2021 جىلى ەلىمىزدىڭ «ەكولوگيالىق كودەكسى» جاڭارىپ، زامان تالابىنا ساي قايتا تۇلەگەن بولاتىن. قورشاعان ورتانى قورعاۋعا باعىتتالعان جاڭا كودەكستى وڭىرلەردە تۇرمىستىق قالدىقتاردى وڭدەيتىن كاسىپورىنداردى سالۋ ىسىنە ايرىقشا كوڭىل بولىنگەن-دى. مامانداردىڭ سوزىنە سەنسەك، الداعى 2025 جىلعا دەيىن ەلىمىزدەگى وبلىس ورتالىقتارىنىڭ جانىنان تۇرمىستىق قالدىقتاردى وڭدەيتىن زاۋىتتار بوي كوتەرۋى شارت.
بۇگىندە «ەكولوگيالىق كودەكستى» كورسەتىلگەن باستى تالاپتى ورىنداۋ ءۇشىن جەرگىلىكتى بيلىك ورىندارى بۇعان باسا كوڭىل ءبولىپ، تۇرمىستىق قالدىقتاردى وڭدەيتىن كاسىپورىنداردى سالۋعا كۇش سالىپ جاتىر. بۇل باعىتتا اكىمدىكتەر كاسىپكەرلەرمەن تىعىز جۇمىس ىستەپ، بۇل باعىتتاعى جۇمىستارعا ينۆەستيسيا سالۋعا قىزىقتىرىپ جاتىر.
وسكەمەندە سالىنعان زاۋىتتىڭ ەلىمىزدە وسىعان دەيىن سالىنعان زاۋىتتاردان وزىندىك وزگەشەلەگى بار. بۇل – زاۋىتتا تۇرمىستىق قالدىقتار اۆتوماتتى تۇردە تۇردە سۇرىپتالادى. ال ەلىمىزدە وسىعان دەيىن بوي كوتەرگەن كاسىپورىنداردا تۇرمىستىق قالدىقتاردى قاراپايىم جۇمىسشىلار قولمەن سۇرىپتاپ كەلگەن ەدى.
وسكەمەندەگى زاۋىتتا قوقىستى سۇرىپتاۋ ىسىنە ادام ارالاسپايدى. قوقىستى سۇرىپتاۋ وڭاي شارۋا ەمەس. ءدال ءقازىر بۇل جۇمىستى اتقاراتىن ادامدى تابۋ دا قيىن. سوندىقتان باتىس ەلدەرىندە قوقىستى سۇرىپتاۋ ءىسى تولىقتاي اۆتوماتتاندىرىلعان.
Dalanews.kz تىلشىسىنە جوبانىڭ جەتەكشىسى قايىربەك مولدياروۆ زاۋىتتىڭ جۇمىسى جايىندا از-كەم بايانداپ بەردى.
– بۇل زاۋىت وتكەن جىلى سالىندى. كاسىپورىندا تۇرمىستىق قالدىقتاردى سۇرىپتاۋ، وڭدەۋ ءۇشىن گەرەكيادا جاسالىنعان قۇرال-جابدىقتار ورناتىلعان. كونە ەللادا جەرىنەن كەلگەن ماماندار ءبىر اي بويى قۇرال-جابدىقتاردى ورناتىپ، جۇمىسشىلارىمىزعا قوندىرعىلارمەن قالاي جۇمىس ىستەۋ كەرەك ەكەنىن ۇيرەتتى، – دەدى.
تۇرمىستىق قالدىقتى وڭدەيتىن زاۋىت سالماي تۇرىپ، وندىرىستىك نىساندى قاجەتتى رەسۋرسپەن قامتاماسىز ەتۋدى باستى نازارعا الۋى كەرەك. وسىعان دەيىن قوقىستى وڭدەيتىن زاۋىتتاردى سالىپ الىپ، وڭدەيتىن قوقىس تاپپاي قينالعان كەزدەرىمىز بولعانى جاسىرىن ەمەس. زاۋىت سالعاندا ونى قاجەتتى شيكىزاتپەن قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەسىنە دە باسا ءمان بەرۋ كەرەك.
شىعىس قازاقستان وبلىسى اكىمدىگىنىڭ قورشاعان ورتانى قورعاۋ باسقارماسى مۇنى نازاردان تىس قالدىرعان جوق. زاۋىتتىڭ ىرگە تاسى قالانا باستاعان ساتتە جەرگىلىكتى بيلىك ورىندارى قالادان شىعاتىن تۇرمىستىق قالدىقتاردى جينايتىن 12 ماشيانا مەن 3 مىڭ سۇرىپتاۋ كونتەينەر ورناتقان. وسىلايشا وسكەمەندە قوقىستى سۇرىپتاپ جيناۋ ءىسى جولعا قويىلعانىن ايتا كەتۋىمىز كەرەك. وسىلايشا وسكەمەن قالاسىنداعى تۇرمىستىق قالدىقتاردى وڭدەۋ ءىسىنى 4 ملرد تەڭگە جۇمسالىپتى.
بۇگىندە قالاداعى تۇرمىستىق قالدىقتار شەتىنەن سۇرىپتالىپ، وڭدەلۋدە. ماماندار سۇرىپتالاتىن قالدىقتاردىڭ 50-60%-ىن تاماق قالدىقتارى قۇرايتىنىن ايتۋدا.
بۇگىندە سۇرىپتالعان قازعاز قالدىقتارىنىڭ 1 كەلسى 150 تەڭگە تۇرسا، پەت-تىڭ 1 كەلسى 55 تەڭگە، ال اينەكتىڭ 1 كەلسى 44 تەڭگەنى قۇرايدى.
ءيا، بۇل اناۋ ايتقانداي قىمبات باعا ەمەس. تۇرمىستىق قالدىقتى سۇرىپتاۋ ىسىمەن اينالىساتىن كاسىپكەرلەر وسىعان دەيىن سۇرىپتالعان قالدىقتاردى ءبىر قالادان ەكىنشى قالاعا تاسۋ كەزىندە ءبىراز شىعىنعا باتقانى جاسىرىن ەمەس.بۇدان سوڭ، مەملەكەت قوقىستىڭ سۇرىپتايتىن كاسىپكەرلەردىڭ جول شىعىنىن سۋبسيديالاۋعا ءماجبۇر بولدى.
ەگەر جاڭا «ەكولوگيالىق كودەكستە» كورسەتىلگەندەي ەلىمىزدىڭ بارلىق وڭىرىندە تۇرمىستىق قالدىقتاردىڭ سۇرىپتايتىن زاۋىتتار سالىناتىن بولسا، كاسىپكەرلەر سىعىمدالعان تۇرمىستىق قالدىقتاردى ارى-بەرى تاسىپ اۋىرەگە تۇسپەيدى. بۇل كاسىپكەرلەر مەن مەملەكەت ءۇشىن دە ءتيىمدى بولماق.
وسكەمەندەگى تۇرمىستىق قالدىقتى وڭدەيتىن زاۋىتتى باستى جۇرەگى سۇرىپتاۋ سەحى دەسەك بولادى. زاۋىت باسشىلىعى مۇنداي قوقىس سۇرىپتاۋ تىزبەگى بار زاۋىت قازاقستاندى بىلاي قويىپ، رەسەيدىڭ وزىندە جوق ەكەنىن ايتۋىدا. گرەكتەر و باستا قوقىستى سۇرىپتايتىن تىزبەكتىڭ ءۇش نۇسقاسىن ۇسىنىپتى. ءبىرىنشىسى قوقىستى قولمەن سۇرىپتاسا، ەكىنشىسى جارتىلاي اۆتوماتتى سۇرىپتاۋ، ءۇشىنشىسى تولىق اۆتوماتتى سۇرىپتاۋدى ۇسىنعان.
جارتىلاي اۆتوماتتى سۇرىپتاۋ تىزبەگىنىڭ قۇنى 1 ملرد تەڭگەنى قۇراپتى. ال تولىق اۆتوماتتى سۇرىپتاۋ تىزبەگى 1 ملرد 360 ملن تەڭگەنى قۇراعان. جوبا يەلەرى ويلانا كەلە تولىق اۆتوماتتى سۇرىپتاۋ تىزبەگىن العاندى ءجون دەپ تاۋىپتى. ءقازىر كاسىپورىندا 30 ادام ەكى اۋىسىم بويىنشا جۇمىس ىستەۋدە. ەگەر جارتىلاي اۆتوماتتى سۇرىپتاۋ تىزبەگىن ورناتقاندا جۇمىسشىلاردىڭ سانى جۇزگە جەتىپ شىعىلار ەدى.
الداعى 2023 جىلى وسكەمەن قالاسىندا قوقىستى ورتەيتىن زاماناۋي زاۋىتتىڭ ىرگەتاسى قالانادى دەپ جوسپارلانۋدا. ەگەر بۇل زاۋىت سالىنسا، وسكەمەننەن شىققان ەكىنشى رەت وڭدەۋگە جاتپايتىن تۇرمىستىق قالدىقتاردىڭ 70%-ى ارنايى گازدى ۆاكۋۋمدى پەشتە ورتەلەتىن بولادى. قوقىس ورتەيتىن پەشت جىلىنا 5 مۆت ەلەكتر قۋاتىن وندىرەتىنىن دە ايتا كەتۋىمىز كەرەك. وسىلايشا وسكەمەندىكتەر ءبىر وقپەن ەكى قويان اتىپ، ەكولوگيالىق احۋالدى رەتتەۋدى جوسپارلاپ وتىر.
قۋانىش سماعۇل، وسكەمەن قالاسى.
