قاڭتارداعى وقيعادان كەيىن مەملەكەتتىك قىزمەت سالاسىندا كۇن سايىن كادرلىق اۋىس-تۇيىستەر ورىن الىپ جاتىر. باسشىلاردىڭ تاعايىندالۋىنا قاتىستى جارلىقتى ءجىتى باقىلاپ وتىرعان جۋرناليستەر قاۋىمى مەن قوعام بەلسەندىلەرى لاۋازىمدى قىزمەتتەرگە تاعايىندالىپ جاتقان شەنەۋنىكتەردىڭ قايسىسى توقايەۆقا جاقىن، قايسىسى قازاق تىلىندە ەركىن سويلەيدى، بۇعان دەيىن قانداي قىزمەتتەردى اتقارعاندارىن جارىسا جازۋدا.

جاڭا قازاقستاننىڭ جاڭا ساياسي تۇلعالارىنىڭ ىشىندە پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنىڭ باسشىسى بولىپ تاعايىندالعان مۇرات نۇرتىلەۋگە قاتىستى ينتەرنەت جەلىسىندە مالىمەتتەر مۇلدەم جوقتىڭ قاسى. DalaNews.kz ءتىلشىسى جەلىدە جازىلىپ جاتقان پىكىرلەرگە قىسقاشا شولۋ جاساپ، مۇرات نۇرتىلەۋ كىم دەگەن سۇراققا جاۋاپ ىزدەپ، ونىمەن ارىپتەس بولعان بىرنەشە ادامعا حابارلاسىپ، پىكىر سۇراپ كوردى.

 

الماتىدا تۋىلىپ، اۋىلدا وسكەن

ءاتى-جونى جاسىرىن قالۋدى وتىنگەن مۇرات نۇرتىلەۋدىڭ تانىسى بىزگە شەنەۋنىكتىڭ وتباسى تۋرالى ايتىپ بەردى. ينسايدەردىڭ سوزىنشە، ول قاراپايىم وتباسىندا ومىرگە كەلىپ، تاربيەلەنگەن. الماتىدا تۋعانىمەن، اۋىلدا وسكەن. اكەسى – ينجەنەر، دەنساۋلىعىنا بايلانىستى جۇمىسقا جارامسىز بولعاندىقتان، زەينەتكەرلىككە ەرتە شىققان. اناسى قازىرگى اباي اتىنداعى  قازپۋ-دە اعىلشىن ءتىلى ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى بولىپ جانە بۇدان باسقا ەكى جەردە جۇمىس ىستەپ، بالالارىنا ساپالى ءبىلىم، تاعىلىمدى تاربيە بەرگەن قايسار جان.

«مۇراتتى بۇرىننان تانيمىن، ونىڭ اكە-كوكە» دەيتىندەي ەشقانداي تانىسى دا، تىرەپ تۇرعان تۋىسى دا جوق. اۋىلدى ەشقاشان ۇمىتقان ەمەس. مۇمكىندىگىنە قاراي اۋىلداستارى مەن سىنىپتاستارىنا كومەكتەسىپ تە تۇرادى. سەناتتا بىردەن كوشەدەن كەلىپ باستىق بولا سالعان جوق. بىرتىندەپ، ساتىلاپ ءوستى. اپپارات باسشىسىنىڭ ورىنباسارى بولدى، كەيىن سەنات اپپاراتىنىڭ باسشىسى قىزمەتىنە تاعايىندالدى.

سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ حاتشىلىعىن دا باسقاردى. ديپلوماتيالىق تۇرعىدان بارلىق ساتىلاردان ءوتتى دەۋگە بولادى. بۇۇ-نىڭ ازيا جانە افريكا ەلدەرى جونىندەگى دەپارتامەنتىمەن تىعىز جۇمىس ىستەگەن. سونىمەن قاتار ق ر سىرتقى ىستەر ءمينيسترىنىڭ باياندامالارىنىڭ اناليتيكاسىن جازۋمەن دە اينالىساتىن. جالپى العاندا، وتە كاسىبي جاس ديپلومات. مەن ونى «دو موزگوۆ كوستەي گوسۋدارستۆەننيك» دەيتىن ەدىم. نەگىزى، ول مىقتى ءوستى» دەيدى.

ارىپتەستەرىنىڭ ايتۋىنشا، ول قىزمەتتە وتە تالاپشىل. جەنيەۆادا بۇۇ-نىڭ كوپتەگەن سالالارىمەن، جەرگىلىكتى جاس ماماندارمەن بايلانىس ورناتا بىلگەن. جەرگىلىكتى بيلىك وكىلدەرى مەن وزگە دە حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ بۇۇ-مەن بايلانىس جاسايتىن سەكرەتارياتتارى ارقىلى جاقسى قارىم-قاتىناستار مەن بايلانىس ورناتا بىلگەنىنىڭ ارقاسىندا ەلىمىزگە ءتيىمدى كوپتەگەن كەلىسىمدەر مەن پايدالى كەلىسسوزدەرگە قول جەتكىزگەن كورىنەدى.

قاسىم-جومارت كەمەل ۇلىنىڭ باسشىلىعىمەن يادرولىق قارۋسىزداندىرۋ جانە تاراتپاۋ جونىندە كونفەرەنسيانى ۇيىمداستىرۋعا تىكەلەي ارالاسقان. جەنيەۆاداعى GCSP دەگەن ۇيىمنىڭ تۇراقتى مۇشەسى، القا مۇشەسى بولىپ، قاۋىپسىزدىك بويىنشا جۇمىستار اتقارعان.

 

توقايەۆپەن جولى قالاي تۇيىسكەن؟

مۇرات نۇرلان ۇلىنىڭ ق ر سىرتقى ىستەر سالاسىنا قىزمەتكە كەلۋىنە قاسىم-جومارت كەمەل ۇلى تىكەلەي ىقپال ەتكەن. مەملەكەت باسشىسى مۇرات نۇرتىلەۋدى جاس مامان كەزىنەن بىلگەن دەسەك بولادى. سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنە جۇمىسقا شاقىرىلعاندا مۇرات نۇرتىلەۋ جاڭادان وقۋ بىتىرگەن جاس مامان ەدى.

ول ءقازۇۋ-دىڭ حالىقارالىق قاتىناستار فاكۋلتەتىندە قويىلعان «برون» ارقىلى ىرىكتەۋدەن وتكەن ون ازاماتتىڭ ءبىرى. ولاردىڭ اراسىندا ەرجان اشىقبايەۆ، فرانكفۋرتتەگى ەرمۇحامەد قونىسپايەۆ، ق ر پرەزيدەنتى اكىمشىلىگىندەگى سىرتقى ساياسات ءبولىمى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى اسقار قۇتتىقادام مەملەكەتشىل ازاماتتار بولعان. وسى جاس ديپلوماتتاردىڭ بارلىعى كەمەل ۇلىنىڭ «شينەلىنەن» شىققان ماماندار.

بۇگىندە ءوزى باسشى بولىپ سايلانعان پرەزيدەنت اكىمشىلىگىندە مۇرات نۇرتىلەۋ اۋەلى پرەزيدەنتتىڭ كومەكشىسى بولدى. ودان كەيىن پرەزيدەنتتىڭ پروتوكولى مەن سىرتقى ساياسات بولىمىنە جەتەكشىلىك ەتكەن. ءبىر سوزبەن ايتقاندا بۇكىل سىرتقى ساياساتقا جاۋاپتى تۇلعانىڭ ءبىرى بولعان.

شەتەلدىكتەردى قارسى العاندا نەمەسە شەتەلگە شىققانداعى مەملەكەت باسشىسىنىڭ سويلەيتىن سوزدەرى، كەلىسسوزدەر، ءارتۇرلى دەڭگەيدەگى كەزدەسۋلەر وسىلاردىڭ ءبارىنىڭ باسى-قاسىندا ءجۇردى. كەيىن، پرەزيدەنت اكىمشىلىگى جەتەكشىسىنىڭ ورىنباسارى قىزمەتىنە اۋىسقانىمەن، ءىس جۇزىندە جوعارىداعى قىزمەتتەردى قوسا اتقارعانىن ايتا كەتۋىمىز كەرەك.

«وسى قاڭتار وقيعاسى كەزىندە پرەزيدەنت ەڭ سەنىمدى ادام بولعاندىقتان بولار، اۋمالى-توكپەلى كۇندەرى ونى بىردەن ق ر ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى ءتوراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى قىزمەتىن سەنىپ تاپسىردى. بۇل قاسىرەتتى قاڭتار ءبىزدىڭ تاريحىمىزداعى ءبىر وتە قارالى كۇندەردىڭ ءبىرى بولارى ءسوزسىز. ول وزىنە جۇكتەلگەن ميسسيانى ابىرويمەن اتقارادى دەپ ويلايمىن» دەيدى ساراپشى ماماندار.

قاسىم-جومارت توقايەۆ ق ر پارلامەنتى سەناتىنىڭ ءتوراعاسى بولعان تۇستا مۇرات نۇرتىلەۋ جۋرناليستەردىڭ باسىن قوسىپ، كوپتەگەن بريفينگتەر ۇيىمداستىرىپ، بيلىك پەن حالىق اراسىنا التىن كوپىر بولعان ساناۋلى ازاماتتاردىڭ ءبىرى.

 

تاجىريبە جيناپ، كەمەلدەنگەن كادر

قاسىم-جومارت توقايەۆ 2019 جىلدىڭ كوكتەمىندە سەنىمدى كادرلارىن بىردەن ەل الدىنا شىعارماي، ولاردىڭ تاجىريبەسى باسشىلىق قىزمەتتەر ءۇشىن جەتكىلىكسىز ەكەنىن ءتۇسىنىپ، ساياسي سالماق پەن تاجىريبە جيناۋ ءۇشىن مەملەكەتتىك اپپاراتتاعى ءتۇرلى لاۋازىمدارعا ورنالاستىرعان بولاتىن.

45 جاستاعى نۇرتىلەۋ سىرتقى ساياسات ۆەدومستۆوسىندا قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىن بىتىرگەننەن كەيىن 1998 جىلدان بەرى ۇزدىكسىز جۇمىس ىستەپ كەلەدى. ونىڭ سىم-دەگى سوڭعى لاۋازىمى – فينليانديا مەن ەستونياداعى ەلشى. 2019 جىلى رەسپۋبليكا باسشىسى، سونداي-اق بۇرىنعى ديپلومات قاسىم-جومارت توقايەۆ ونى پرەزيدەنتتىڭ كومەكشىسى قىزمەتىنە تاعايىندادى. بۇل ۋاقىتتا مۇرات نۇرتىلەۋ سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ سىرتقى ساياسات ءبولىمى مەن پروتوكولدىڭ جۇمىسىن جۇيەلەپ، قوسا الىپ ءجۇردى.

«ءپا جەتەكشىسى – توقايەۆقا جاقىن ادامداردىڭ ءبىرى. كەڭەسشىلەرى ماعان بەرگەن سۇحباتىندا بارلىعى ءپا باسشىسى ارقىلى وتەدى دەگەن بولاتىن» دەپ جازدى بەلگىلى جۋرناليست گۇلنارا باجكەنوۆا تەلەگرام كانالىندا.

توقايەۆتىڭ نۇرتىلەۋگە دەگەن سەنىم دارەجەسى قاڭتاردىڭ العاشقى كۇندەرىندە، پرەزيدەنت ۇقك باسشىلىقتا جەكە وكىلى رەتىندە تاعايىنداعان كەزىندە كورىندى.  ول تۇپ-تۋرا ءبىر تاۋلىك ەلدەگى بۇلىكتى ۇيىمداستىردى دەگەن كۇدىكپەن قاماۋعا الىنعان ك.ءماسىموۆتىڭ ورىنباسارى مىندەتىن اتقاردى. ۇقك-دە نۇرتىلەۋ تەرروريزمگە قارسى وپەراسيا جاعدايىندا ساياسي، تالداۋ جانە بارلاۋ باعىتتارىنا باسشىلىق ەتۋدى دە ءوز موينىنا الدى.

 

پرەزيدەنت سەنىمى

31 قاڭتاردا جاعداي وزگەردى جانە جوسپارلاردى دا وزگەرتۋ كەرەك بولدى. بەلگىلى بولعانداي، بۇل كۇنى ءماجىلىس سپيكەرى نۇرلان نىعماتۋلين وتستاۆكاعا كەتتى جانە بۇل لاۋازىمعا ءپا باسشىسى ەرلان قوشانوۆ جىبەرىلدى (ەكى پالاتاداعى سپيكەرلەردى اۋىستىرۋ دەپۋتاتتاردان ەمەس، شۇعىل تۇردە وسىنداي باسشى قىزمەتكەرلەردەن جۇرگىزىلدى). قوشانوۆتىڭ ورنىنا توقايەۆ ەڭ جاقىن جانە سەنىمدى ادامى ەتىپ مۇرات نۇرتىلەۋدى تاعايىندادى.

مۇرات نۇرتىلەۋ تاۋەلسىزدىك جىلدارى وزىنە تاپسىرىلعان مەملەكەتتىك قىزمەتتى ابىرويمەن اتقارىپ، زور تاجىريبە جيناعان مەملەكەتشىل ازامات دەسەك بولادى. سوندىقتان وعان پرەزيدەنتىمىز قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ پرەزيدەنت اكىمشىلىگى باسشىلىعىن سەنىپ تاپسىردى. وسى تۇرعىدان الىپ قاراساق، بۇل تاعايىنداۋدىڭ لوگيكالىق شەشىمى بار ەكەنىن بايقاۋعا بولادى.  

«پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنىڭ جاڭا باسشىسى ءۇش ءتىلدى ەركىن مەڭگەرگەن، سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىندە ازيا جانە افريكا دەپارتامەنتىنىڭ 2-حاتشىسى، ق ر پارلامەنت سەناتى اپپارات باسشىسىنىڭ ورىنباسارى، پرەزيدەنت اكىمشىلىگى سىرتقى ساياسات ورتالىعى مەڭگەرۋشىسىنىڭ ورىنباسارى سىندى جاۋاپتى ورىنداردا قىزمەت اتقارعان، مەملەكەتشىل، ۇلتتىق مۇددەگە قىزمەت ەتىپ جۇرگەن بىلىكتى مامان.  پرەزيدەنت پاتريوت، مەملەكەتشىل، كاسىبي تۇلعالاردى جاۋاپتى ورىندارعا تاعايىنداپ جاتقانى سەزىلەدى» دەپ جازدى بەلگىلى ساياساتتانۋشى باۋىرجان سەرىكبايەۆ فەيسبۋك جەلىسىندەگى پاراقشاسىندا.

ايتا كەتەتىنى، مۇرات نۇرتىلەۋدىڭ مانسابىنىڭ باسىم بولىگى سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىمەن بايلانىستى. سىرتقى ساياسي ۆەدومستۆوعا قاتىسى جوق جالعىز جۇمىس تاجىريبەسى 2007-2010 جىلدارى پارلامەنت سەناتىنىڭ اپپاراتىن باسقارعان كەزدە بولعان. سوندىقتان ساياساتتانۋشىلار مەن جۋرناليستەردىڭ ونى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ «سەنىمدى كادرلارىنىڭ ءبىرى، سىرتقى ساياساتتىڭ قىر-سىرىن جەتىك مەڭگەرگەن مامان» دەۋىنە تولىق نەگىز بار.

دايىنداعان انار دۋمان