الماتىنىڭ ىرگەسىندەگى ەڭبەكشىقازاق اۋدانىندا ءبىر تۋىسقان اعامىز تۇرۋشى ەدى. ءوزى بازاردان مال ساتىپ الىپ، ونى بايلاپ ۇستەمە باعامەن قايتا ساتىپ، تىرلىك جاسايتىن. جاقىندا الگى اعامىزدىڭ ۇيىندە بولىپ، ءبىراز اڭگىمەلەستىك. جانارماي باعاسىنىڭ ءوسۋى، ەلىمىزدەگى قىمباتشىلىق جايىندا ءسوز قوزعادىق. ءبىر ۋاقىتتا اڭگىمەنىڭ اۋانى ورالماندارعا قاراي ويىستى.



– وسى ورالمانداردىڭ ەڭبەكقور ەكەنىن بىلەمىن. تاڭ اتقاننان قاس قارايعانشا ەڭبەكتەنىپ، ءبىر تىنباي ەڭبەك ەتەدى. ءبىراق كەي مىنەزدەرىن تۇسىنبەيمىن؟ – دەدى اعامىز.

– قاي مىنەزىن ايتاسىز؟ ادەبيەتكە قۇمارلىعىن ايتاسىز با؟ – دەدىم.

– جووعاا، – دەدى اعام اعام قاباعىن كىرجيتىپ. – ادەبيەتكە قۇمارلىعى بىلەم عوي. مەنىڭ ايتپاعىم باسقا. مەن سەكىلدى مالمەن اينالىساتىن قىتايدان كەلگەن ورالمان جىگىت بار ەدى. وتكەن سەنبىدە ءبارىمىز مال بازارعا باردىق. سول جىگىت كەگەننەن كەلگەن ءبىر قازاقتاردان توبەدەي سيىردى ارزانعا، ياعني، 120 مىڭ تەڭگەگە ساتىپ الدى. جارىقتىقتى ءبىر جارىم اي بايلاپ ساتساڭ 180 مىڭ ويلانباي ساتۋعا بولار ەدى. سيىردى جەتەكتەپ بازاردان شىققاندا الدىمىزدان بىرەۋ شىعىپ، "مىنا سيىرىڭدى ماعان سات" دەپ جارماسا كەتپەسى بار ما؟ الگى جەردە ورالمان جىگىت ساۋدالاسىپ تاۋداي سيىردى 130 مىڭ تەڭگەگە ساتىپ جىبەردى. سودان وعان: "ورالماندار، سەندەر ويلانبايسىڭدار، 10 مىڭ تەڭگە پايداعا قىزىعىپ، توبەدەي سيىردى ساتىپ جىبەردىڭ" دەپ ۇرسىپ تاستادىم. ادەتتە "ورالمانداردى ساۋدانىڭ قىر-سىرىن جەتىك مەڭگەرگەن" دەپ جەر-كوككە سيعىزباي ماقتايمىز. كەيدە جاڭاعىداي اقىلعا سيمايتىن ارەكەتكە بارادى. الگى سيىردى ءبىر جارىم اي بايلاپ ساتسا، 60 مىڭ تەڭگە پايدا تابار ەدى عوي، – دەدى اعام.

– اعا، مەنىڭشە جاڭاعى ورالمان جىگىتىڭىز وتە دۇرىس ىستەگەن.

– ە، نەگە؟ ونىڭ نەسى دۇرىس؟ اقىلدى ادام توبەدەي سيىرىدى 10 مىڭ تەڭگە پايداعا بولا ساتا ما ەكەن؟ – دەپ ءوزىنىڭ ويىنان اينىمايتىنىن بايقاتتى.

– ويلاڭىزشى، ورالمان جىگىت ءبىر ساعاتتىڭ ىشىندە – بازاردان شىقپاي جاتىپ 10 مىڭ تەڭگە پايدا تاپتى. مەنىڭشە بۇل ساۋدانى جەتىك مەڭگەرگەن ادامنىڭ ارەكەتى ەمەس پە؟ جارايدى، ءسىز ويلاعانداي الگى جىگىت سيىردى ۇيىنە اكەلىپ ءبىر جارىم اي جەمدەپ ساتسىن دەلىك. وسى ۋاقىتتا تاۋداي سيىرىڭىز قانشا جەم-شوپ جەيدى؟ ۋاقىتىڭىزدى ءبولىپ، كۇتىپ، قاراۋىڭىز كەرەك. بۇل ءۇشىن قانشاما ۋاقىت كەتەدى. ال ۋاقىت دەگەنىڭىز قازىرگى زاماندا – اقشا. الگى جىگىتىڭىز وسىنىڭ ءبارىن ەسەپكە الىپ، سيىردى ساتقانىن بىلەسىز بە؟

– قويشى، – دەدى اقىل-ويى كەڭەس زامانىندا قالىپتاسقان اعامىز، – سونداي سيىردى 10 مىڭ تەڭگە بولا كوزىڭ قيىپ، قالاي ساتاسىڭ. مەن بولسام بايلاپ، ءبىر جارىم ايدان كەيىن ءبىراق ساتار ەدىم، – دەدى توبەدەي سيىردىڭ كەلىستى بەينەسى ساناسىندا ساقتالىپ قالعان اعام.

سىزدەر قالاي ويلايسىز؟ مەنىڭشە، ورالمان جىگىت دۇرىس ىستەگەن. اينالدىرعان ءبىر ساعاتتىڭ ىشىندە 10 مىڭ تەڭگە پايدا تاپتى. ءارى ول جىگىتتىڭ بازاردان تاعى دا ارزان باعادا تاۋداي سيىردى جەتەكتەپ قايتقانى انىق. ساۋدانىڭ فيلوسوفياسىنان گورى توبەدەي سيىردى ءبىر جارىم اي بايلاپ، ونى تاۋداي بولعانىن كورۋ ماڭىزدى ەمەس قوي.

نۇرلان جۇماحان، جۋرناليست 

 

 

https://dalanews.kz/27923