Dalanews.kz قازاقستانعا التىن ىزدەپ كەلگەن شەتەلدىك كاسىپكەردىڭ باستان كەشكەنىن بايان ەتكەن ماقالانى اۋداردى.
«پول كەررول (Paul Carroll) ستەپنوگورسكىگە كەڭەس ۇكىمەتى قۇلاپ، ءوندىرىس تۇرالاپ، جۇرت جۇمىسسىز قالعان اۋمالى-توكپەلى شاقتا كەلەدى.
ول تۇستاعى ستەپنوگورسكى وركەنيەت اتاۋلىدان ادا، تىرشىلىك بەلگىسى جوق، اتىس-شابىس فيلمدەر تۇسىرۋگە ابدەن لايىقتى ازىپ-توزعان قالا ەدى.
قىرعي-قاباق جىلدارى ستەپنوگورسك سىناق الاڭى بولدى. وسىنداعى وندىرىستىك بازالاردا اقش-پەن جانجالداسقان جاعدايدا "قاجەتكە جارايتىن" ءتۇرلى ينفەكسيالىق اۋرۋلار، ونىڭ ىشىندە ءسىبىر جاراسىنىڭ قوزدىرعىشى جاسىرىن سىناقتان ءوتتى.
ستەپنوگورسك كسرو-نىڭ بيولوگيالىق قارۋ ازىرلەيتىن نەگىزگى شەبىنىڭ ءبىرى-تۇعىن. كوممۋنيستەر مۇنى قۇپيادا ۇستادى. قالانى كارتادان تابۋدىڭ ءوزى قيىن ەدى.
يمپەريا قۇلاعاننان كەيىن قالانىڭ قويناۋىنداعى اۋقىمدى ۋران كەنىنە قىزىعۋشىلىق تانىتقان شەتەلدىك ينۆەستورلار ستەپنوگورسكىگە اعىلادى.
ال پول شە؟ پول كەررول قازاقستانعا اۋەلدە التىن ىزدەپ كەلگەن.
سول ساپار ءساتسىز اياقتالىپ، كەررول وسى ەلدىڭ ۇكىمەتىمەن شيرەك عاسىر بويىنا شايقاسىپ كەلدى.
تورونتوداعى تاۋ-كەن كومپانياسىنىڭ ءتوراعاسى 80-گە تاقاعان شاعىندا اقىرى ماقساتىنا جەتتى.
وسى ەلدىڭ ۇكىمەتىمەن الىسام دەپ ۆاشينگتونداعى سوت زالىنىڭ، ستوكگولم مەن لوندونداعى تريبۋنالدىڭ تابالدىرىعىن توزدىرعان كەررول 21 جىلعا سوزىلعان كۇرەستىڭ جەڭىمپازى اتاندى.
وسى كۇنگە دەيىنگى سوت وتىرىسىندا جامباسى جەرگە تيمەگەن قازاقتار ويلاماعان جەردەن ۇتىلدى. كەررولدىڭ كومەكشىلەرى مەن زاڭگەرلەرى حالىقارالىق سوتقا اۋەل باستاعى قۇجاتتا قۇيتىرقى كوپ ەكەنىن دالەلدەگەننەن كەيىن ءادىل قازىلار قازاقستان ۇكىمەتىن كانادالىق كاسىپكەرگە 53 ملن دوللار وتەماقى تولەۋگە مىندەتتەدى.
اجەپتاۋىر-اق اقشا. الايدا كەررولدىڭ وقيعاسى كسرو-نىڭ شەكپەنىنەن شىققان ەلدەرمەن ابايلاپ سويلەسىپ، الىستان ارالاسۋ كەرەكتەگىن دالەلدەدى.
كەررول، ءيا، كەررول قازاقتىڭ ۋرانىنا قىزىققان جوق. يمپەريا قۇلدىعىنان كەشە عانا قۇتىلعان قازاقستانعا كاسىپكەر 1995 جىلى تابان تىرەيدى.
قويناۋىنداعى قۇداي بەرگەن بايلىقتى يگەرۋدى جەكەشەلەندىرۋگە كوشكەن بالاڭ ەل كانادالىق كاسىپكەردى قۇشاق جايا قارسى العان-تىن.
كەررولدىڭ اۋەلدەگى التىن وندىرەم دەگەن ارمانى جۇزەگە اسقان جوق. الايدا وزگە وندىرىسكە كوزى ءتۇستى.
كەررولدىڭ كومپانياسى (World Wide Minerals) مەن قازاقستان ۇكىمەتى ۋران وڭدەۋ ءارى ەكسپورتتاۋ بويىنشا كەلىسىمگە قول قويادى.
«ەگەر وسى ۋاعدا ورىندالسا ءبىز ءازىر الەمدەگى ەڭ ءىرى ۋران ءوندىرۋشى كومپانياعا اينالار ەدىك»، – دەيدى بارماعىن تىستەگەن كاسىپكەر.
1996 جىلى World Wide Minerals ۋران وڭدەيتىن سەليننىي تاۋ-حيميا كومبيناتىنىڭ جۇمىسىن جۇرگىزۋدى موينىنا الادى. تۇرالاعان زاۋىتتىڭ جۇمىسىن ءتىرىلتۋ ءۇشىن كومپانيا قازاقستان ۇكىمەتىنە بالەنباي ميلليون دوللار قارىز بەرىپ، كومبينات جۇمىسشىلارىنىڭ جالاقىسى مەن زەينەتاقىسىن وتەيدى.
«وسىنىڭ ەسەبىنەن قازاقستان Worldwide-قا ۋران ەكسپورتتاۋعا رۇقسات بەرەدى دەپ ۋاعدالاستىق. كليەنت ىزدەدىك. تاپتىق. امەريكانىڭ Consumers Energy، ارتىنشا Taiwan Power سەكىلدى كومپانيالارىنا ۋران جەتكىزۋ جونىندە ءسوز بايلاستىق»، – دەيدى كاسىپكەر.
الايدا 1997 جىلى قازاقستان اياقاستىنان قۇبىلىپ، وسى ەلدىڭ ۇكىمەتى كەررولدىڭ كومپانياسىنا ۋران ەكپورتىنا ليسەنزيا بەرۋدەن باس تارتقان.
باستاپقى كەلىسىمشارتتى قاق ايىرىپ، كەررولدىڭ كومپانياسىن وزىمەن قوسا ەلدەن قۋىپ شىققان.
قازاقستان ۇكىمەتى ليسەنزيا بەرمەۋىنىڭ سەبەبىن ەل مۇددەسىمەن بايلانىستىرادى.
كانادالىق كاسىپكەردىڭ پايداسىنا شەشىلگەن سووتتان كەيىن وسى ادىلەت مينيسترلىگى مالىمدەمە جاسادى.
«Worldwide 1997 جىلدىڭ ءساۋىر ايىنان باستاپ قىزمەتكەرلەردىڭ جالاقىسىن تولەمەي كەلىسىمشارتتىڭ شارتتارىن قايتا-قايتا بۇزدى.
ستحك-نىڭ كوپتەگەن سەحتارىنىڭ جۇمىسى ۋاقىتشا توقتاتىلىپ، كومىر قورلارى تاۋسىلعان.
بۇل حالىق اراسىنداعى الەۋمەتتىك قىسىمنىڭ ءوسۋىن تۋدىردى. ستەپنوگورسك قالاسىنداعى جىلىتۋ ماۋسىمىنا دايىندىق جۇمىستارى كۇيرەۋگە ۇشىرادى، ال قالا اپات شەگىندەگى جاعدايدا بولعان.
وسىنداي جاعدايلاردا رەسپۋبليكا سەنىمدى باسقارۋ تۋرالى كەلىسىمدى بۇزۋ تۋرالى شەشىم قابىلدادى»، – دەلىنگەن باسپا ءسوز مالىمدەمەسىندە.
كانادالىق كاسىپكەردىڭ مۇنىسىمەن كەلىسكىسى جوق. كەرىسىنشە «ستەپنوگرسكىنى مەن كوركەيتتىم» دەيدى.
«جۇمىسشىلاردىڭ جالاقاسى مەن زەينەتاقىسىن ءبىز وتەدىك. ەكى جىل بويىنا قاراۋسىز قالعان سەحتىڭ جۇمىسىنا جان بىتىردىك»، – دەيدى كەررول.
قازاقستاننىڭ ادىلەت مينيسترلىگى ءبىزدىڭ رەداكسيانىڭ (macleans.ca) پىكىر ءبىلدىرۋ تۋرالى وتىنىشىنە جاۋاپ قاتپادى. وسى داۋدا قازاقستاننىڭ سويىلىن سوققان اقش-تىڭ ReedSmith زاڭگەرلىك فيرماسىنان دا اقپارات الا المادىق.
ايتسە دە Worldwide تىنىش كەتكەندى ءجون كورمەيدى. وسى ەلگە سالعان ينۆەستيسياسىن قايتارىپ الۋعا قارەكەت ەتىپ، قازاقستان ۇكىمەتىن سوتقا سۇيرەيدى.
2003 جىلى اقش –تىڭ جوعارعى سوتى بۇل ءىستى قاراۋدان باس تارتادى، كەررول حالىقارالىق اربيتراجعا جۇگىنەدى.
2010 جىلى اربيتر كومپانيانىڭ ارىز-شاعىمىن كەرى قايتارادى. Worldwide-نىڭ ءىستى سوتقا جەتكىزۋدە كەش قيمىلداعانىن ايتىپ، قازاقستان زاڭناماسىنا ساي بۇل داۋدى قۋالايتىن مەرزىم ءوتىپ كەتتى مالىمدەيدى.
كەررولدىڭ كومەكشىلەرى تىعىرىقتان شىعاتىن جول ىزدەپ، اقىر اياعى 1989 جىلى كانادا مەن كسرو-نىڭ اراسىندا قول قويىلعان ەسكى كەلىسىمشارتقا جۇگىنەدى.
مۇنداعى تالاپقا ساي Worldwide-تىڭ ارىزىن قاناعاتتاندىرۋعا مۇراگەر مەملەكەت ەسەبىندە قازاقستان دا مىندەتتى بولادى.
اقىر سوڭى حالىقارالىق اربيتراج قۇنىن داۋلاعان كاسىپكەردىڭ ءۋاجىن دۇرىس دەپ تاۋىپ، قازاقستان ۇكىمەتىن 52،6 ملن دوللار وتەماقى تولەۋگە مىندەتتەيدى.
ايتسە دە كەررولدىڭ بۇعان كوڭىلى تولماۋدا.
«53 ملن دوللار وسى 21 جىلدا توككەن تەرىم مەن جۇقارعان جۇيكەمنىڭ وتەۋى بولا المايدى. مەن بۇل ەلدەن 1 ملرد دوللار ءوندىرىپ الۋعا شاعىم تۇسىرگەنمىن. Worldwideء-تىڭ 4 مىڭ اكسيونەرى بار. ولار الگى 53 ملن-عا تاۋبە ەتپەيدى»، – دەيدى كانادالىق.
بۇل ىسكە ءازىر نۇكتە قويىلعان جوق. قازاقستاننىڭ ادىلەت مينيسترلىگى كەررولعا قارسى شاعىم تۇسىرۋگە ازىرلەنىپ جاتىر.
دەسە دە از كولەمدەگى وتەماقىنى نازارعا العان مينيسترلىك اربيتراجدىڭ شەشىمى قازاقستان ءۇشىن قولايلى بولدى دەپ ەسەپتەيدى...
ازىرلەگەن دۋمان بىقاي
