"بجزق" اق پروبلەمالى ەميتەنتتەردەن زەينەتاقى اكتيۆتەرىن قايتارۋ بويىنشا جۇمىستار جۇرگىزۋدە. وسى رەتتە جۋىردا قور جاساعان مالىمدەمەدەن ونشاقتى ەميتەنتتەرمەن ارادا سوت پروسەسى ءجۇرىپ جاتقانى دا بەلگىلى بولدى. سولاردىڭ ءبىرى – "نۇربانك" اق، دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.
بجزق-دا پروبلەمالىق ەميتەنتتەر قالاي جانە قاشان پايدا بولعان؟
الدىمەن وسى ساۋالدى تارقاتىپ، جاۋاپ ىزدەپ كورەلىك. قور ۇسىنعان مالىمەتكە سايكەس، پروبلەمالىق ەميتەنتتەر – بۇل قارجى قۇرالدارى بويىنشا دەفولتقا جول بەرگەن جانە ولار بويىنشا ءوز مىندەتتەمەلەرىن ورىنداۋدى توقتاتقان كومپانيالار. مۇنداي جاعدايدا ينۆەستورلار تولەمدەردى بەلگىلەنگەن كۇننەن كەشىكتىرىپ الۋى نەمەسە ولاردى تولىعىمەن جوعالتۋى مۇمكىن. پروبلەمالىق اكتيۆتەردىڭ نەگىزگى بولىگى بجزق-عا 2014 جىلى بارلىق زەينەتاقى اكتيۆتەرىن بىرىكتىرۋ شاراسى اياقتالعاننان كەيىن ءوتتى.
سودان بەرى بجزق الدىندا وتەلگەن زەينەتاقى اكتيۆتەرى بويىنشا بەرەشەكتىڭ جالپى سوماسى 37،37 ملرد تەڭگەنى قۇرادى. ونىڭ ىشىندە "يمستالكون" اق – 2،8 ملرد تەڭگە، "ابدي كومپاني" اق – 208 ملن تەڭگە (كۋپوندىق سىياقىنى وتەۋ)، "كسمك-2" ج ش س – 7،76 ملن تەڭگە (وندىرىستىك اتقارۋ اياسىنداعى بەرەشەك قالدىعىن وتەۋ)، "ءتورت-قۇدىق" تاۋ-كەن بايىتۋ كومپانياسى" اق – 32،8 ملن تەڭگە (وندىرىستىك اتقارۋ اياسىنداعى وتەۋ)، "رەميكس-ر" اق – 103،06 ملن تەڭگە (وندىرىستىك اتقارۋ اياسىنداعى وتەۋ) قارىزىن وتەگەن.
وسىلايشا 2025 جىلعى 15 ساۋىردەگى جاعداي بويىنشا باعالى قاعازدار جانە ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەردەگى (ەدب) سالىمدار بويىنشا بورىشتاردى قوسا العاندا، 15 پروبلەمالى ەميتەنتتىڭ بەرەشەك زەينەتاقى اكتيۆتەرىنىڭ قالعان جالپى سوماسى 61،61 ملرد تەڭگەنى قۇرادى.
ال تالاپ-ارىز جۇمىسى/ اتقارۋشىلىق ءىس جۇرگىزۋ جۇزەگە اسىرىلاتىن ەميتەنتتەر قاتارىنا مىنالار كىرەدى: "رەميكس-ر" اق، "قازمۇنايحيم" اق، "استانا-جىلجىمايتىن مۇلىك" اق، "Mineral Resourses of Central Asia" اق، "ءتورت-قۇدىق" تاۋ-كەن بايىتۋ كومبيناتى" اق، "اپك-ينۆەست" كورپوراسياسى" ج ش س، "قازەكسپورتاستىق" حولدينگى" اق، "REAL-INVEST.kz" قارجى كومپانياسى" اق،"اتامەكەن-اگرو "اق جانە "نۇربانك" اق.
"ەميتەنتتەردىڭ بۇل توبىنىڭ نومينالدى قۇنى بويىنشا قالعان بەرەشەگىنىڭ سوماسى 40،64 ملرد تەڭگەنى قۇرايدى. ءقازىر "ەكسيمبانك قازاقستان" اق، "قازمۇنايحيم" اق، "استانا-جىلجىمايتىن مۇلىك" اق ("استانا-قارجى"اق) لاۋازىمدى تۇلعالارىنا قاتىستى سوتقا دەيىنگى تەرگەپ-تەكسەرۋ امالدارى بويىنشا ءۇش قىلمىستىق ءىستىڭ مەرزىمدەرى تىيىلدى. تەرگەۋ ورگاندارىنىڭ سوتقا دەيىنگى تەرگەۋ مەرزىمدەرىن توقتاتۋ اتالعان ەميتەنتتەردىڭ لاۋازىمدى تۇلعالارىن ىزدەستىرۋ ("ەكسيمبانك قازاقستان" اق جانە "قازمۇنايحيم" اق بويىنشا) جانە حالىقارالىق تەرگەۋ تاپسىرماسىن قۇزىرەتتى ورگاندارعا ("استانا-جىلجىمايتىن مۇلىك" اق ("استانا-قارجى"اق) جولداۋىنا بايلانىستى جۇزەگە اسىرىلدى"، دەلىنگەن قور مالىمەتىندە.
بجزق-عا قارىز "نۇربانك" جايلى نە بەلگىلى؟
بجزق جاريالاعان قارىزدار 10 كومپانيا ىشىندە نۇربانكتىڭ دە اتى اتالادى.
قور 2024 جىلدىڭ سوڭىندا اتالعان بانكتى سوتقا بەرگەن. وندا دا 2022-2023 جىلدارى ارتىقشىلىققا يە اكسيالار بويىنشا ديۆيدەندتەر تولەۋدى تالاپ ەتكەن. تالاپ قويۋ سوماسى - 240،8 ملن تەڭگە جانە ءوسىماقى - 25،8 ملن تەڭگە.
ءوز كەزەگىندە نۇربانك 2023 جىلعى ساۋىردەگى قنردا قاۋلىسىنا سىلتەمە جاساي وتىرىپ، ديۆيدەندتەردى تولەۋدەن باس تارتتى. ال بۇل قاۋلى ارقىلى رەتتەۋشى ورگان بالانسىندا مەملەكەتتىك كومەك اقشا بار بانكتەرگە ءوز اكسيونەرلەرىنە ديۆيدەندتەر تولەۋدى شەكتەۋدى تالاپ ەتەدى. ياعني، مۇنداي تابىستى بولمەستەن بۇرىن ەكىنشى دەڭگەيدەگى بانك الدىمەن مەملەكەتتەن العان كومەك اقشانى قايتارۋى ءتيىس. ودان كەيىن دە وزىندىك كاپيتال كورسەتكىشى جاقسى بولسا، بۇعان رۇقسات ەتىلەدى.
وسىلايشا نۇربانك ارتىقشىلىققا يە اكسيالار بويىنشا ديۆيدەندتەر تولەمەۋ تۋرالى شەشىم قابىلدادى، ياعني بانك مەملەكەتتىك كومەك اقشانىڭ ءبىر بولىگىن دە قايتارا الماي وتىرعانىن ءارى ءوز پايداسىن مەملەكەتتىك كومەك اقشادان اجىراتا قاراستىرماعانىن جەلەۋ ەتىپ. اقىرىندا، 2025 جىلى اقپاندا الماتى قالالىق مامانداندىرىلعان اۋدانارالىق ەكونوميكالىق سوتى بانك 2022 جىل ءۇشىن 120 ملن تەڭگەدەن اسا سومانى تولەۋى ءتيىس دەپ شەشتى، ال تالاپ قويۋدىڭ قالعان بولىكتەرى قاناعاتتاندىرىلمادى (سوت شەشىمىنىڭ كۇشىنە ەنگەن-ەنبەگەنى بەلگىسىز).
"رۋچنايا ەكونوميكا" تەلەگرام-ارناسىنا بەرگەن تۇسىنىكتەمەسىندە نۇربانك "ەگەر ولار رەتتەۋشىنىڭ تالاپتارىن ورىنداي الىپ جاتسا، ديۆيدەندتەردى دە تولەيتىنىن" ايتقان، ءبىراق مەرزىمىنە قاتىستى ناقتى ەشتەڭە ايتپاعان.
"نۇربانك ارتىقشىلىققا يە اكسيالار بويىنشا ديۆيدەندتەردى تولەۋدەن باس تارتپايدى. 2022 جىلعا ەسەپتەلگەن ارتىقشىلىققا يە اكسيالار بويىنشا ديۆيدەندتەر قنردا-نىڭ №21 (2023 جىلعى 27 ساۋىردەگى) قاۋلىسىنىڭ تالاپتارىن ورىنداۋ كەزىندە تولىقتاي كولەمدە تولەنەتىن بولادى"، – دەپ ءتۇسىندىردى نۇربانكتەگىلەر.
2020 جىلى 26 ەدب-نىڭ ىشىندە 14 بولىپ تۇرعان شاعىن ەميتەنت رەتىندە نۇربانك 2017 جىلى دانيار اقىشيەۆ قولعا العان ۇلتتىق بانكتىڭ ساۋىقتىرۋ باعدارلاماسى اياسىندا كومەك اقشا العان. ول كەزدە ورتالىق بانك ءتوراعاسى ەربولات دوسايەۆ بولىپ تۇرعان. ءسويتىپ نۇربانك 2032 جىلدىڭ ساۋىرىنە دەيىن، جىلدىق سىياقى مولشەرلەمەسى 4%-بەن 46،9 ملرد تەڭگە جەڭىلدەتىلگەن قارىز اقشا الادى.
وسى جاعىنان العاندا، مەملەكەتتىك كومەك اقشانى دەرەۋ مەملەكەتكە قايتارۋدى كۇيتتەگەن بولىپ، قنردا اكسيونەرلەرگە عانا ەمەس، بجزق-عا دا ديۆيدەنت تولەمەۋدى بۇيىرا، اياق-استى بانكتەر جاعىنا شىعىپ وتىرعان سەكىلدى كورىنەدى. سىرت كوزگە وليگارحتاردى، بانك قوجايىندارىن جازالاۋ سەكىلدى كورىنەتىن بۇل شارانىڭ، مىنە وسىنداي دا تومپاق تۇسى بار.
ايتا كەتسەك، نۇربانكتىڭ 2022 جىلعى تابىسى 5،7 ملرد تەڭگەنى، 2023 جىلى - 7،7 ملرد تەڭگەنى، 2024 جىلى – 13،2 ملرد تەڭگەنى قۇرادى. بانك قوجايىنى - وليگارح راشيت سارسەنوۆتىڭ ۇلى ەلدار سارسەنوۆ. Forbes جۋرنالىنىڭ مالىمەتىنشە، بۇل وتباسى "قازاقستاننىڭ ەڭ باي 75 كاسىپكەرى" تىزىمىندە 9-شى ورىندا ءارى بايلىعى 970 ميلليون دوللارعا باعالانادى.
بۇعان دەيىن سايتىمىزدا "وكىرتىپ تابىس تاپسا دا مەملەكەتتەن العان قارىزىن قايتارماي جۇرگەن قاي بانكتەر" دەگەن ماقالا جاريالانعان بولاتىن.
