ەلباسىدان كەشىرىم سۇراۋ ولار ءۇشىن تەمىر توردان قۇتىلۋدىڭ ەڭ سوڭعى امالى سياقتى ما، قالاي؟ «ەلباسىنىڭ ءۇمىتىن اقتاي المادىم» دەيدى ولار. ەلباسىمەن قاتار ەلدەن دە كەشىرىم سۇراسا، ارتىق ەتپەس ەدى. ەلباسىنىڭ عانا ەمەس، ەلدىڭ دە ءۇمىتىن اقتامادىم دەپ ويلاسا عوي...
ەلباسىدان كەشىرىم سۇراعانداردى جيىپ-تەرىپ، نازارلارىڭىزعا ۇسىنىپ وتىرمىز.
سەرىك احمەتوۆ، ەكس-پرەمەر مينيستر:
«...ءۇمىتىن اقتامادىم»
كۇنى كەشە عانا10 جىلعا سوتتالعان بۇرىنعى ۇكىمەتباسى سەرىك احمەتوۆ سوتتاعى «سوڭعى سوزىندە» نازاربايەۆتان كەشىرىم سۇرادى.
كەشىرىم سۇراماس بۇرىن احمەتوۆ ءوزىنىڭ بۇلاي ەتۋگە ابدەن قۇقى بارىن، سەبەبى، نازاربايەۆتى ءوزىنىڭ ۇستازى سانايتىنىن ايتتى. سونىمەن ول نە دەدى:
– نازاربايەۆتىڭ ءۇمىتىن اقتاي الماعانىم ءۇشىن كەشىرىم سۇرايمىن. قاراعاندى وبلىسىنداعى قازىرگى ۋاقىتتا قالىپتاسقان احۋالعا بىردەن-بىر جاۋاپتى ەكەنىمدى جاقسى تۇسىنەمىن. وسى ءۇشىن دە مەملەكەت باسشىسى كوپ ويلاندى جانە كوپ ۋايىمدادى.
ەگەر سوت جانە مەملەكەت باسشىسى ماعان قاتارعا قوسىلۋعا مۇمكىندىك بەرسە، ءوز تاراپىمنان مەملەكەت مۇددەسى ءۇشىن بار ءبىلىمىم مەن تاجىريبەمدى جۇمساۋعا ءازىرمىن جانە وسى ارقىلى ءوزىمنىڭ ادال اتىمدى قايتارعىم كەلەدى. قالاي بولعان كۇننىڭ وزىندە مەن مەملەكەتىمە، حالقىما جانە ۇلت ليدەرىنە ادال بولىپ قالامىن.
باۋىرجان ابدىشيەۆ، قاراعاندى وبلىسىنىڭ ەكس-اكىمى:
«نازاربايەۆتىڭ سولداتىمىن»
«احمەتوۆ ءىسى» بويىنشا 21 ادام كىنالى سانالعان. بىلايىنشا بارلىعى دا توپ-شەنەۋنىكتەر. بۇلاردىڭ اراسىندا قاراعاندى وبلىسىنىڭ بۇرىنعى اكىمى باۋىرجان ابدىشيەۆ تە ءجۇر. ول دا كەشىرىم سۇرادى. سوتتاعى «سوڭعى سوزىندە» ابدىشيەۆ احمەتوۆتەن دە ءارى كەتتى. سونىمەن ول نە دەدى:
– ءومىر بويى ادال قىزمەت ەتتىم. كوپبالالى وتباسىندا ومىرگە كەلدىم. اكە-شەشەم قاراپايىم جۇمىسشىلار-تىن. وتباسىمىزداعى باستى قۇندىلىقتىڭ اتى – ەڭبەك ەدى. وسىنىڭ ارقاسىندا ءوستىم. ەلباسىنىڭ ارقاسىندا جاۋاپتى مەملەكەتتىك ءىستى اتقاردىم. ۋاقىت وتە حالىق مەن اتقارعان جۇمىستىڭ ءادىل باعاسىن بەرە جاتار. ەشقاشان ءوز مۇددەمدى ويلاعان ەمەسپىن. وبلىستىڭ ماسەلەسىن شەشەردە زاڭ جۇزىندە ارەكەت ەتتىم. ودان اتتاعام جوق...
قاراعاندى وبلىسىن باسقارۋ – ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك. پرەزيدەنت ءوزىنىڭ ساياسي جانە ەڭبەك جولىن ءدال وسى وڭىردەن باستاعان. مۇنى ەشقاشان ۇمىتقان ەمەسپىن. قىلمىستىق جوسپار قۇرۋ، قىزمەتىمدى اسىرا پايدالانۋ، كاسىپكەرلەرگە كەدەرگى كەلتىرۋ مەنىڭ ويىمدا دا جوق ەدى. مەن پرەزيدەنتتىڭ ادال ساربازىمىن. پرەزيدەنتكە جانە حالىققا ادال قىزمەت ەتتىم. ماعان بىرەۋلەر ادەيى قاستاندىق جاسادى، وسى سەبەپتى دە نازاربايەۆتەن كەشىرىم سۇرايمىن.
ەرلان ارىن، پاۆلودار وبلىسىنىڭ ەكس-اكىمى:
«ءالى دە بولسا پرەزيدەنت كومانداسىندامىن»
سوتتاعى «سوڭعى سوزىندە» پرەزيدەنتتەن كەشىرىم سۇراعان كەزەكتى شەنەۋنىكتىڭ ءبىرى – ەرلان ارىن. پاۆلودار وبلىسىن باسقارعان...وعان تاعىلعان ايىپ تاعى دا سول – جەمقورلىق. ارىن بىلاي دەدى:
– مەملەكەتتىك قىزمەتكەردىڭ اتىنا كىر كەلتىرگەم جوق، وسى سەبەپتى ءقازىر وسى ارادا وتىرۋ ماعان وتە اۋىر. ەلىمىزدەگى ەڭ ءىرى ءوڭىردىڭ بىرىنە باسشىلىق ەتكەن مەنى ايىپتى ساناۋدا. مەن پرەزيدەنتتىڭ، ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ سەنىمدى ادامىمىن.
پرەزيدەنتتىڭ ءۇمىتىن اقتاي المادىم. ءدال وسى ارادا مەملەكەت باسشىسىنان كەشىرىم سۇراعىم كەلەدى. 1991 جىلدان مەن پرەزيدەنتتىڭ بارلىق رەفورماسىن قولداپ كەلەمىن جانە ءاردايىم سونىڭ كومانداسىندا بولدىم. مەملەكەت باسشىسىنىڭ سەنىمدى ادامدارىنىڭ قاتارىندا بولۋ انشەيىن ول قويىپ كەتكەن قىزمەتتە وتىرۋ ەمەس. كاسىبي مامان بولۋ، ەلىڭدى ءسۇيۋ، ادال قىزمەت اتقارۋ. بۇل تۇرعىدا مەن تاعدىرىمنىڭ قالاي شەشىلەرىنە قاراماي، ءوزىمدى ءالى دە بولسا ەلباسىنىڭ كومانداسىنداعى اداممىن دەپ سانايمىن.
نازاربايەۆتان كەشىرىم سۇراعان ارىن 3 جىلعا شارتتى تۇردە سوتتالدى.
مۇرات وسپانوۆ، تابيعي مونوپوليالاردى رەتتەۋ اگەنتتىگىنىڭ ەكس-توراعاسى:
«ۇلكەن ءۇمىت ارتىپ ەدى...»
مۇرات وسپانوۆ تا ءوزىن كىنالى سانامايدى. سوتتاعى «سوڭعى سوزىندە» ول مۇنىڭ ءبارى ارانداتۋ ەكەنىن ايتىپ اشىنعان. ول دا ءوز قىزمەتىن اسىرا پايدالانباعانداردىڭ ءبىرى... وعان «300 مىڭ دوللار پارا الدى» دەگەن ايىپ تاعىلعان جانە 11 جىلعا سوتتالۋى مۇمكىن ەدى.
پرەزيدەنتتەن كەشىرىم سۇراعان وسپانوۆ بىلاي دەدى:
«مەن ەشقاشان پارا العان ەمەسپىن. ءتاريفتى كوتەرۋى ءۇشىن «اتىراۋ جارىق» كاسىپورنىنان 300 مىڭ دوللار تالاپ ەتكەنىم وتىرىك. سوندىقتان ماعان تاعىلعان كىنانى مويىندامايمىن. تەك تىم سەنگىشپىن، سوعان وكىنەمىن. قىزىمنىڭ تويى وتەتىن ەدى. سوعان الگى اقشانى قارىزعا سۇراعانمىن...مۇنىڭ ءبارى مەنىڭ بەت-بەدەلىمە داق ءتۇسىردى. ەل مەنى «جەمقور» دەپ ويلايدى. ودان بۇرىن ماعان ۇلكەن ءۇمىت ارتقان پرەزيدەنتتىڭ سەنىمىن اقتاي المادىم. وكىنەمىن. قاتتى وكىنەمىن».
300 مىڭ دوللار «قارىز» سۇراعان وسپانوۆتىڭ سوزىنە سوت سەنگەن جوق. ءبىراق، سوتتامادى. ەسەسىنە، پارا العانى ءۇشىن 1 ملرد 101 ملن 60 مىڭ تەڭگە ايىپپۇل سالدى. قىزىنىڭ تويىن وتكىزۋگە اقشا تاپپاعان وسپانوۆ الگى ايىپپۇلدى اينالدىرعان بىرنەشە ايدا تولەپ ءبىتىردى، ءسويتىپ تەمىر توردان قۇتىلدى.
بايماعانبەتوۆتى بوساتۋعا كىم كومەكتەستى؟
ەلباسىدان كەشىرىم سۇراعان تاعى ءبىر شەنەۋنىك – سەرىك بايماعانبەتوۆ. كەدەندىك باقىلاۋ كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى. ول دا وسپانوۆ سياقتى...پارا العان. از ەمەس. 80 مىڭ دوللار. تەڭگەگە شاققاندا 25 ملن. وسى سەبەپتى 10 جىلعا سوتتالعان. ەلباسىدان كەشىرىم سۇراپ، نازاربايەۆتىڭ اتىنا حات جازعاننان كەيىن 5 جىلعا قىسقاردى.
بايماعانبەتوۆ سونىڭ 3 جىلىن وتكەردى. تەمىر توردا «ءتارتىپتى» بولعان، ايعاي-شۋ شىعارماعان. ءبىراق، ءبارىبىر دە توزبەپتى. تۇرمەنىڭ اتى – تۇرمە... سوت ونىڭ «مەرزىمىنەن تىس تۇرمەدەن بوساتۋ تۋرالى» ءوتىنىشىن قاراپ، قاناعاتتاندىرعان ەكەن. ول بيىلعى جىلدىڭ 20 اقپانىندا بوساپ شىققان بولاتىن. سىبىسقا سەنسەك، بايماعانبەتوۆ بوساتۋعا قازىرگى ىشكى ىستەر ءمينيسترى قالمۇحانبەت قاسىموۆ «ەرەكشە» اتسالىسقان دەسەدى.
ءابليازوۆ تا كەشىرىم سۇراعان ەدى...
بۇدان شامامەن 10-12 جىل بۇرىن مۇحتار ءابليازوۆ «قازاقستاننىڭ دەموكراتيالىق تاڭداۋى» قوزعالىسىنىڭ بەلدى مۇشەسى بولاتىن. ءيا، تىم بەلسەندى ەدى. ساياسي ساحنانىڭ تورىنەن كورىنگىسى كەلگەن...ەل ءالى كۇنگە دەيىن «ول سول ءۇشىن دە سوتتالدى» دەپ سانايدى. ءبىراق، وعان تاعىلعان ايىپ مۇلدە بولەك. «ەنەرگەتيكا، يندۋستريا جانە ساۋدا ءمينيسترى بولعان تۇستا قىزمەتىن اسىرا پايدالانعان ءارى كاسىپكەرلىكپەن اينالىسقان، مەملەكەتكە 557 ملن تەڭگە زيان كەلتىرگەن» دەيدى زاڭ. بۇل 2002 جىلدىڭ جازى بولاتىن. ءسويتىپ 6 جىلعا سوتتالعان. ونىمەن بىرگە سول كەزگى پاۆلودار وبلىسىنىڭ اكىمى عالىمجان جاقيانوۆ تا تۇرمەگە قامالعان. ءبىراق، مۇحتار 1 جىل دا وتىرعان جوق. ەلباسىدان كەشىرىم سۇرادى. جازا باسقانىن، قاتەلەسكەنىن، ەندىگى جەردە ساياساتپەن شاتىلمايتىنىن، بيزنەسپەن اينالىساتىنىن ايتتى. كەشىرىم سۇراعانى ناتيجەسىن بەردى. بوساپ شىقتى.
ءابزيالوۆتىڭ ءارى قارايعى تاعدىرى سىزگە دە، بىزگە دە بەلگىلى، وقىرمان قاۋىم...
دوسقالييەۆ تە كەشىرىلدى
وعان قىلمىستىق كودەكستىڭ بىرنەشە بابى بويىنشا كىنا ارتىلعان. ءبىراق، سوتتا سونىڭ بىرەۋى عانا دالەلدەنىپتى. بىرەۋى دەگەنىمىز – جەمقورلىق. پارا العان.
مۇنىسى ءۇشىن دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ ەكس-باسشىسى جاقسىلىق دوسقالييەۆ 7 جىلعا سوتتالعان ەدى. جەمقورلىعى ءۇشىن، جەمقورلىق جاساعانى ءۇشىن.
ءبىراق، ول دا مەرزىمىنەن ەرتە بوساپ شىقتى. ول دا نازاربايەۆ كەشىرگەن شەنەۋنىكتەردىڭ ءبىرى. ول دا ەلباسىدان كەشىرىم سۇرادى. پرەزيدەنت كەشىردى. دوسقالييەۆتىڭ جازاسىن 7 جىلدان 2 جىلعا تومەندەتتى.
«ماعان ەلباسىنىڭ ءوزى راقىمشىلىق جاسادى. ءوز تاراپىمنان كەمشىلىك جىبەرگەنىمە وكىنەمىن. ەندىگى جەردە ەلىمە پايدالى ءىس اتقارعىم كەلەدى» دەدى مەرزىمىنەن بۇرىن بوساتۋ تۋرالى سوتقا ءوتىنىش جازعان دوسقالييەۆ.
قازىرگى كۇنى ول رەسپۋبليكالىق ترانسپلانتولوگيا ورتالىعىن باسقارادى.
P.S. ەستۋىمىزشە، پرەزيدەنتتەن كەشىرىم سۇراۋعا دايىندالىپ جاتقان شەنەۋنىكتەر ءالى دە كوپ دەيدى...
دايىنداعان، دۋمان بىقاي
