شىنىاياقتار مەن توستاعاندار تۇرىندەگى قىش ىدىستار قويىلعان. سونىمەن قاتار، جەرلەۋ ورنىنان قولا اينا مەن التىن فولگاعا ورالعان مونشاق تا تابىلدى.

جەرلەنگەن ادامنىڭ سول جاعىنان 3 كەراميكالىق بۇيىم تابىلدى. جەرلەۋ شۇڭقىرىنىڭ شىعىس بولىگىندە توناۋشىلاردىڭ ءىزى بايقالدى، بۇل قاڭقا سۇيەكتەرىنىڭ كوپشىلىگىنىڭ جوق بولۋىن جانە ءبىرتۇتاس اشەكەي بۇيىمدى قۇراعان التىن مونشاقتاردىڭ كوپ بولىگىنىڭ جوق بولۋىن تۇسىندىرەدى.

ەكىنشى جەرلەۋ ورنى بىرىنشىسىنەن وڭتۇستىككە قاراي 1،5 م جەردە ورنالاسقان. جەرلەۋدىڭ تاس توسەندىسى جوق، وڭتۇستىك-باتىستان سولتۇستىك-شىعىسقا باعىتتالىپ جاتقىزىلعان. جەرلەۋ ورنىنان 6 كەراميكالىق ىدىس پەن ۇستىنە پىشاق قويىلعان مالدىڭ سۇيەكتەرى انىقتالدى. سونداي-اق، باس سۇيەگىنىڭ سول جاعىنان قولا اينا تابىلدى. باس سۇيەكتىڭ ۇستىنەن اشەكەي بولۋى مۇمكىن التىن فولگا قالدىقتارى ارشىلدى.

باعالى تاستارمەن كومكەرىلگەن التىن سىرعا دا باس سۇيەك قوراپشاسى جانىنان تابىلدى. تاعى دا التىن مونشاق بولىگى الىندى. ءمايىت ۇزىنىنان سوزىلىپ جاتىر، ونىڭ اياق سۇيەكتەرى ساقتالماعان. سونداي-اق، وڭ قول ساۋساقتارىنىڭ تۇسىنان ساقتارعا ءتان اكيناك (قانجار) تابىلدى. تەمىر اكيناكتىڭ ۇزىندىعى 30 سم، سونىمەن قاتار قىناپتىڭ التىن جابىنىنىڭ قالدىقتارى دا انىقتالدى. ەكى ساۋساقتى ۇستاعىشى مەن سۋاعارى بار كەراميكالىق ىدىستاردىڭ ءبىرى ءۇيسىن زامانىمەن مەرزىمدەلۋى ىقتيمال.

جەرلەۋ راسىمىنە قاراعاندا بۇل قابىرلەر ءار ءتۇرلى ۋاقىت ارالىعىندا سالىندى دەپ ايتۋعا بولادى. ەكسپەديسيا جەتەكشىسىنىڭ پىكىرىنشە، قورعان ءۇيىندىسىنىڭ استىندا تاعى دا جەرلەۋ ورىندارى بولۋى مۇمكىن. كەلەشەكتە قورعان تولىعىمەن زەرتتەلمەك. قازىرگى ۋاقىتتا تابىلعان بارلىق ولجالار دالالىق زەرتحانا جاعدايىندا زەرتتەلۋ ۇستىندە. تابىلعان ارحەولوگيالىق كەشەندەر جەتىسۋلىق كونە تۇرعىنداردىڭ زاتتىق جانە رۋحاني مادەنيەتىنەن مالىمەت بەرەدى.

ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ-دىڭ باسپا ءسوز قىزمەتى