استانادا ءقازاقتىلدى ونلاين كونتەنت جاساۋشىلارعا ارنالعان Qazforum ءتورتىنشى رەت وتۋدە دەپ حابارلايدى dalanewz.kz arasha.kz پورتالىنا سىلتەمە جاساپ.

جىل سايىن ءوتىپ كەلە جاتقان بۇل فورۋم اتى ايتىپ تۇرعانداي، قازاق ونلاين كونتەنت جاساۋشىلارىنىڭ، قازاق ينتەرنەت جۋرناليستيكاسىنىڭ، قازاق سايتتارىنىڭ پروبلەماسىن كوتەرىپ، ونى شەشۋدىڭ جولدارىن قاراستىرادى. فورۋمعا قازاق ءباسپاسوزىن بىلەتىنى بار، بىلمەيتىنى بار، وقيتىنى بار، وقىمايتىنى بار كوپ ادام قاتىسىپ، ءتۇرلى تاقىرىپتاردا پىكىر الماسادى، وي ايتادى. ءجون-اق! سىرت قاراعاندا، استاناداعى اق تۇتەك بورانمەن جاعالاسىپ ءوتىپ جاتقان كوپ فورۋمنىڭ ءبىرى. الايدا، ءبىر ءبىراق بار…

ءبىر ءبىر-اقتى ايتپاس بۇرىن اۋەلى قازاق ينتەرنەت جۋرناليستيكاسىنىڭ جالپى احۋالىنا ءوز بىلگەنىمىزشە توقتالساق. قازاق ءباسپاسوزى مەملەكەتتىك جانە مەملەكەتتىك ەمەس بولىپ ەكىگە بولىنەدى. قازاق سايتتارى دا سولاي. بۇعان ءىرى ساياسي ءھام قارجىلىق توپتار مەن ساياسي پارتيالار قۇرعان جانە قارجىلاندىرىپ وتىرعان قازاق سايتتارىن قوسىڭىز. تاعى بار. بيلىكتەگى ىقپالدى تۇلعالاردىڭ پاناسىندا وتىرعان باسپا ءسوز دە بار. جالپى كورىنىس وسىنداي بولعان سوڭ، ونىڭ الەۋەتى دە ءارقالاي بولاتىنى تۇسىنىكتى.

ايتالىق، مەملەكەتتىك ب ا ق قازاق ءباسپاسوزىنىڭ پروبلەماسىنا، ونى شەشۋدىڭ جولدارىنا، جارناما نارىعىنا باس قاتىرمايدى دەۋگە بولادى.

ويتكەنى ول – مەملەكەتتىك ب ا ق. قارجىنى مەملەكەت بولەدى. بارلىق تاراپتان ۋاكىلەتتى ورگاننىڭ پاناسىندا. سوندىقتان قازاق ءباسپاسوزى جانە ونىڭ ماسەلەلەرى دەگەندە ءبىز جەكەمەنشىك، ياعني اقپارات نارىعىنداعى ازدى-كوپتى تاۋەلسىز، بالامالى ءباسپاسوزدى ايتىپ وتىرمىز. جوعارىدا ايتقان فورۋم تاپ وسى قازاق ينتەرنەت كەڭىستىگىندەگى تاۋەلسىز قازاق ونلاين كونتەنت جاساۋشىلارىنىڭ ماسەلەلەرىن تالقىلايدى. ناقتىراق ايتقاندا، ءبىز سولاي تۇسىنەمىز.

قازاق حالقىنىڭ سانى وسكەن سايىن قازاق تىلىندەگى اقپاراتقا دەگەن سۇرانىس ارتىپ، بۇرىن تەك ورىس تىلىندە اقپارات تاراتاتىن باسپا ءسوز ءقازىر قازاق تىلىندەگى قوسىمشاسىن اشتى. ءبىراق ول قوسىمشانىڭ كونتەنتى بولەك تاقىرىپ. مۇنداعى ايتپاعىمىز، قازاق سايتتارىنا ارناپ جىل سايىن فورۋم وتكىزۋدىڭ ار جاعىندا اقپارات نارىعىنىڭ قازاق تىلىنە قاراي ويىسىپ كەلە جاتقانى. ونىڭ ۇستىنە اقش سەكىلدى ۇلكەن ەلدەر گەوساياسي تۇرعىدان قازاقستانداعى قازاق ءباسپاسوزىنىڭ دامۋىنا مۇددەلى. ياعني، سول ارقىلى قازاقستانداعى ورىس ءباسپاسوزىنىڭ ىقپالىن ازايتۋ.

قازاقستانعا ساپارىندا اقش-تىڭ مەملەكەتتىك حاتشىسى مايكل پومپەو ازاتتىق راديوسىنا بەرگەن سۇحباتىندا: «ءوز تاراپىمىزدان ارنايى قولداۋ كورسەتەمىز، بىزدە بۇل ماقساتتا جۇمىس ىستەيتىن باعدارلاما كوپ. اقش مەملەكەتتىك دەپارتامەنتىنىڭ جۋرناليستەرگە ترەنينگ ۇيىمداستىرۋ جانە باسپا ءسوز ەركىندىگىن قامتاماسىز ەتۋ بويىنشا قانداي ۇلكەن جۇمىس اتقارىپ جاتقانىن جۋرناليست رەتىندە بىلەسىز دەپ ويلايمىن».

پومپەو ايتىپ وتىرعان كوپ باعدارلامانىڭ ءبىرى وسى – Qazforum. فورۋمنىڭ قۇرىلتايشىسى – قازاقستانداعى اقش ەلشىلىگى. ۇيىمداستىرۋشى – قازاقستان باسپا ءسوز كلۋبى.

ال وسى فورۋم قازاق ونلاين كونتەنت جاساۋشىلارىنىڭ، ياعني قازاق سايتتارىنىڭ وزەكتى پروبلەماسىن شىنىمەن كوتەرىپ، ونىڭ شەشىلۋ جولدارىن قاراستىرىپ، قازاق ينتەرنەت جۋرناليستيكاسىنىڭ دامۋىنا قانداي دا ءبىر ىقپالى ءتيدى مە دەيتىن ساۋال تۋادى.

جوق الدە ءجاي عانا اقش ەلشىلىگىنىڭ اقشاسىنا فورۋم جاساپ، اسا ۇزاق جانە تەرەڭ اقپاراتتىق ستراتەگيالىق ۇلكەن ماسەلەلەردى جالپىلاما ءسوز ەتىپ، اراسىندا باياعىداي قازاق باسپاسوزىنە اقىل ايتىپ، جول كورسەتىپ تاراپ ءجۇر مە؟ وسى تەكتەس ساۋالداردى ءبىز تاۋەلسىز قازاق سايتتارىنىڭ باس رەداكتورلارىنا قويعان ەدىك.

ەسكەرتە كەتەتىن ءبىر جايت، ءبىز qazforum قۇرىلتايشىسى – قازاقستانداعى اقش ەلشىلىگىنە جانە فورۋمنىڭ ۇيىمداستىرۋشىسى – قازاقستان باسپا ءسوز كلۋبىنا حابارلاستىق. ەكى جاقتىڭ دا فورۋمعا قاتىستى ايتقاندارىن الدا جاريالايمىز.

«فورۋمدارعا ءبىز كەيىپكەر رەتىندە عانا قاتىسامىز»

دۋمان بىقاي، dalanews.kz سايتىنىڭ باس رەداكتورى:

– qazforum قازاق سايتتارىنىڭ دامۋىنا ىقپال ەتتى، ەتىپ جاتىر دەپ ايتا المايمىن. جالپى ب ا ق سالاسىنا قاتىستى كەز كەلگەن فورۋم قازاق تىلىندەگى كونتەنتتىڭ دامۋىنا سەپ بولعان جوق. قازاق مەدياسى، قازاق سايتتارى ءوز كۇنىن ءوزى كورىپ ءجۇر. ەلدەگى قازاق باسپاسوزىنە قاتىستى كوزقاراس وزگەرمەي، قوس ءتىلدى ساياسات بىرتىندەپ مەملەكەتتىك تىلگە قاراي ويىسپايىنشا، بىزدە ەشقانداي دامۋ بولمايدى جانە وعان ەشبىر فورۋم كومەكتەسە المايدى.

ەكىنشى ماسەلە، qazforum-دى قارجىلاندىرىپ وتىرعان اقش ەلشىلىگى ەكەن. بءىزدىڭ رەداكسيا بۇعان دەيىن ءبىرقاتار باتىستىق ۇيىمدارمەن جۇمىس ىستەۋگە تىرىستى. سولاردىڭ بارلىعىندا ورىس ءتىلدى ماماندار وتىر. ال ورىس ءتىلدى مامان وتىرعان جەردە قازاق كونتەنتىمەن قالاي جۇمىس ىستەيدى؟ ولارعا ءوزىڭنىڭ كوزقاراسىڭدى، ءوز ءپريسيپىڭدى، ۇستانىمىڭدى قالاي تۇسىندىرەسىڭ؟ ول ونى قابىلداي المايدى. بالكىم اقش ەلشىلىگىنىڭ نيەتى دۇرىس تا شىعار. ءبىراق اقش ەلشىلىگىنىڭ، باسقا دا باتىستىق ۇيىمداردىڭ قازاق ءتىلدى كونتەنتتى دامىتۋعا دەگەن قارجى-قاراجاتى ورىس تىلدىلەردىڭ قولىنا ءتۇسىپ جاتىر. باتىستىق ۇيىمداردىڭ بىزگە بولگەن اقشاسى الدىمەن قازاق ءتىلدى مامانداردىڭ قولىنا ءتۇسۋى كەرەك. سول قاراجاتتى قازاق ءتىلدى ماماندار ۇلەستىرۋى كەرەك. مۇنى ءوز تاجىريبەمنەن ايتىپ وتىرمىن. ەگەر مۇنداي ۇيىمدار قازاق ءتىلدى كونتەنتتى دامىتۋعا شىنىمەن دە ىقىلاستى بولسا، قازاق ءتىلدى سەگمەنتكە بولىنەتىن قاراجاتتى ناقتى ءبىزدىڭ قولىمىزعا تيگىزۋدىڭ باسقا تەتىگىن قاراستىرعان ءجون سەكىلدى. ءدال قازىرگى امالدار اقشا شاشۋدىڭ جولى ءتارىزدى كورىنەدى.

وتكەندە توقايەۆتىڭ ءوزى بەرەكەسىز باسقوسۋلار، كەرەكسىز كونفەرەنسيالار، وسىنداي فورۋمداردىڭ ءبارىن تىيىڭدار دەپ ايتتى عوي. پرەزيدەنت ءسوزىنىڭ بۇل فورۋمعا دا قاتىسى بار دەپ ويلايمىن.

تاعى ءبىر ماسەلە، مۇنداي فورۋمداردان كەيىن قازاق ءتىلدى سايتتاردىڭ، قازاق ءتىلدى كونتەنتتىڭ جاعدايى وڭالىپ جاتسا، بالكىم ءبىز ءدال ءقازىر وسىلاي كۇيىپ-پىسپەس ەدىك. فورۋمدارعا ءبىز كەيىپكەر رەتىندە عانا قاتىسامىز.

ەگەر اقش جانە باسقا دا باتىستىق ۇيىمدار ءبىزدىڭ ەلىمىزدە شىنىمەن دە دەموكراتيالىق وزگەرىس بولعانىن قالاسا، بولىنگەن قاراجاتتىڭ قازاق ءتىلدى ۇيىمداردىڭ، مەملەكەتتىك تىلدەگى سايتتاردىڭ قولىنا تۇسكەنىن قاداعالاۋى كەرەك. الايدا قازىرگى ءبولىنىپ جاتقان قاراجات ورىس ءتىلدى ۇيىمدار مەن سايتتاردىڭ قولىندا كەتىپ جاتىر. اشىعىن ايتۋ كەرەك، ولار قازىرگى رەسەيدىڭ ساياساتىنا قارسى شىقپايدى. ولاردىڭ جوبالارىنان رەسەي ساياساتىنىڭ ءيىسى اڭقىپ تۇرادى. ال ونى باقىلاپ جاتقان كىم بار؟

«قازاق باسپاسوزىنە ءبىر-اق نارسە – جارناما بەرۋشىلەرگە رەيتينگ جاسايتىن تاۋەلسىز ۇيىم كەرەك»

رۋسلان ەربوتا، «malim.kz» قوعامدىق-ساياسي سايتىنىڭ باس رەداكتورى:

مۇنداي فورۋمدارعا قاتىسىپ كورگەم جوق. الدا وتەتىن فورۋمنىڭ كءۇن تارتىبىنە قويعان ماسەلەلەردى كوردىم. تالقىلاۋعا، اقىلداسۋعا، پىكىر الماسۋعا تۇراتىن دۇنيەلەر.

قازاق سايتتارى، قازاق باسپاسوزىنە ءبىر-اق نارسە – جارناما بەرۋشىلەرگە رەيتينگ جاسايتىن تاۋەلسىز ۇيىم كەرەك.قازاقستانداعى ب ا ق ءبىر عانا رەيتينگ اگەنتتىگىنىڭ كومەگىنە جۇگىنەدى. ستاندارتىنا ساي سەرتيفيكاتى ءبىر عانا ۇيىمدا بار. ول تەك ورىس ءتىلدى ءباسپاسوزدىڭ رەيتينگىن جاسايدى. الايدا ولار قازاق ءتىلدى ءباسپاسوزدىڭ، سايتتاردىڭ رەيتينگىن جاسامايدى. سوندىقتان جارناما تەك ورىس ءتىلدى سايتتارعا بەرىلەدى. جارناما كەلمەگەننەن كەيىن دامۋ دا قيىن، العا جىلجۋ دا كۇردەلى. قازاق جۋرناليستيكاسى ءالسىز، جازا المايدى، تاقىرىپ قوزعاي المايدى دەگەن سەكىلدى سوزدەر اركەز ايتىلىپ جاتادى. قارجى بولماسا، جارناما كەلۋ جولىن بوگەپ تاستاسا قالاي كۇن كورەمىز؟ بءىزدىڭ نەگىزگى ماسەلە وسى عانا. ەگەر قازاق سايتتارىنىڭ رەيتينگىن جاسايتىنداي تاۋەلسىز ۇيىم قۇراتىن كۇنگە جەتسەك، سول ارقىلى جارناما كەلە باستايتىن بولسا، ناقتى ماسەلەلەردىڭ شەشىمىن قاراستىراتىن فورۋمدار جاساۋعا بولادى. جارناما كەلىپ جاتسا، كۇش الىپ جاتساڭ، سول كەزدە ءتۇرلى-تۇرلى يدەيالار ايتىپ، باستامالار باستاۋعا ەشكىم قارسى بولماس.

«ءبىر دە ءبىر فورۋم قازاق سايتتارىن العا جىلجىتپايدى»

ەربول سەرىكباي، baribar.kz سايتىنىڭ باس رەداكتورى:

– وسى ۋاقىتقا دەيىن تالاي فورۋمدارعا قاتىستىم. كوپتەگەن فورۋمدار قازاق سايتتارىنىڭ دامۋىنا اناۋ ايتقانداي ۇلەسى بولعان جوق. ءبىراق جىلىنا ءبىر رەت بولسا دا Qazforum قازاق سايتتارىنىڭ رەداكتورلارىن جيناپ، قانداي دا ءبىر ماسەلەنى كوتەرىپ، تالقىلاي ايتاتىن الاڭعا اينالدى. ونى ەشكىم جوققا شىعارا المايدى. ازىرگە قازىرگى تاڭدا Qazforum-نان باسقا ءبىر دە ءبىر وسىنداي الاڭ جوق. مەنىڭ تۇسىنگەنىم، فورۋمدا تەك تالقىلاۋ عانا بولسا قازاق سايتتارى العا جىلجىمايدى. بىردە ءبىر فورۋم قازاق سايتتارىن العا جىلجىتپايدى. فورۋم اياسىندا شەبەرلىك سىنىپتاردى، ءوز سالاسىنىڭ ماماندارىن تارتۋ ارقىلى ءدارىس ساباقتاردى كوبەيتسەك، فورۋمنىڭ سالماعى ارتىعىراق بولاتىن ەدى. جاقسى ناتيجەگە قول جەتكىزگەن كەيستەردى شەبەردىك ساباقتارىندا ءوز سايتتارىمىزدا قولدانىپ، پراكتيكا جۇزىندە ءوز سايتىمىزدا ىسكە اسىرىپ كورسەك دەگەن نيەت بار. سوندىقتان فورۋمنىڭ اياسىن كەڭەيتىپ، جارتى كۇن فورۋم، جارتى كۇن شەبەرلىك سىنىپتارى بولسا دۇرىس بولادى.

«… مۇنداي فورۋمداردىڭ بەرەرى جوق»

جۇلدىز ءابدىلدا، جۋرناليست، مەدياترەنەر:

– قازاق ينتەرنەت جۋرناليستيكاسىنىڭ ناقتى ماسەلەسىن تالقىلايتىن پلاتفورما البەتتە، كەرەك. ءبىراق تالقىلاۋ ناتيجە بەرەتىن بولسا جانە سول تالقىلاۋدان قورىتىندى شىعاتىن بولسا، وندا كوڭىلگە قونادى. ال ەگەر جىلىنا ءبىر رەت جينالىپ، اركىم ءوزىنىڭ پروبلەماسىن ايتۋمەن شەكتەلەىپ جاتسا، وندا ونىڭ قانشالىقتى قاجەتى بار.

Qazforum دەگەن جيىنعا مەن ءبىر رەت قاتىسىپ كوردىم. بۇرىنعى فورۋمدا نەندەي ماسەلەلەر كوتەرىلگەنىنەن حابارسىزبىن. ال ءوزىم قاتىسقان جيىندا جاقسى دۇنيەلەر ايتىلدى. ءبىراق ودان كەيىنگى ءبىر جىل ىشىندە سول ماسەلەلەر قايتادان كوتىرىلىپ، يا بولماسا ءبىر شارالار قولعا الىندى ما، الىنبادى ما بىلمەيمىن. ەگەر فورۋمدا ءسوز بولعان جايتتار ءىس جۇزىندە قول الىنسا، وندا وتە جاقسى. ولاي بولماسا، مۇنداي شارالاردىڭ قانداي پايداسى بار. مىسالى، ءقازىر قازاق تىلىندە اقپارات تاراتاتىن ونلاين مەديانىڭ دەنى «جاعا ۇستاتۋ»، «توبە شاشتى تىك تۇرعىزۋ»، ودان قالسا الەۋمەتتىك جەلى مەن WhatsApp-تىڭ دەڭگەيىنەن اسپايتىن اقپاراتتار تاراتۋمەن شەكتەلىپ وتىر. بىر-بىرىنەن كوشىرىپ باسۋ، ءبىر جاڭالىقتى ءارى-بەرءى اۋدارىپ بەرەدى. جانە ءقازىر كىلەڭ «ءولدى، قىرىلدى، جويىلدى، سۇمدىق» دەگەن جاڭالىقتاردى تارگەت جاساۋ ترەندتە تۇر. ەگەر مۇنداي نارسەلەردى كەلىسىپ، ءوزارا وزگەرتە الماساق، وندا مۇنداي فورۋمداردىڭ بەرەرى جوق.

«قازاق سايتتارىنىڭ ماسەلەسىن كوتەرەتىن پلاتفورما كەرەك»

نۇرگەلدى ءابدىعاني، Abai.kz پورتالىنىڭ باس رەداكتورى:

– Qazforum-عا جەكە مەن شاقىرتۋ الدىم. ءبىراق بەلگىلى ءبىر سەبەپتەرمەن وعان بارمايتىنىمدى ايتتىم. بارماۋىما ءبىر ەمەس بىرنەشە سەبەپ بار. ءبىرىنشى، ول ماعان قىزىقسىز. نەگە؟ جەكە مەنىڭ سۋبەكتيۆتى پىكىرىم، بۇعان دەيىن «توقسان توعىز» فورۋم وتكەن، بۇدان كەيىن دە «توقسان توعىز» فورۋم وتەدى. ءبىراق ناتيجەسى جوق دەپ ەسەپتەيمىن. جەكە تانىستارىمنىڭ اراسىنان وسىنداي فورۋمعا قاتىستىق، ينۆەستيسيا تارتتىق، نەمەسە تەندەر الدىق، جارناما الدىق، اۆتورلار تاپتىق دەگەن سەكىلدى سايتتىڭ شىعارماشىلىق جانە ماتەريالدىق جۇمىسىنا قاتىستى پايدا كوردىك دەگەن ادامدى ەستىمەدىم. بالكىم بار دا شىعار. ءبىراق مەن ەستىمەدىم.

بىزدە ادەتتە فورۋمنىڭ ءوتۋ فورماسى: داڭعازاداي ءبىر ۇلكەن عيماراتقا سپيكەرلەردىڭ بارلىعىن جيناپ الادى، ول سپيكەرلەردىڭ اراسىندا ءدال قازاق ءتىلدى اقپارات رەسۋرستارىنا پىكىر ايتىپ، بەلسەندى ارالاسىپ جۇرمەگەن ادامدار كوبىرەك بولادى. ءسويتىپ، ول سپيكەرلەر قازاق سايتتارىنىڭ جاعدايىن ءسوز ەتەدى، قازاق سايتتارىنىڭ كونتەنتىن تالقىلاپ، اقىر اياعىندا فۋرشەتپەن تارقاسادى. بۇل قازاق سايتتارىنىڭ شىعارماشىلىق-ماتەريالدىق جاعدايىنا اسەر ەتپەيدى دەپ ەسەپتەيمىن.

قازاق سايتتارىنىڭ ماسەلەسىن كوتەرەتىن پلاتفورما كەرەك. ءبىراق ول تاۋەلسىز بولۋى شارت. جالپى قازاق ءتىلدى كونتەنتتىڭ رەيتينگىن تۇزەتىن، ولارعا كونتەنت ساراپتاما جاسايتىن قازىرگى پلاتفورمالار كوبىنە كوپ ورىس ءتىلدى پلاتفورمالار دەۋگە بولادى. قازاق ءتىلدى كونتەنتكە ساراپتاما جاساۋ ءۇشىن الدىمەن سول پلاتفورما ءوزى قازاق ءتىلدى كونتەنت جاساۋعا ارالاسىپ، ونى كۇندەلىكتى وقىپ وتىرۋى ءتيىس. بىزدە ءقازىر قازاق ءتىلدى سپيكەرلەر ساۋساقپەن سانارلىق، ال ورىس ءتىلدى سپيكەرلەردىڭ ءوز اۋديتورياسى بار.

«قازاق ونلاين مەديا سالاسىنىڭ دامۋىنا سەپتەسەتىن ەشقانداي پلاتفورما جوق»

قويشىبەك مۇباراك، Qazaqtimes.com سايتىنىڭ باس رەداكتورى:

– ءبىزدىڭ سايتتىڭ قۇرىلىپ، جۇمىس ىستەپ جاتقانىنا ءۇش جىل بولدى. وسى جىلدار ىشىندە جوبانىڭ دامۋىنا qazforum دا ايتىلعان، كوتەرىلگەن دۇنيەلەردىڭ ەشبىرىنىڭ اسەرى تيگەن جوق. بۇل فورۋم عانا ەمەس، جالپى قازاق ونلاين مەديا سالاسىنىڭ دامۋىنا ناقتى ۇسىنىس، باعىت-باعدار بەرەتىن ازىرگە ەشقانداي پلاتفورما جوق. ال قازاق ينتەرنەت جۋرناليستيكاسىنا بىرەۋلەردىڭ تابىس كوزىنە اينالىپ كەتكەن فورۋمداردىڭ كەرەگى شامالى. سوندىقتان قازاق ءباسپاسوزى، قازاق ينتەرنەت جۋرناليستيكاسى ءوز ىشىنەن بىرىگىپ، ورتاق ماسەلەلەردى تالقىلاپ، ونىڭ شەشىمىن بىرگە تاباتىن پلاتفورما قاجەت-اق.