مەملەكەت باسشىسىنىڭ جولداۋىن ورىنداۋ ماقساتىندا جانە نەگىزگى نارىقتاردى مونوپولياسىزداندىرۋ اياسىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسى باسەكەلەستىكتى قورعاۋ جانە دامىتۋ اگەنتتىگى مەملەكەتتىڭ ەكونوميكاعا قاتىسۋىن قىسقارتۋ جانە باسەكەلەستىك ورتانى نىعايتۋ جونىندەگى باعدارلامالاردى بەلسەندى ىسكە اسىرۋدا. جاعدايدى جاقسارتۋ ءۇشىن ايتارلىقتاي قادامدار جاسالۋدا: بۇگىنگى تاڭدا تاۋارلار وندىرىسىندە 46% جانە قىزمەت كورسەتۋ سالاسىندا 54% قۇرايتىن مەملەكەتتىڭ قاتىسۋى ازايىپ كەلەدى. بۇل باسەكەلەستىك پەن جەكە سەكتوردىڭ سەرپىندى دامۋى ءۇشىن نەعۇرلىم قولايلى جاعدايلار جاساۋعا مۇمكىندىك بەرەدى، بولاشاقتا مەملەكەتتىڭ ەكونوميكاداعى ۇلەسى ەداۋىر تومەن ەىدۇ ەلدەرىنىڭ كورسەتكىشتەرىمەن تەڭەسۋگە الىپ كەلەدى. سالىستىرمالى تۇردە، ەىدۇ ەلدەرىندە بۇل كورسەتكىش ورتاشا ەسەپپەن 13% قۇرايدى. قازاقستاندا مەملەكەت ەكونوميكانىڭ 30 نەگىزگى سەكتورىنىڭ 20-سىنا قاتىسادى.

قابىلدانعان شارالارعا قاراماستان، كۆازيمەملەكەتتىك كاسىپورىندار باسقارۋدىڭ تيىمسىزدىگىن كورسەتۋدى جالعاستىرۋدا. 2020 جىلى كۆازيمەملەكەتتىك سەكتور سۋبەكتىلەرىنىڭ بورىشتىق مىندەتتەمەلەرىنىڭ كولەمى 17،2 ترلن تەڭگەگە جەتتى، بۇل ەلەۋلى قارجىلىق تاۋەكەلدەردى تۋدىرادى. رەسپۋبليكالىق مەنشىكتەگى سۋبەكتىلەردىڭ تازا شىعىندارى 164 ملرد تەڭگەنى، ال كوممۋنالدىق مەنشىكتە — 36 ملرد تەڭگەنى قۇرادى.

دۇنيەجۇزىلىك بانكتىڭ ەمپيريكالىق زەرتتەۋلەرى مەملەكەت قاتىساتىن كاسىپورىنداردىڭ جەكە كومپانيالارعا قاراعاندا تيىمدىلىگى تومەن ەكەنىن كورسەتەدى. بۇل اسىرەسە مەملەكەت كوپشىلىك نەمەسە جالعىز اكسيونەر بولعان جاعدايدا بايقالادى. مەملەكەتتىڭ ەكونوميكادا بولۋى سونىمەن قاتار سالالاردىڭ سەرپىندىلىگىنىڭ باياۋلاۋىمەن جانە باسەكەلەستىكتىڭ دامۋىنا تەرىس اسەر ەتەتىن جاڭا كاسىپورىنداردىڭ نارىققا كىرۋ مۇمكىندىگىنىڭ شەكتەلۋىمەن بايلانىستى.

وسىعان بايلانىستى، جەكە بيزنەستى قارقىندى دامىتۋ ءۇشىن مەملەكەتتىڭ ەكونوميكاعا قاتىسۋىن بارىنشا قىسقارتۋ جانە باسەكەلەستىك ورتانى، ەركىن نارىقتاردى دامىتۋعا ىقپال ەتەتىن رەفورمالاردى جۇرگىزۋگە نازار اۋدارۋ قاجەت.

اگەنتتىك جۇرگىزگەن كۆازيمەملەكەتتىك كاسىپورىنداردىڭ مونيتورينگىنىڭ ناتيجەلەرى بويىنشا جۇزەگە اسىرىلاتىن قىزمەت تۇرلەرىنە كەلىسىمدەردىڭ بولۋى تۇرعىسىنان كۆازيمەملەكەتتىك سەكتور سۋبەكتىلەرىنىڭ «سارى بەتتەر» قاعيداتىن ساقتاماعانى انىقتالدى.

وسىلايشا، بۇگىنگى كۇنى كۆازيمەملەكەتتىك سەكتور سۋبەكتىلەرى ادەيى شەكتەي الاتىن، ال جەكەلەگەن جاعدايلاردا ەشقانداي جاۋاپكەرشىلىك تارتىلماي، جەكە بيزنەستىڭ قىزمەتىن شەكتەيتىن جاعداي قالىپتاستى. بۇل ەكونوميكانىڭ بارلىق سەكتورلارىندا كاسىپكەرلىك بەلسەندىلىكتىڭ دامۋىنا تەرىس اسەر ەتەدى.

اگەنتتىك «اقىلدى رەتتەۋ» قاعيداتىنا نەگىزدەلگەن كۆازيمەملەكەتتىك سەكتور ءۇشىن رۇقسات ەتىلگەن قىزمەت تۇرلەرىنىڭ جاڭا فورماتىن ازىرلەدى. وسى باستامالار اياسىندۆ ءتورت ءبىرىڭعاي وپەراتور قىسقارتىلدى، وپەراتورلىق فۋنكسيالاردان تاعى 4 نارىق سۋبەكتىسىن قىسقارتۋ جوسپارلانۋدا. سونداي-اق، 43 كاسىپورىندى باسەكەلەستىك ورتاعا بەرۋ ۇسىنىلدى، بۇل اكتيۆتەردى باسقارۋ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

ماڭىزدى قادام كولىك جانە بايلانىس نارىقتارىنداعى شوعىرلانۋدى ازايتۋ بولدى. شەتەلدىك اۆياكومپانيالار ءۇشىن «اۋا ەركىندىگىنىڭ» 5ء-شى دارەجەسى بويىنشا شەكتەۋلەر جويىلدى، بۇل قازاقستان نارىعىنا Neos جانە VietJetAir سياقتى اۆياكومپانيالارعا كىرۋگە مۇمكىندىك بەردى. اتالمىش وزگەرىستەر اۆيابيلەتتەر قۇنىنىڭ تومەندەۋىنە جانە جولاۋشىلارعا قىزمەت كورسەتۋ ساپاسىنىڭ جوعارىلاۋىنا اكەلۋى ءتيىس.

ۇيالى بايلانىس نارىعىندا Power International Holding كاتارلىق حولدينگى قازاقستاندىق نارىققا ەندى. «مت-س» ج ش س (Tele2/Altel) ساتىپ الۋ جانە «Kcell» اق-نى ودان ءارى ساتۋ ءوتتى. مۇنىڭ ءبارى سالاۋاتتى باسەكەلەستىك ءۇشىن جاعداي جاساۋعا ىقپال ەتەدى.

بيرجالىق ساۋدادا كومىردى ساتۋ كولەمى دەلدالدارسىز تىكەلەي بولشەك جەتكىزۋشىلەرگە 10% - دان 50% - عا دەيىن ۇلعايتىلدى، بۇل حالىقتى "داعدارىسسىز" كومىرمەن قامتاماسىز ەتۋدى قامتاماسىز ەتتى.

اگەنتتىكتىڭ باستاماسى بويىنشا زاڭسىز ساتىپ الىنعان اكتيۆتەردى مەملەكەتكە قايتارۋ ماسەلەلەرى جونىندەگى كوميسسيا جانە ەكونوميكانى مونوپولياسىزداندىرۋ جونىندەگى كوميسسيا شەڭبەرىندە «Petrosun» ج ش س، «تەك-قازاقستان"ساۋدا ءۇيى» ج ش س، «سۇيىتىلعان مۇناي گازىن ساقتاۋ پاركى» ج ش س، «الماتى قالا جارىق» مكك جانە «Eurotranzit Nur Zholy» ج ش س مەملەكەتكە قايتارىلدى.

سونداي-اق، 2023 جىلى تۇزەتۋلەردىڭ "6 مونوپولياعا قارسى پاكەتى" ازىرلەندى. نەگىزگى نوۆەللالار: مونوپوليالىق نارىقتارداعى باعانى باقىلاۋدى كۇشەيتۋ، جەكەلەگەن نارىقتاردى رەتتەمەۋ، تەرگەۋ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ، وپەراتورلاردى قىسقارتۋ، ۇجىمدىق تالاپتاردى ەنگىزۋ جانە ت. ب.

سونىمەن قاتار، اگەنتتىك ءارتۇرلى سەكتورلارداعى باسەكەلەستىكتى دامىتۋ ءۇشىن كەدەرگىلەردى جويۋ بويىنشا جۇمىستى جالعاستىرۋدا. 2023 جىلى مۇناي جانە گاز، دەنساۋلىق ساقتاۋ، تكش جانە باسقا سالالارداعى شەكتەۋلەردى قوسا العاندا، 17 كەدەرگى جويىلدى.

2023 جىلى مونوپولياعا قارسى ورگان 238 حابارلاما شىعاردى، ونىڭ 85% – ى ورىندالدى (2022 جىلى-84،6%). حابارلامالار سانىنىڭ ازايۋى ولاردىڭ شىعارىلۋىن باقىلاۋدى كۇشەيتۋمەن جانە زاڭدىلىق قاعيداتتارىن قاتاڭ ساقتاۋمەن بايلانىستى. 2023 جىلى 56 ەسكەرتۋ جىبەرىلدى، بۇل 2022 جىلمەن سالىستىرعاندا 70% - عا ءوستى جانە 94 تەرگەۋ اياقتالدى، بۇل وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا 29% - عا از. باسەكەلەستىكتى شەكتەۋگە بايلانىستى بۇزۋشىلىقتارعا، سونىڭ ىشىندە ۇستەم جاعدايدى تەرىس پايدالانۋ مەن مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ باسەكەلەستىككە قارسى ارەكەتتەرىنە نازار اۋدارىلادى.

ماڭىزدى تەرگەۋلەردىڭ قاتارىندا: تاريفتەردى زاڭسىز كوتەرگەنى ءۇشىن ياندەكس تاكسيدى جاۋاپكەرشىلىككە تارتۋ، بۇل جۇرگىزۋشىلەرگە 10 ملرد تەڭگە تولەۋگە جانە 1،4 ملن ادام ءۇشىن تاكسي قۇنىنىڭ تومەندەۋىنە سەپ بولدى؛ «ەير استانا» اق-نىڭ زاڭسىز وتىن الىمىنىڭ كۇشىن جويۋ، بۇل اۆيابيلەتتەر قۇنىن 15% - عا تومەندەتتى؛  باسەكەلەستىككە قارسى ارەكەتتەرى ءۇشىن «Petrosun» ج ش س جانە «تەك-قازاقستان» ساۋدا ءۇيى" ج ش س كومپانيالارىنا 2،5 ملرد تەڭگەگە ايىپپۇلدار سالىنۋى؛ Googleء-دىڭ Android نەگىزىندەگى قۇرىلعىلاردى پايدالانۋشىلارعا ىزدەۋ جۇيەسىن ءوز بەتىنشە تاڭداۋ مۇمكىندىگىن بەرۋ تالابىن ورىنداۋى ماڭىزدى وقيعا بولدى، اتالمىش وزگەرىس قازاقستاندىق مونوپولياعا قارسى ورگان تاريحىنداعى وسىنداي العاشقى پرەسەدەنت بولدى.

اگەنتتىك مەملەكەتتىڭ ەكونوميكاعا قاتىسۋىن قىسقارتۋ جانە باسەكەلەستىك ورتانى نىعايتۋ جونىندەگى باعدارلامالاردى ىسكە اسىرۋدى جالعاستىرۋدا. ەڭ ماڭىزدى مىندەت ەركىن نارىقتاردى دامىتۋعا جانە جەكە سەكتوردىڭ تۇراقتى ءوسۋى ءۇشىن جاعداي جاساۋعا باعىتتالعان ودان ءارى رەفورمالار جۇرگىزۋ.