دەپۋتات 3 قاراشادا قاراعاندى وبلىسىنداعى 5 كەنشىنىڭ قازاسىنا بايلانىستى كوڭىل ايتىپ، شاحتاداعى قازالى وقيعالارعا قاتىستى اقپاراتپەن ءبولىستى.
توتەنشە جاعدايلار ءمينيسترىنىڭ مالىمەتىنە سۇيەنسەك، لەنين اتىنداعى شاحتا 1964 جىلى پايدالانۋعا بەرىلىپ، بىرنەشە قازالى وقيعالار بولعان.
1978 جىل – 4 ادام قايتىس بولعان؛
1985 جىل – 2 ادام قايتىس بولعان؛
1995 جىل – 13 قايتىس بولعان، 2-ەۋى جاراقات العان؛
1998 جىل – 1 ادام قايتىس بولعان؛
1999 جىل – 3 ادام قايتىس بولعان، 2-ەۋى جاراقات العان؛
2006 جىل – 41 ادام قايتىس بولعان، – دەپ جازدى جاڭبىرشين.
ونىڭ ايتۋىنشا، جالپى وندىرىستەگى قايعىلى جاعدايلاردىڭ بولۋىنا ەسكى تەحنولوگيالاردىڭ قولدانىلۋى، تەحنولوگيالىق ەرەجەلەردىڭ بۇزىلۋى، قاۋىپسىزدىك ەرەجەلەرىنىڭ ساقتالماۋى نەمەسە بۇزىلۋى، تەحنيكالىق جابدىقتار مەن اسپاپتاردى پايدالانۋ ەرەجەلەرىنىڭ بۇزىلۋى جانە ت.ب. سەبەپ بولادى. بۇعان قوسا دەپۋتات شەتەلدىك كومپانيالاردىڭ ءبىرقاتار پروبلەمالارىنا توقتالدى.
"شەتەل ينۆەستورلارى ەلدى كوركەيتەدى، الەۋمەتتىك ماسەلەلەردى شەشەدى، جاڭا تەحنولوگيالاردى اكەلەدى، تەحنيكالىق جانە ەكولوگيالىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتەدى، ماماندارىمىزدى دايىندايدى دەپ، الەمدە قانداي بايلار بار، ءبارىن تارتتىق قازاقستانعا. ەندى نە بولدى؟ «شيەۆرون» كەلدى، ەكولوگيا سالدارىنان سارقامىس اۋىلىن اتىراۋعا كوشىردىك.
جۇڭگو كومپانياسى «سنپس» كەلدى، ستراتەگيالىق اۋىز سۋ قورى بار «كوكجيدە» كەن ورنىن ءبۇلدىردى، مۇناي ءوندىرىپ جاتقان ولكەلەردىڭ ەكولوگياسى ودان تۇزەلگەن جوق.
قارجىنى كومپانياعا سالماي، ۇنەمدەپ ءولىپ بارا جاتىر جانە جۇمىسشىلاردىڭ ەڭبەكاقىلارىن تومەندەتەدى. 1995 جىلى بيزنەسمەن ميتالل كەلدى، قاراعاندى وبلىسى قايعىلى وقيعالار مەن ەكولوگيالىق پروبلەمالاردان كوز اشپادى. تىزە بەرسەك، شەتەل ينۆەستورلارىنىڭ ارتىندا جاعىمسىز «شلەيف» پروبلەمالار جەتكىلىكتى"، - دەدى دەپۋتات.
ايتۋىنشا، 15 شىلدەدە ءماجىلىستىڭ جالپى وتىرىسىندا ارىپتەسى ەرلان سايىروۆ 2005-2021 جىلدار ارالىعىندا «ارسەلورميتتالتەمىرتاۋ» كاسىپورنىنىڭ شاحتالارىندا 100-گە جۋىق ادام قازا تاپقانىن ايتقان.
ال 2022 جىلدىڭ جازىندا ونەركاسىپتىك قاۋىپسىزدىك كوميتەتى بانكومات كاسىپورىندارىندا بارلىعى 300-گە جۋىق بۇزۋشىلىقتى انىقتاعان. ولاردىڭ جويىلعان-جويىلماعانى بەلگىسىز.
"بۇرىنعى «يسپات كارمەت» اق، قازىرگى «ارسەلورميتتالتەمىرتاۋ» كاسىپورنىمەن جاساقتالعان كەلىسىم-شارت قايتا قارالۋى كەرەك. ويتكەنى ولارعا 200 ملن تەڭگەدەن ارتىق ايىپپۇل سالا المايدى ەكەنبىز. ودان ارتىپ كەتسە، ونى قازاقستان رەسپۋبليكاسى تولەۋى كەرەك، ياعني ءبىزدىڭ قالتامىزدان تولەنەدى!
جالپى، جوعارىدا كەلتىرگەن اقپارات كوزىن وقىپ قاراساڭىز، ميتالل كارمەتتى ارزانعا ساتىپ العان قارجىسىن ءوز قالتاسىنان تولەمەي، كارمەتتەن تۇسكەن پايدامەن ءتورت جىل بويى جاپقان.
بۇكىلگە جۋىق الەۋمەتتىك نىسانداردان قۇتىلعان، كوممۋنالدىق شىعىنداردان وتە جەڭىلدىك العان. ءبىر قىزىعى، قازاقستاننان تىس جەردەگى ءوزىنىڭ «ارسەلورميتتالگرۋپپ» كومپانياسىنداعى 1 توننا قۇرىشتىڭ (ستال) باعاسى 47.08 اقش دوللارى بولسا، بىزدەگى «ارسەلورميتتالتەمىرتاۋ» كومپانياسى قۇرىشتى 81.56 اقش دوللارىنا ساتىپ وتىر. بىزدەن ماي شەلپەكتى ۇرۋدا! شاحتالارى مەن زاۋىتقا ەشقانداي مودەرنيزاسيا جاساماي!"، – دەپ كۇيىندى دەپۋتات.
سونداي-اق ول مينيسترلىكتەردىڭ ينۆەستورلار الدىندا قاۋقارسىز ەكەندىگىن ايتىپ. ولارعا قويىلاتىن تالاپتاردى كۇشەيتۋ كەرەك دەپ ەسەپتەيدى.
"ءبىز رەفەرەندۋمدا جەراستى بايلىقتارى حالىقتىكى بولادى دەپ داۋىس بەرىپ، قابىلدادىق. ەندى وسى بايلىق حالىقتى قىرۋعا ەمەس، حالىقتىڭ ءال-اۋقاتىن كوتەرۋگە قىزمەت ەتۋى قاجەت! ونىڭ ۋاقىتى كەلدى.
ەكىنشى ماسەلە، توتەنشە جاعداي جانە ەكولوگيا مينيسترلىكتەرى ءتىپتى قاۋقارسىز. ينۆەستورلاردىڭ الدىندا اۆتوريتەتتەرى جوق سياقتى. الدە مينيسترلەردىڭ كوزدەرى قايعىلى جاعدايلار مەن لاس ەكولوگياعا ابدەن ۇيرەنىپ كەتكەن بە؟
وبلىس اكىمدەرى وڭىرلەردەگى پرەزيدەنتتىڭ باستى وكىلى رەتىندە ولارمەن نەگە باتىل جۇمىس ىستەمەيدى؟
پارلامەنتكە وندىرىستىك جانە ەكولوگيالىق قاۋىپسىزدىكتى ودان سايىن قاتايتاتىن زاڭداردى شىعارۋىمىز كەرەك. 30 جىل مۇمكىندىك بەرىلدى عوي. ەندى ولاردىڭ الدىندا قۇراق ۇشىپ جۇگىرۋدى قويىپ، تالاپتى كۇشەيتۋ كەرەك. بولماسا، ارزانعا العان نارسەلەرىن مەملەكەتكە قايتارسىن! سوندا پرەزيدەنت ايتقان ادىلەتتى ەكونوميكا بولادى!" – دەپ تۇيىندەدى ءسوزىن ەدىل جاڭبىرشين.
