پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆ «ورتالىق ازيا – جاپونيا» ديالوگىنىڭ ءبىرىنشى سامميتىندە ءسوز سويلەدى، دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.

مەملەكەت باسشىسى بۇگىنگى تاريحي كەزدەسۋدى ۇيىمداستىرۋعا باستاماشى بولعانى جانە قوناقجايلىق تانىتقانى ءۇشىن جاپونيا پرەمەر-مينيسترى ساناە تاكايچيگە العىس ايتتى.

– دامۋ دەڭگەيى تۇرعىسىنان بىرەگەي مەگاپوليس سانالاتىن توكيودا ۇيىمداستىرىلعان ماڭىزدى فورۋمعا قاتىسۋ قازاقستان، ءتىپتى تۇتاس ورتالىق ازيا ءۇشىن ايتۋلى ۋاقيعا دەپ ويلايمىن. «ورتالىق ازيا – جاپونيا» ديالوگىن قۇرۋ تۋرالى باستامانى جاپون تاراپى، سونىڭ ىشىندە بۇرىنعى سىرتقى ىستەر ءمينيسترى وريكو كاۆاگۋچي كوتەرگەن ەدى. مۇنىڭ سيمۆولدىق ءمانى زور. سىرتقى ىستەر مينيسترلەرى دەڭگەيىندەگى العاشقى جيىن 2004 جىلى استانادا ءوتتى. بۇل ورتالىق ازيا ەلدەرى مەن وزگە دە ءىرى مەملەكەتتەر اراسىندا وسى تەكتەس پلاتفورمالاردى قۇرۋعا ۇلگى بولدى، – دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.

قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ پىكىرىنشە، مۇنداي سامميتتەر ورتالىق ازيانىڭ حالىقارالىق دەڭگەيدەگى ورنى كۇشەيىپ، جاھاندىق ۇدەرىستەردە ماڭىزدى ءرول اتقارا باستاعانىن كورسەتەدى.

– قازاق جۇرتى جاپون حالقىنىڭ تاريحىنا، ءسالت-داستۇرى مەن مادەنيەتىنە ءاردايىم قۇرمەتپەن قارايدى. كۇنشىعىس ەلىنىڭ كەلىسىم، ۇستامدىلىق، دانالىق سەكىلدى قۇندىلىقتارعا قۇرىلعان فيلوسوفياسى قازاق حالقىنىڭ دۇنيەتانىمىنا ساي كەلەدى. VII عاسىردىڭ وزىندە سوتوكۋ حانزادا ۇيلەسىمدى ەڭ بيىك قۇندىلىق رەتىندە اتاپ، بىرلىك پەن ىنتىماققا ۇندەدى. سول تۇستا جاپونيا «رەيۆا» – «كەرەمەت ۇيلەسىم» داۋىرىنە قادام باستى. جاپونيانىڭ ورتالىق ازيا ەلدەرىمەن بايلانىسى ەجەلگى ۇلى جىبەك جولىنان باستاۋ الادى، – دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.

مەملەكەت باسشىسى عىلىمي-تەحنيكالىق جانە تەحنولوگيالىق پروگرەستە كوش باستاپ كەلە جاتقان جاپونيانىڭ الەمدىك ەكونوميكاداعى جەتىستىكتەرىنە نازار اۋداردى.

سونداي-اق جان-جاقتى حالىقارالىق ىنتىماقتاستىق ورناتۋدا زور الەۋەتكە يە ورتالىق ازيا دامۋدىڭ داڭعىل جولىنا تۇسكەنىن اتاپ ءوتتى.

پرەزيدەنت قازاقستان جاپونيامەن بىرلەسكەن جوبالاردى تابىستى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن بارلىق قاجەتتى جاعدايدى جاساۋعا، قولايلى ينۆەستيسيالىق ورتا قالىپتاستىرۋعا دايىن ەكەنىن ايتتى.

قاسىم-جومارت توقايەۆ قازاق-جاپون ىقپالداستىعىنىڭ پەرسپەكتيۆتى باعىتتارىنا توقتالدى.

پرەزيدەنتتىڭ جاپونياعا ساپارى اياسىندا سوماسى 3،7 ميلليارد دوللاردان اساتىن 60-تان استام ەكىجاقتى قۇجاتقا قول قويىلدى.

«ساۋدا-ەكونوميكالىق جانە ينۆەستيسيالىق بايلانىستى جانداندىرۋعا باسا ءمان بەرۋ قاجەت.

بىلتىر ءوزارا ساۋدانىڭ كولەمى شامامەن 2 ميلليارد دوللارعا جەتتى.

قازاقستان جاپونيا نارىعىنا ۋران، سيرەك كەزدەسەتىن مەتالدار جانە مۇناي جەتكىزەدى.

جاپونيا – قازاقستان ەكونوميكاسىنىڭ نەگىزگى ينۆەستورلارىنىڭ ءبىرى. ونىڭ ەلىمىزگە قۇيعان قارجى كولەمى 8،5 ميلليارد دوللاردان استى.

قازاقستان ۇزاق ۋاقىتتان بەرى ءىرى جاپون كورپوراسيالارىمەن تابىستى قارىم-قاتىناس ورناتتى. ءبىز ەلىمىزدە ەڭبەك ەتىپ جاتقان جاپونيانىڭ شاعىن جانە ورتا كومپانيالارىنىڭ قىزمەتىنە قولداۋ كورسەتىپ كەلەمىز.

«ورتالىق ازيا – جاپونيا» فورماتىنداعى بيزنەس فورۋمىندا ەكىجاقتى بايلانىستاردى جانداندىرىپ، جاڭا ينۆەستيسيالىق جوبالاردى ىسكە اسىرۋدا قاجەتتى ۋاعدالاستىقتارعا قول جەتكىزەتىنىمىزگە سەنىمدىمىن.

جاپونياعا ساپارىمنىڭ اياسىندا 60-تان استام ەكىجاقتى قۇجاتقا قول قويىلدى. ونىڭ ىشىندە سوماسى 3،7 ميلليارد دوللاردان اساتىن كوممەرسيالىق كەلىسىمدەر دە بار».

مەملەكەت باسشىسى جاپونيا ۇكىمەتىنىڭ اقتاۋ پورتىنداعى كەدەندىك راسىمدەردى جەتىلدىرۋگە اتسالىسۋ تۋرالى شەشىمىن قۇپتادى.

«ورتالىق ازيانىڭ شىعىس پەن باتىس، سولتۇستىك پەن وڭتۇستىك اراسىنداعى نەگىزگى ساۋدا جولدارىن توعىستىراتىن كولىك-لوگيستيكا سالاسى جاپونيا ءۇشىن تىڭ مۇمكىندىكتەرگە جول اشادى. ازيا مەن ەۋروپا باعىتىندا قۇرلىق جولىمەن تاسىمالداناتىن جۇكتىڭ 80 پايىزدان استامى قازاقستان ارقىلى وتەدى.

ترانسكاسپيي حالىقارالىق كولىك باعدارىن دامىتۋ ايرىقشا ماڭىزدى.جاپون ۇكىمەتى كاسپيي تەڭىزىنىڭ اقتاۋ پورتىنداعى كەدەندىك راسىمدەردى جەتىلدىرۋگە اتسالىسۋعا نيەتتى. ءبىز بۇل شەشىمدى قۇپتايمىز. جاپونيا كومپانيالارى الداعى ۋاقىتتا ورتا ءدالىزدىڭ تەمىرجول، پورت، اۆتوكولىك جانە لوگيستيكا ينفراقۇرىلىمىن ىلگەرىلەتۋگە ۇلەس قوسسا، بارشامىزعا پايدالى بولماق».

پرەزيدەنت: «قازاقستان ءداستۇرلى قۋات كوزىن يگەرۋ جانە وڭدەۋ جوبالارىنا جاپون تاجىريبەسىن، يننوۆاسياسى مەن ينۆەستيسياسىن تارتۋعا مۇددەلى»

«تازا» ەنەرگەتيكانىڭ دامۋىن ۇزاق مەرزىمدى ستراتەگيالىق باسىمدىق رەتىندە قاراستىرامىز.

ەلىمىز «جاسىل» تەحنولوگيالاردى قولدانا وتىرىپ، ءداستۇرلى قۋات كوزىن يگەرۋ جانە وڭدەۋ جوبالارىنا جاپون تاجىريبەسىن، يننوۆاسياسى مەن ينۆەستيسياسىن تارتۋعا مۇددەلى.

گەوساياسي تۇراقسىزدىق پەن قۋات كوزدەرىنە سۇرانىس ۇدايى ارتىپ كەلە جاتقان جاعدايدا الەم ەكونوميكاسىنىڭ ورنىقتى دامۋىن قامتاماسىز ەتەتىن كومىرسۋتەگى رەسۋرستارى ايرىقشا ماڭىزعا يە.

ءبىز تەڭگەرىمدى ءارى ءادىل ەنەرگەتيكالىق جۇيەگە اۋىسۋ قاجەت دەگەن ۇستانىمدى قولدايمىز.

قازاقستان كومىر ءوندىرىسى بويىنشا الەمدەگى ون ۇزدىك ەلدىڭ قاتارىنا كىرەدى. كومىر ەلىمىزدىڭ ەنەرگەتيكالىق بالانسىنىڭ شامامەن 70 پايىزىن قۇرايدى.

سوندىقتان وسى تابيعي بايلىعىمىزدى قۋاتتى ەنەرگيا كوزى رەتىندە پايدالانۋ ءۇشىن ەڭ وزىق تەحنولوگيالاردى تارتۋعا بەيىلمىز».

قاسىم-جومارت توقايەۆ: «قازاقستاننىڭ رەسۋرس الەۋەتىن جاپونيانىڭ اتوم ەنەرگەتيكاسى سالاسىنداعى ۇزدىك تەحنولوگيالارىمەن ۇشتاستىرۋ تىڭ مۇمكىندىكتەرگە جول اشادى»

«يادرولىق ەنەرگەتيكانىڭ «جاسىل» ەكونوميكا كۇن تارتىبىندەگى ءمانى زور.

الەمدەگى يادرولىق وتىننىڭ شامامەن 40 پايىزىن قازاقستان قامتاماسىز ەتەدى. دۇنيە جۇزىندەگى ەلەكتر ەنەرگياسىنىڭ 10 پايىزعا جۋىعىن اتوم ەلەكتر ستانسيالارى وندىرەتىنىن ەسكەرسەك، بۇل وتە ماڭىزدى.

قازاقستاننىڭ رەسۋرس الەۋەتىن جاپونيانىڭ اتوم ەنەرگەتيكاسى سالاسىنداعى ۇزدىك تەحنولوگيالارىمەن ۇشتاستىرۋ وسى ستراتەگيالىق سالاداعى تىڭ مۇمكىندىكتەرگە، سونىڭ ىشىندە يننوۆاسيالاردى ەنگىزۋگە جول اشادى.

اسىرەسە، يادرولىق قالدىقتاردى باسقارۋ، يادرولىق قاۋىپسىزدىك، ازاماتتىق قورعانىس سالالارىنا جوعارى ساناتتى مامان دايارلاۋ باعىتىنداعى جوبالار قىزىعۋشىلىق تۋدىرادى».