بۇل ەلدى تاتۋلىق پەن ىزگىلىككە باستايتىن دارا جول بولىپ قالا بەرمەك. سونىڭ ارقاسىندا قازاقستاندىق ءاربىر ازامات ءۇشىن ۇرپاقتار ساباقتاستىعى ارقىلى جەتكەن تاتۋلىق، بىرلىك، سەنىم مەن تەڭ قۇقىقتىق ەڭ ماڭىزدى قاسيەتتەر بولىپ قالىپتاسىپ وتىر.
بۇعان جول سالعان ەلباسىنىڭ باستاماسىمەن قۇرىلعان قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى ەكەنى بەلگىلى. 1995 جىلعى 1 ناۋرىزدا قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ جارلىعىمەن قۇرىلعان مەملەكەت باسشىسى جانىنداعى كونسۋلتاتيۆتى-كەڭەسشى ورگان قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى بۇگىندە ەل بىرلىگىنىڭ التىن ارقاۋىنا اينالىپ وتىر.
مۇنداي ينستيتۋتتى قۇرۋ قاجەتتىلىگى ساياسي تۇرعىدان، سونداي-اق جاڭادان قۇرىلعان، تاۋەلسىز، پوليەتنوستى، پوليكونفەسسيالىق مەملەكەتتىڭ تۇراقتى دامۋى تالابىنان تۋىنداعان ەدى. اتالعان باستاما مادەنيەتارالىق ديالوگتى نىعايتۋدىڭ جاڭا كەزەڭىنىڭ نەگىزىن قالاپ، ەتنوسارالىق قاتىناستاردى دامىتۋ ماسەلەلەرىن جوعارى دەڭگەيدە شەشۋگە مۇمكىندىك جاسايتىن الەمدىك تاجىريبەدەگى تىڭ باعىت بولىپ تابىلدى. جيىرما ءۇش جىلدىق تاريحىندا اسسامبلەيا قارقىندى دامىپ، ەلەۋلى وزگەرىستەردى باستان كەشىردى. ونىڭ دامۋى بارىسىندا ەتنوسارالىق تولەرانتتىلىق جانە قوعامدىق كەلىسىمنىڭ قازاقستاندىق ۇلگىسى قالىپتاستى. وسى جىلدار ىشىندە قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ ينستيتۋسيونالدىق قۇرىلىمى نىعايىپ، قوعامدى ۇيىستىرۋشى الەۋەتى تولىستى، ول حالىق ديپلوماتياسىنىڭ ماڭىزدى كۇرەتامىرىنا اينالدى.
ەل پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ اتاپ ءوتكەندەي، «ەڭ باستىسى، كوپ ۇلتتى قازاقستان حالقى كەلىسىم مەن تاتۋلىقتا ءومىر سۇرۋدە. ءبىز وسى نەگىزدە عانا دامي الامىز». رەسپۋبليكا حالقىنىڭ سانى 18 ملن. ادامنان استى. ەلىمىزدە 130-دان اسا ۇلت وكىلدەرى ءومىر سۇرەدى. ولاردىڭ اراسىنداعى كەلىسىم مەن تاتۋلىق ەلىمىز ءۇشىن شەشۋشى مانگە يە. ساياسي تۇراقتىلىقتىڭ تۇعىرى دا سول كەلىسىم مەن تاتۋلىق بولعاندىقتان، پرەزيدەنت تە، ەل بيلىگى دە بۇل ماسەلەنى ءجىتى باقىلاۋدا ۇستاۋدا.
شەتەلدىك ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە، قازاقستان بيلىگى ەلدەگى بارلىق ەتنوستىق توپتاردىڭ مۇددەلەرىن جۇزەگە اسىرۋدا جانە سول ارقىلى ەتنوسارالىق قارىم-قاتىناستاردىڭ ۇيلەسىمدىلىگىن قامتاماسىز ەتۋدە ساليقالى ساياسات جۇرگىزۋدە. سول ساياساتتىڭ بۇلجىتپاي ورىندالۋى، ازاماتتىق ينستيتۋتتار مەن ەل حالقىنىڭ، ەۋروپاداعى ءقاۋىپسىزدىك جانە ىنتىماقتاستىق ۇيىمى سەكىلدى حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ قولداۋى ەلدەگى ەتنوسارالىق قارىم-قاتىناستىڭ نىعايا تۇسۋىنە كوپ سەپتىگىن تيگىزۋدە. قازاقستاندا ەتنوسارالىق قارىم-قاتىناستار سالاسىندا ىرگەلى عىلىمي-ساراپتامالىق جۇمىستار جۇرگىزىلۋدە. وسىعان وراي 2013 جىلى 28 ماۋسىمدا ل.ن. گۋميليەۆ اتىنداعى ەۇۋ-دە «قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى» كافەدراسى اشىلسا، بۇگىندە جوو-لاردا وسىنداي كافەدرالاردىڭ سانى 40-قا جەتىپ وتىر. اباي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىندە وسى 40-شى كافەدرانىڭ اشىلۋى وقۋ ورنىنىڭ ومىرىندەگى ەلەۋلى وقيعا بولدى.
– بۇگىندە ءبىزدىڭ وقۋ ورنىمىزدا 35 ءارتۇرلى ەتنوس وكىلدەرىنىڭ بالالارى ءبىلىم الۋدا. وسىعان بايلانىستى ءقازىر بىزدە ستۋدەنتتەردىڭ شاعىن اسسامبلەياسى جۇمىس ىستەيدى. ەندى، مىنە، ۋنيۆەرسيتەتىمىزدە «قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى» كافەدراسىنىڭ اشىلۋى ستۋدەنتتەر اراسىنداعى ىنتىماق پەن بىرلىكتى، دوستىقتى نىعايتۋعا، ۇلتتىق مادەنيەتتەردى دامىتۋعا قىزمەت ەتەدى دەپ سەنەمىز، – دەدى رەكتور تاكير وسپان ۇلى بالىقبايەۆ. – ستۋدەنتتەرىمىزدىڭ نەگىزگى بولىگى بولاشاق پەداگوگتار بولعاندىقتان، ولار ەرتەڭ مەكتەپكە بارعاندا جاس بۋىندى حالىقتار دوستىعى، ۇلتارالىق قاتىناس مادەنيەتىنە تاربيەلەۋگە ءتيىس. سوندىقتان اتالعان كافەدرانىڭ اشىلۋى ۋنيۆەرسيتەت ومىرىندەگى وتە ماڭىزدى وقيعا بولعانى انىق. جۋىردا وتكەن قحا سەسسياسىندا ونىڭ ءتوراعاسى، مەملەكەت باسشىسى ن.نازاربايەۆ وسىنداي كافەدرالاردىڭ بۇگىنگى قوعامداعى رولىنە ەرەكشە توقتالعان بولاتىن. بۇل كافەدرالاردىڭ ءبىلىم بەرۋ، عىلىمي-زەرتتەۋ، ادىستەمەلىك ماڭىزى وراسان. كافەدرا ەڭ الدىمەن ءبىلىم بەرۋ سالاسىنا باسا كوڭىل بولەدى. ءبىز اسسامبلەيانىڭ كەيبىر باعىتتارى بويىنشا وقۋ ۇدەرىسىنە ارنايى دارىستەر ەنگىزەمىز. عىلىم، ءبىلىم، ساراپتاما-تالداۋ قىزمەتى، تاربيە بەرۋ، ازاماتتىق كەلىسىمدى دامىتۋ ماسەلەلەرىمەن وسى كافەدرا اينالىسادى.
جاڭا كافەدرانىڭ لەنتاسى قيىلىپ، ەسىگى ايقارا اشىلعان سوڭ ق ر مەملەكەتتىك ءانۇرانى شىرقالدى. بۇدان سوڭ قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى مەن اباي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتى اراسىندا مەموراندۋمعا قول قويىلدى. بۇل مەموراندۋمدا ەلدەگى ۇلتتىق بىرلىك جانە ەتنوسارالىق تولەرانتتىلىقتىڭ قازاقستاندىق ۇلگىسىن نىعايتۋعا جانە جەتىلدىرۋگە باعىتتالعان ۇلتتىق ستراتەگيالىق مىندەتتەردى جۇزەگە اسىرۋعا قاتىسۋ؛ ءوزارا ارەكەتتەستىك بارىسىندا مەملەكەتتىك ەتنوساياساتتى جۇزەگە اسىرۋدى ءبىلىم جانە عىلىم تۇرعىسىنان قولداۋدى قامتاماسىز ەتۋ؛ عىلىمي قوعامداستىق پەن ستۋدەنتتەردى قوعامدىق كەلىسىمدى قالىپتاستىرۋ ۇدەرىسىنە تارتۋ، الەۋمەتتىك شيەلەنىس سەبەپتەرىنىڭ الدىن الۋ مەحانيزمدەرىن جاساۋ؛ جاستاردىڭ ازاماتتىق قوعامداستىق سەزىمىن قالىپتاستىرۋعا باعىتتالعان پاتريوتتىق ءىس-شارالارعا، ەتنوسارالىق جانە مادەنيەتارالىق ديالوگقا تارتۋ سياقتى وزەكتى ماسەلەلەر قامتىلعان.
جاڭا كافەدرانىڭ اشىلۋ سالتاناتى «پرەزيدەنتتىڭ بەس الەۋمەتتىك باستاماسى – الەۋمەتتىك بىرلىكتىڭ تۇعىرى» تاقىرىبىنداعى دوڭگەلەك ۇستەل باسىنداعى اڭگىمەگە ۇلاستى. بۇل ماجىلىسكە الماتىداعى كوپتەگەن ەتنومادەني بىرلەستىكتەردىڭ وكىلدەرى قاتىستى. دوڭگەلەك ۇستەل باسىنداعى سۇحباتتى اشىپ جانە جۇرگىزىپ وتىرعان ۋنيۆەرسيتەت رەكتورى، پروفەسسور ت.بالىقبايەۆ قازاقستانداعى تۇڭعىش جوعارى وقۋ ورنى – اباي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ بيىل اتاپ وتىلەتىن 90 جىلدىق مەرەيتويى تۋرالى ايتا كەلىپ، قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ بۇگىنگى قوعامداعى رولىنە توقتالدى. بۇدان كەيىن ءسوز العان قحا ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى، قحا حاتشىلىعىنىڭ مەڭگەرۋشىسى لەونيد اندرەيەۆيچ پروكوپەنكو مەن قحا كافەدرالارى قاۋىمداستىعىنىڭ پرەزيدەنتى، ەكونوميكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور اناتوليي افاناسيەۆيچ باشماكوۆ قحا كافەدراسىن اشقانى ءۇشىن ۋنيۆەرسيتەت رەكتورى تاكير وسپان ۇلى بالىقبايەۆقا العىس ايتىپ، قازاقستان مەملەكەتىنىڭ دامۋىنداعى اسسامبلەيانىڭ رولىنە توقتالدى جانە پرەزيدەنتتىڭ بەس الەۋمەتتىك باستاماسىن ەلىمىزدىڭ بارلىق ەتنوستارى تولىق قولدايتىنىن اتاپ كورسەتتى.
جاڭا اشىلعان قحا كافەدراسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى، تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور گەورگيي ۆاسيليەۆيچ كان، ەۆرەي ەتنومادەني بىرلەستىگىنىڭ ءتوراعاسى الەكساندر يوسيفوۆيچ بارون، ۇيعىر ەتنومادەني ورتالىعىنىڭ ءتوراعاسى احمەتجان باگريم ۇلى شاردينوۆ، «باربانگ» كۇرد ەتنومادەني بىرلەستىگىنىڭ ءتوراعاسى كنياز يبراگيم ۇلى ميرزويەۆ، «مەملەكەتتىك تىلگە قۇرمەت» قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ ءتورايىمى اسىلى وسمان، سوربوننا-قازاقستان ينستيتۋتىنىڭ «حالىقارالىق قاتىناستار» كافەدراسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى، ساياسي عىلىمدارىنىڭ دوكتورى جومارت قۇدايبەرگەن ۇلى سيمتيكوۆ، اباي اتىنداعى قازۇپۋ جاراتىلىستانۋ جانە گەوگرافيا ينستيتۋتىنىڭ 1 كۋرس ستۋدەنتى، ستۋدەنتتىك «بىرلىك» اسسامبلەياسىنىڭ مۇشەسى ەكاتەرينا كۋچۋميدزە دوڭگەلەك ۇستەلدىڭ كۇن تارتىبىندەگى ماسەلە بويىنشا ءوز ويلارىن ورتاعا سالدى.
مىرزاحان احمەتوۆ، اباي اتىنداعى قازۇپۋ قوعاممەن بايلانىس ءبولىمىنىڭ باستىعى
