بۇگىندە ءتۇرلى سەبەپپەن اسكەري بورىشىن وتەي الماعان جاستارىمىز كوپ. ولاردىڭ ءبارىنىڭ دەنساۋلىعى اسكەردەگى بورىشىن وتەۋگە مۇمكىندىك بەرمەيدى دەپ ايتا الماس ەدىك. ءيا، اراسىندا بالا كەزىندە تۇنىمەن كومپيۋتەردىڭ الدىندا وتىرعان جاستار كوز جانارىن زاقىمداعاندار بار شىعار. ولاردىڭ اسكەري مەديسينالىق سىناقتان وتە المايتىنى اۋەل باستان بەلگىلى. ءبىراق كەيبىر جاستار وزدەرىنىڭ قاتارلاستارى سەكىلدى اسكەري بورىشىن وتەپ، جاۋىنگەرلىك دايىندىعىن شىڭداعىسى كەلەدى. بۇگىندە مەملەكەتىمىز مۇنداي جاستارعا مۇمكىندىك بەرىپ وتىر. وسى رەتتە ق ر قورعانىس مينيسترلىگى جاستارعا بالامالى اسكەري قىزمەت جوباسىن ۇسىنعان بولاتىن.

 

اۋىل بالاسى اسكەري بيلەت الىپ، ءومىر جولىن باستاۋعا ۇمتىلادى

قازاقستاندا بالامالى اسكەري قىزمەت جوباسى 3 جىلدان بەرى جۇزەگە اسىپ كەلە جاتقانىن بىرەۋ بىلسە، بىرەۋ بىلمەۋى مۇمكىن. وسى رەتتە Dalanews.kz اقپاراتتىق اگەنتتىگى بۇل جوبانى ءوزىنىڭ مىڭداعان وقىرماندارىنا جان-جاقتى تانىستىرۋدى ءجون ساناپ وتىر.

بالامالى اسكەري قىزمەت بار بولعان 40 كۇنگە سوزىلادى. وسىلايشا جۇمىسسىز جۇرگەن كەيبىر جاستار از عانا ۋاقىتتا اسكەري ماشىعىن شىڭداپ، قازاق قوعامى ءۇشىن ماڭىزدى اسكەري بيلەتىن الاتىن مۇمكىندىگى بار.

جاۋىنگەرلىك دايارلىقتان وتۋگە اڭسارى اۋعان جاستار ءوزى تۇراتىن نەمەسە وزىنە جاقىن قالادا ورنالاسقان ق ر قورعانىس مينيسترلىگىنە قاراستى اسكەري-تەحنيكالىق وقۋ ورىندارىنىڭ بازاسىندا بالامالى اسكەري دايىندىقتان وتۋىنە بولادى. ءبىراق جاۋىنگەرلىك دايىندىقتان ءوتۋ تەگىن ەمەس. بۇل ءۇشىن 300 مىڭ تەڭگەگە جۋىق اقشاڭىزدى شىعىنداۋعا تۋرا كەلەدى.

بۇگىندە ۇلكەن قالالاردا تۇراتىن جاستار اراسىندا اسكەري قىزمەت اسا تارتىمدى ەمەس. سوندىقتان ولاردىڭ اتا-انالار بالاسىن اسكەردەن الىپ قالۋدىڭ امالىن ىزدەيدى. كەيدە مۇنىڭ سوڭى سىبايلاس جەمقورلىققا دا ۇلاسىپ جاتاتىنى جاسىرىن ەمەس.

ال بالامالى اسكەري قىزمەت جەمقورلىقتىڭ جولىن كەسەدى. بالاڭىزدى اسكەرگە جىبەرمەي الىپ قالۋ ءۇشىن بەرگەن قارجىڭىزدى بالامالى اسكەري قىزمەت جوباسىنا جۇمساپ، از عانا ۋاقىتتىڭ ىشىندە بالاڭىزدىڭ زاڭدى جولمەن اسكەري بيلەت الۋىنا مۇمكىندىك تۋعىزعان ءجون.

بيىل الماتى قالاسى مەن الماتى وبلىسىندا جاستاردىڭ بالامالى اسكەري قىزمەتتەن ءوتۋ ءىسى تەگىن تۇردە جۇزەگە استى. وسى رەتتە جاستاردىڭ بالامالى اسكەري قىزمەتتەن وتۋىنە ارنالعان بىرنەشە تالاپتار بار ەكەنىن ايتا كەتۋىمىز كەرەك.

 

كىمدەر بالامالى اسكەري قىزمەتتەن وتە الادى؟

باستى تالاپتاردىڭ ءبىرى بالامالى اسكەري قىزمەتتەن وتۋىگە ىقىلاس تانىتقان جاستاردىڭ جاسى 24-27 جاس ارىلىعىندا بولۋى شارت. بۇدان باسقا تۇراقتى تىركەۋى مەن Enbek.kz سايتى ارقىلى ءوزىنىڭ ۋاقىتشا جۇمىسسىز ەكەنىن ايقىنداۋى شارت.

الماتى قالاسىندا پيلوتتىق جوبانى ۇيىمداستىرۋشىلار بالامالى اسكەري قىزمەتتەن وتۋگە الماتى وبلىسى اۋماعىندا تۇراتىن ازاماتتاردان ءوتىنىش كوپ تۇسكەنىن العا تارتۋدا. ال الماتىنىڭ جاستارى بۇل جوباعا اناۋ ايتقانداي قىزىعۋشىلىق تانىتپاعان.

ەسەسىنە قالانىڭ اينالاسىنداعى ەلدى-مەكەندەردە تۇراتىن جاستار جوباعا قاتتى قىزىعۋشىلىق تانىتىپتى. مۇنىڭ وزىندىك سىرى دا جوق ەمەس. ويتكەنى وبلىس اۋماعىندا تۇراتىن جۇمىسسىز جاستار بالامالى اسكەري قىزمەتتەن ءوتىپ، قولدارىنا اسكەري بيلەتىن العاننان كەيىن ەلىمىزدىڭ قۇقىق قورعاۋ، توتەنشە جاعداي قىزمەتىندە جانە وزگە دە مەملەكەتتىك ورگانداردا جۇمىسقا تۇرۋىنا جول اشىلاتىنىن جاقسى بىلەدى. سوندىقتان ولار بالامالى اسكەري قىزمەت جوباسى ومىردەن ءوز جولىن تاۋىپ كەتۋىنە تاماشا مۇمكىندىك ەكەنىن ءتۇسىنىپ وتىر. 

الماتى قالاسىندا وتكەن تاڭداۋ بارىسىندا بالامالى اسكەري قىزمەتتەن وتۋگە ءوتىنىش بەرگەن 83 جاستىڭ اراسىنان اسكەريلەر 30 ادامدى تاڭداپ العان. جاستار ارنايى كوميسسيا مۇشەلەرى الدىندا سۇحباتتاسۋدان جانە سپورتتىق نورماتيۆتەر بويىنشا سىناق تاپسىرعان.

بالامالى اسكەري قىزمەتكە اسكەري قىزمەتكە دەنساۋلىعى جارامدى نەمەسە ءىشىنارا جارامدى 24 جاستان 27 جاسقا دەيىنگى، ونىڭ ىشىندە مەرزىمدى اسكەري قىزمەتكە شاقىرۋدان كەيىنگە قالدىرىلعان ادامدار وتە الادى. وسىلايشا ەرتە باستان وتباسىن قۇرىپ، وقۋ وقىپ جانە وزگە دە سەبەپتەرگە بايلانىستى اسكەري بورىشىن وتەي الماعان ازاماتتار 40 كۇننىڭ ىشىندە اسكەري بورىشىن وتەۋىنە بولادى.

وسى رەتتە بۇل جوباعا اسكەري مىندەتتى ازاماتتار، اسكەري قىزمەت وتۋشىلەر، بۇرىن سوتتالعاندار، اقتاۋ بويىنشا قىلمىستىق جاۋاپتىلىقتان بوساتىلعاندار جانە وزدەرىنە قاتىستى سوتقا دەيىنگى تەرگەۋ ءىس ءجۇرىپ جاتقان ازاماتتار جوباعا قاتىسا المايتىنىن ايتا كەتۋىمىز كەرەك.

 

كورشى تاجىريبەسى قانداي؟

جالپى مۇنداي اسكەري قىزمەتكە قاتىستى بالاما جول دامىعان ەلدەردە باياعىدا قالىپتاسقان بار. ايتالىق، قولىنا قارۋ الىپ اسكەردە قىزمەت ەتۋدەن باس تارتقاندار ازاماتتار  حوسپيستەردەگى ناۋقاستارعا كۇتىم جاساۋ، پوشتا جونەلتۋ جانە قوعامعا پايدالى باسقا دا جۇمىستاردى اتقارىپ، وتان الدىنداعى بورىشىن وتەپ كەلەدى.

بالامالى اسكەري قىزمەت ىرگەدەگى كورشىمىز رەسەيدىڭ كونستيتۋسياسىندا دا ورىن تاپقان. ءبىراق بالامالى اسكەري قىزمەت رەسەيدە قالىپتى اسكەري قىزمەتتەن ەكى ەسە ۇزاق، 21 ايعا سوزىلادى. كورشى ەلدە بالامالى اسكەري قىزمەتتى تاڭداعان جاستار  جۇرگىزۋشى، اسپاز، شاشتاراز سىندى قاراپايىم ماماندىقتى باستاپ، كۇردەلى – بۇعىشىلار، ينجەنەر سەكىلدى قىزمەتتەردى مەڭگەرەدى. جۇمىس ءۇشىن بالامالى اسكەري قىزمەتتەن وتەۋشى ەڭبەكاقى الا الادى. ءبىراق اسكەريلەر ولارعا اناۋ ايتقانداي جوعارى جالاقى تولەمەيدى.

مىندەتتەمە العان ازامات جۇمىستان شىعا المايدى، سول سياقتى ونى جۇمىستان شىعارۋعا ەشكىمنىڭ قۇقىعى جوق. جۇمىستان جالتارۋ ارەكەتى اسكەري تارتىپپەن جازالانادى. ەگەر جۇمىستان جالتارعان ساتتە بورىشكەر ءىرى كولەمدە ايىپپۇل تولەۋى مۇمكىن. ءقازىر ۋكراينداعى سوعىسقا بايلانىستى رەسەيدەگى بالامالى اسكەري قىزمەتكە كوپتەگەن وزگەرىستەر ەنگىزىلگەن بولۋى مۇمكىن.

سالىستىرمالى تۇردە الىپ قاراساق، قازاقستانداعى بالامالى اسكەري قىزمەت كورشى ەلگە قاراعاندا الدەقايدا ءتيىمدى. ءبىزدىڭ جاستارىمىز بالامالى اسكەري قىزمەتتەن ءوتۋى ءۇشىن 12 اي بويى ءۇي بەتىن كورمەي، كازارمادا تۇنەمەيدى.

بار بولعانى 40 كۇن. وسى ۋاقىت ارالىعىن بالامالى اسكەري قىزمەتتەن وتۋشىگە قورعانىس مينيسترلىگى ماۋسىمعا بايلانىستى ماۋسىمدىق اسكەري كيىممەن، ءۇش ۋاقىت تاماق جانە اسكەري كازارمامەن تولىقتاي قامتاماسىز ەتەتىنىن دە ايتا كەتۋىمىز كەرەك.

 

بالامالى اسكەري قىزمەتتە ادام قۇقىعى باستى ورىندا

حالىقارالىق ادام قۇقىعىن قورعاۋ نورماسى بويىنشا مىندەتتى اسكەري قىزمەت بەرىك ورناعان ەلدەردىڭ بارىندە بالامالى ازاماتتىق قىزمەت بولۋى شرات. ياعني، مىندەتتى اسكەري قىزمەتتەن باس تارتقان ادامداردىڭ وتان الدىنداعى بورىشىن ازاماتتىق قىزمەتتەردى اتقارىپ، بورىشىن وتەۋىنە مۇمكىندىك بەرىلۋى ءتيىس.

سونىمەن قاتار مۇنداي قىزمەت دامىعان قوعامدا ءومىر ءسۇرىپ جاتقان ازاماتتار ءۇشىن جازا رەتىندە قاراستىرىلمايتىنىن ايتا كەتۋىمىز كەرەك.



بۇگىندە حالىقارالىق ادام قۇقىعىن قورعاۋشىلار ءار ەلدەگى بالامالى اسكەري قىزمەتتى ءوتۋ شارتتارىن قاتاڭ قاداعالايدى. ەگەر شارتتار ادامدى قاناعاتتاندىرماسا، ولار مۇنداي قىزمەتتى «جازالاۋ» دەپ باعالايدى.

وسىعان دەيىن بۇۇ-نىڭ ادام قۇقىقتارى جونىندەگى كوميتەتى رەسەيدە بالامالى اسكەري قىزمەتتەن وتۋشىلەرگە تولەنگەن جالاقىنىڭ مولشەرى ەلدەگى ەڭ تومەنگى كۇنكورىس دەڭگەيىنەن دە از ەكەنىن العا تارتىپ، وزدەرىنىڭ نارازىلىقتارىن بىلدىرگەن ەدى. ءبىراق بۇعان رەسەي تارابى ادەتتەگىدەي ءمان بەرگەن جوق.

بۇدان باسقا ادام قۇقىقتارى جونىندەگى كوميتەت بالامىلى اسكەري قىزمەت مىندەتتى اسكەري قىزمەتتىڭ مەرزىمىنەن اسپاۋىنا دا باسا ءمان بەرەدى. ەگەر بالامالى اسكەري قىزمەتتىڭ مەرزىمى مىندەتتى اسكەري قىزمەتتىڭ مەرزىمىنەن اسىپ كەتسە، ونى ادامدارعا باعىتتالعان جازا رەتىندە دە قاراستىرادى. وسى تۇرعىدان الىپ قاراساق، قازاقستانداعى بالامالى اسكەري قىزمەت بۇۇ-نىڭ ادام قۇقىقتارى جونىندەگى كوميتەتىنىڭ تالاپتارىمەن تولىقتاي سايكەسەتىنىن بايقاۋعا بولادى.