ەلىمىزدە اۋتيزم دياگنوزى قويىلعان بالالاردىڭ سانى كۇننەن-كۇنگە ارتىپ كەلەدى. بۇل – جاي عانا ستاتيستيكا ەمەس، ءارقايسىسىنىڭ ارتىندا كۇن سايىن ومىرمەن كۇرەسىپ جۇرگەن مىڭداعان وتباسى، انانىڭ جانايقايى، بالانىڭ ءۇنسىز الەمى بار دەگەن ءسوز. وسىنداي جاعدايدا بار اۋىرتپالىق، ەڭ الدىمەن، بالانىڭ اتا-اناسىنىڭ يىعىنا تۇسەتىنى انىق. بالاداعى اۋىتقۋشىلىقتى ءبىرىنشى بولىپ بايقايتىن دا – اناسى مەن اكەسى. ەرەكشە بالا تاربيەلەۋ – كۇندەلىكتى كۇتىمنەن بولەك، ۇزدىكسىز وڭالتۋ، ماماندارمەن جۇمىس ىستەۋ، الەۋمەتتىك كەدەرگىلەرمەن كۇرەسۋ، ماتەريالدىق شىعىنعا توتەپ بەرۋ دەگەن ءسوز. قازاقستاندا اۋتيزمگە شالدىققان بالالارعا ارنالعان وڭالتۋ ورتالىقتارى جوق ەمەس، بار. الايدا ولاردىڭ سانى وتە از. ەلىمىز بويىنشا مۇنداي ورتالىقتار نەگىزىنەن ءىرى وبلىس ورتالىقتارىندا عانا ورنالاسقان. ال اۋىل مەن اۋدان بالالارى ءۇشىن مۇنداي قولجەتىمدى كومەك ارمانعا اينالعان. دەفەكتولوگ، لوگوپەد، پسيحولوگ ماماندارىن اۋىلدان تابۋ – مۇمكىن ەمەس دۇنيە. مەملەكەت تاراپىنان قولداۋ كورسەتىلەتىن، تەگىن قىزمەت ۇسىناتىن ورتالىقتار دا بار. ءبىراق مۇنداي ورتالىقتارعا ءتۇسۋ ءۇشىن تەك ايلاپ ەمەس، جىلداپ كەزەك كۇتۋگە تۋرا كەلەدى. سەبەبى ورتالىقتاردا ءبىر مەزگىلدە شەكتەۋلى عانا بالا قابىلدانادى.
اۋتيزمگە شالدىققان بالالار كومەككە ءزارۋ، اتا-انالار – شاراسىز كۇيدە
ۋاقىتتى جوعالتپاۋ ءۇشىن، اتا-انالار امالسىزدان لوگوپەد، دەفەكتولوگ، پسيحولوگتىڭ كومەگىنە جۇگىنۋگە، جەكەمەنشىك اقىلى توپتارعا بارۋعا ءماجبۇر. ال بۇل قىزمەتتەردىڭ باعاسى ءار وتباسىنىڭ قالتاسى كوتەرە بەرمەيتىندەي. ورتاشا ەسەپپەن العاندا، اۋتيزمگە شالدىققان بالاعا اي سايىن 350–500 مىڭ تەڭگە ارالىعىندا قاراجات كەتەدى. بۇل – باسسەين، قوسىمشا تەراپيا جانە جول شىعىندارىن ەسەپتەمەگەندەگى سوما. وسىنداي قيىندىقتاردىڭ سالدارىنان كوپتەگەن اتا-انا بالاسىن نە مەملەكەتتىك، نە جەكەمەنشىك ورتالىقتارعا اپارا الماي، شاراسىز كۇي كەشىپ وتىر. اۋتيزمگە شالدىققان بالانىڭ اناسى نازيگۇل بىزبەن بولعان اڭگىمەدە ءوز مۇڭىن ءبولىستى:
«بالامنىڭ اۋتيزمگە شالدىققانىن كەش بايقادىق. ءقازىر ول بەس جاستا. ءۇش جاسقا دەيىن سويلەمەدى. «اكەسىنىڭ دە، اپاسىنىڭ دا ءتىلى كەش شىققان»، «ءقازىر بارلىق بالا كەش سويلەيدى» دەپ، باسىندا قاتتى ءمان بەرمەدىك. ءبىراق مۇنداي جاعدايدا ۋاقىت جوعالتپاي، ەرتەرەك مامانعا قاراتۋ قاجەت ەكەنىن ەندى ءتۇسىنىپ وتىرمىز. ءقازىر بالام “اسىل ميراس” ورتالىعىنا بارىپ ءجۇر. مۇندا بارلىق جاعداي جاسالعان، بىلىكتى ماماندار جۇمىس ىستەيدى. بالام ءۇش اي وسى جەردە باقىلاۋدا بولدى. ءبىراز نارسە ۇيرەندى. ەندى ونى 2ء-شى كۋرسقا جازدىرعىمىز كەلگەن ەدى – ءبىراق 1 جىل كەزەك كۇتۋىمىز كەرەك ەكەن. سەبەبى وسىندا كەلگىسى كەلەتىن بالا سانى كۇن ساناپ ارتىپ جاتىر. ارينە، ورتالىق كەڭەيىپ، كوبىرەك بالانى قابىلداسا، جاقسى بولار ەدى. ءقازىر ءوزىم دە جەكەمەنشىك ورتالىققا اپارۋعا ءماجبۇرمىن. دەفەكتولوگ، پسيحولوگ، ەمدىك دەنە شىنىقتىرۋ – بارلىعىنا ايىنا 350 مىڭ تەڭگە كەتەدى. بۇل – باسسەيندى ەسەپتەمەگەندەگى سوما. جانۇيامىزدا تەك كۇيەۋىم جۇمىس ىستەيدى. بالامنىڭ دامىعانىن قالايمىن، ءبىراق ءبارى قارجىعا كەلىپ تىرەلەدى. ۇيدە مىندەتتى تۇردە بالامەن جەكە جۇمىس ىستەيمىز. مامانداردىڭ بەرگەن تاپسىرمالارىن ورىنداۋعا تىرىسامىز»، – دەيدى نازيگۇل.
وسكەمەن قالاسىندا بولات وتەمۇراتوۆتىڭ «اسىل ميراس» قايىرىمدىلىق قورى 9 جىل بۇرىن اۋتيزم سپەكترىندەگى اۋىتقۋى بار بالالارعا ارنالعان ورتالىق اشتى. بۇل ورتالىق – اتا-انالار ءۇشىن ءۇمىت ساۋلەسىنە اينالعان بىرەگەي مەكەمە. مۇندا جىل سايىن 200-دەن استام بالا 5،5 ايلىق وڭالتۋ كۋرسىنان وتە الادى. الايدا بۇل مۇمكىندىك بارشاعا جەتپەي وتىر. بالاسىن ەمدەتۋگە كەلگەن جۇزدەگەن اتا-انا جىلداپ كەزەك كۇتۋگە ءماجبۇر. ولاردىڭ ءۇمىتى كەيدە كۇدىككە، ءتىپتى ۇمىتسىزدىككە اينالۋدا. ورتالىقتا ءبىرىنشى كۋرستان وتكەن سوڭ، بالانى ەكىنشى كۋرسپەن جالعاستىرۋ ءۇشىن 1-2 جىل كەزەك كۇتۋ كەرەك. وسى ۋاقىت ىشىندە بالانىڭ جاعدايى ناشارلاپ، بۇرىن مەڭگەرگەن داعدىلارىن جوعالتىپ الادى. ويتكەنى اۋتيزمگە شالدىققان بالا مامانمەن كۇندەلىكتى جۇمىس ىستەمەسە، العا ىلگەرىلەمەيدى. كەرىسىنشە، كەيىن شەگىنەدى. كوپ اتا-انا امالسىز جەكەمەنشىك ورتالىقتارعا جۇگىنەدى. ءبىراق ول جەردە ءار قادام اقشاعا تىرەلەدى. قاراپايىم حالىق ءۇشىن بۇل – ۇلكەن سوققى. بالاسىنىڭ بولاشاعى ءۇشىن كەيبىرى نەسيە الادى، بىرەۋى مۇلدە دارمەنسىز كۇيدە. وسىنداي قيىندىقتى باستان كەشىپ جۇرگەن انا – ەلەنا چەرەنكوۆانىڭ جانايقايى جۇرەكتى شىمىرلاتادى:
«بۇل ورتالىق بىزگە وتە قاتتى ۇنايدى. ءبىراق ورىن از، كەزەك كوپ. اۋتيزمگە شالدىققان بالالاردىڭ سانى كۇن ساناپ ارتىپ كەلە جاتقاندىقتان، العاشقى كۋرسقا جازىلۋ ءۇشىن بىرنەشە اي بويى كۇتۋگە تۋرا كەلەدى. ال العاشقى كۋرستان وتكەن سوڭ، بالانى ەكىنشى كەزەڭگە قايتادان قابىلداتۋ ءۇشىن 1-2 جىل كەزەكتە تۇرۋ قاجەت بولادى. وسى ۋاقىت ىشىندە اتا-انالار تىعىرىققا تىرەلىپ، بالاسىن قايدا اپارارىن بىلمەي قينالادى. ارينە، امالسىزدان جەكەمەنشىك ورتالىقتاردىڭ كومەگىنە جۇگىنۋگە تۋرا كەلەدى. ەرەكشە بالالارمەن كۇندەلىكتى جۇيەلى تۇردە ماماندار جۇمىس ىستەۋى كەرەك. الايدا جەكەمەنشىك بولعاندىقتان، ءار بارعان سايىن اقى تولەۋگە مىندەتتىسىڭ. باعالار دا ارزان ەمەس. بۇل – كەز كەلگەن وتباسىنىڭ قارجىلىق مۇمكىندىگىنە ساي كەلە بەرمەيدى. ەڭ وكىنىشتىسى – بالا ارنايى ورتالىققا 2-3 اي بارىپ، ءبىراز جەتىستىككە جەتكەنىمەن، كەيىن ماماننىڭ كومەگىنسىز ۇزاق ۋاقىت قالسا، ۇيرەنگەن داعدىلارىن ۇمىتىپ قالۋى ابدەن مۇمكىن. سوندىقتان مۇنداي دياگنوز قويىلعان بالالارمەن ءۇزىلىسسىز، جۇيەلى تۇردە جۇمىس ىستەۋ قاجەت. كەيدە مامانداردىڭ كاسىبي دەڭگەيى دە كوڭىل كونشىتپەيدى. ءبىز سياقتى اتا-انالاردىڭ ءالسىز تۇسىن پايدالانىپ، تەك پايدا تابۋدى ويلايتىندار دا كەزدەسىپ جاتىر. سول سەبەپتى، اتا-انالار مامان تاڭداعاندا ونىڭ تاجىريبەسىنە، قولداناتىن ادىستەمەسىنە جانە كاسىبي بىلىكتىلىگىنە ەرەكشە ءمان بەرۋى ءتيىس دەپ ويلايمىن. مەملەكەت وسىنداي بالالاردى ۇمىتپاۋى كەرەك. ولار – ءبىزدىڭ بولاشاعىمىز، — دەيدى ول كوز جاسىن ارەڭ تىيىپ».
ءماجبۇرلى كوش: اۋىلدان قالاعا ەرەكشە بالانىڭ بولاشاعى ءۇشىن
اۋتيزم – قازىرگى تاڭدا ءجيى قويىلاتىن دياگنوزداردىڭ ءبىرى. الايدا بۇل دياگنوزدى تەك دارىگەر ەمەس، تۇتاس قوعام قابىلداپ، ەرەكشە بالاعا قاجەتتى جاعداي جاساۋعا اتسالىسۋى ءتيىس. وكىنىشكە قاراي، ەلىمىزدە بۇل باعىتتاعى جۇيە تولىق قالىپتاسپاعان. اسىرەسە اۋىلدىق جەرلەردە جاعداي تىم مۇشكىل. شىعىس قازاقستان وبلىسى، كۇرشىم اۋدانىنان كەلگەن ءمادينانىڭ ءومىرى وسىنىڭ ايعاعى. بۇگىندە وسكەمەندە تۇراتىن مادينا ءالجاپاروۆا — ەرەكشە بالانىڭ اناسى. بىرنەشە جىل بۇرىن ۇلىنا اۋتيزم دياگنوزى قويىلعان ساتتە، وتباسى اۋىلدا ءومىر ءسۇرىپ جاتقان ەدى. الايدا اۋىلدىق جەردە اۋتيست بالامەن جۇمىس ىستەي الاتىن ارنايى ماماندار – دەفەكتولوگ، لوگوپەد، پسيحولوگ مۇلدە بولماعان. امالسىزدان وتباسىلىق كەڭەس وتكىزىپ، ءوز ءۇيىن، تۇرمىسىن تاستاپ، قالاعا كوشۋ تۋرالى شەشىم قابىلداۋعا ءماجبۇر بولعان.
«اۋىلدا جۇرگەندە بالامدى قالاعا الىپ كەلىپ، ماماندارعا قاراتۋعا تىرىستىق. ءبىراق ءار ساپار – ۇلكەن شىعىن. جول، پاتەر، تاماق – بارلىعى اقشا. ال اۋتيزممەن كۇرەس ۇزدىكسىز جۇمىس پەن تۇراقتى قولداۋدى قاجەت ەتەدى. قالاعا ءوز ەركىمىزبەن ەمەس، ماجبۇرلىكتەن كوشتىك. بالانىڭ بولاشاعى ءۇشىن باسقا امال بولمادى، — دەيدى ءمادينا.
قالادا دا جاعداي ءماز ەمەس. مەملەكەتتىك ورتالىقتاردا ۇزىن-سونار كەزەك. ال جەكەمەنشىك ورتالىقتاردا ايىنا 350-400 مىڭ تەڭگە كولەمىندە اقى تولەۋگە تۋرا كەلەدى. بۇل – كەز كەلگەن وتباسىنىڭ قالتاسى كوتەرە بەرمەيتىن سوما. دەگەنمەن، بالاسىنىڭ بولاشاعى ءۇشىن ايانباي كۇرەسىپ جۇرگەن انالار بارىن سالۋدا. ءمادينانىڭ ايتۋىنشا، قوعامدا ەرەكشە بالالارعا تۇسىنىستىك تانىتاتىندار از.
«كەيدە اۆتوبۋستا وتىرعان كەزدە بالامنىڭ ارەكەتىنە جۇرت شوشىنا قاراپ، ەسكەرتۋ ايتىپ جاتادى. سونداي ساتتەردە: “كەشىرىڭىزدەر، بالام اۋتيزممەن اۋىرادى”، — دەپ تۇسىندىرۋگە ءماجبۇر بولامىن. كوپشىلىك ءبارىن بىردەي تۇسىنە بەرمەيدى. بۇل دا ءبىز ءۇشىن اۋىر جايت، — دەيدى كوزىنە جاس العان انا.
ەرەكشە بالا – ەرەكشە قولداۋدى قاجەت ەتەدى
ءمادينانىڭ وقيعاسى – ەلىمىزدەگى مىڭداعان وتباسىنىڭ ورتاق ماسەلەسى. اۋتيزمگە شالدىققان ۇلىن جەتىلدىرۋ ءۇشىن ول تۇرمىسىن، ءۇيىن، تۋعان اۋىلىن تاستاپ، قالاعا كوشۋگە ءماجبۇر بولدى. سەبەبى اۋىلدا ەرەكشە بالالارعا ارنالعان قىزمەت اتىمەن جوق. ماماندار تاپشىلىعى، ينفراقۇرىلىمنىڭ جوقتىعى، جۇيەلى قولداۋدىڭ السىزدىگى – اۋىلداعى اتا-انالاردى تىعىرىققا تىرەپ وتىر. مەملەكەت اۋىلدىق ايماقتارداعى ەرەكشە بالالارعا ارنالعان قولداۋدى جۇيەلەۋدى، ارنايى ماماندار دايارلاۋدى، قاجەتتى كابينەتتەر مەن وڭالتۋ ورتالىقتارىن اشۋدى جەدەل قولعا الماسا، بۇل ماسەلە جىل سايىن ۋشىعا بەرمەك. سەبەبى ەرەكشە بالا – ەرەكشە كوزقاراستى، ەرەكشە جاعدايدى تالاپ ەتەدى. ال اتا-انالاردىڭ مۇنداي مۇمكىندىكتى تەك قالادا عانا ىزدەۋدەن باسقا امالى جوق.
ال، وسكەمەن قالاسىنداعى بولات وتەمۇراتوۆتىڭ «اسىل ميراس» قايىرىمدىلىق قورى اشقان اۋتيزمگە شالدىققان بالالارعا ارنالعان ورتالىق – ەرەكشە بالعىنداردىڭ ءومىر ساپاسىن جاقسارتۋعا باعىتتالعان سيرەك مەكەمەلەردىڭ ءبىرى. مۇندا سابيلەر قاراپايىم بالالارعا وڭاي بولىپ كورىنەتىن داعدىلاردى مەڭگەرۋگە تىرىسادى. ورتالىقتىڭ ەڭ باستى ەرەكشەلىگى – ءار بالامەن جەكە جۇمىس جۇرگىزىلۋى. زاماناۋي ادىستەر – ABA تەراپياسى، سەنسورلىق ينتەگراسيا، لوگوپەديالىق جاتتىعۋلار، الەۋمەتتىك بەيىمدەۋ – جۇيەلى تۇردە قولدانىلادى. مۇنداعى ماماندار ءار بالانىڭ ىشكى الەمىنە ءۇڭىلىپ، مەيىرىم مەن توزىمدىلىكپەن جۇمىس ىستەيدى. ءاربىر ارەكەت، ءاربىر ءسوز – بالانىڭ دامۋ جولىندا ماڭىزدى ءرول اتقارادى. سونىمەن قاتار ورتالىقتا اتا-انالارمەن تۇراقتى بايلانىس ورناتىلىپ، بالانىڭ دامۋ جوسپارى بىرلەسە جاسالادى. «اسىل ميراس» ورتالىعىنىڭ مۇعالىم-دەفەكتولوگى گاۋھار امانتايەۆا ەرەكشە بالالارمەن قالاي جۇمىس ىستەيتىنىن ايتىپ بەردى:
«ەڭ الدىمەن، بالامەن سەنىمدى بايلانىس ورناتۋ وتە ماڭىزدى. سەبەبى اۋتيزمگە شالدىققان بالالار ءوز ىشكى الەمىندە ءومىر سۇرەدى. ءار بالا – ءبىر الەم. ولار ءۇشىن سىرتقى ورتا ءقاۋىپ توندىرەتىن ورتا بولىپ كورىنۋى مۇمكىن. سوندىقتان ءبىز سابىرمەن، مەيىرىممەن ولاردىڭ سەنىمىنە كىرۋگە تىرىسامىز. سەنىم ورنامايىنشا، ەشبىر ادىستەمە ناتيجە بەرمەيدى. بىزدە ABA (Applied Behavior Analysis) تەراپياسى كەڭىنەن قولدانىلادى. بۇل — بالا مىنەز-قۇلقىن تالداۋ جانە وڭ مىنەز قالىپتاستىرۋعا باعىتتالعان ءتيىمدى ءادىس. سونىمەن قاتار سەنسورلىق ينتەگراسيا، لوگوپەديالىق جاتتىعۋلار، ۇساق موتوريكامەن جۇمىس، الەۋمەتتىك بەيىمدەۋ سىندى باعىتتار بار. ساباقتار جەكە تۇردە وتەدى، ءار بالانىڭ دامۋ ەرەكشەلىگىنە قاراي جەكە جوسپار قۇرىلادى. سونىمەن قاتار اتا-انالاردى بالانىڭ دامۋىنا بەلسەندى ارالاسۋعا شاقىرامىز. ساباقتاردان كەيىن كەرى بايلانىس بەرەمىز، ۇيدە نە ىستەۋ كەرەك ەكەنىن تۇسىندىرەمىز. ويتكەنى بالانىڭ دامۋى تەك ورتالىقتاعى 1-2 ساعاتپەن شەكتەلمەيدى. اتا-انانىڭ قولداۋى – باستى كۇش. ءبىزدىڭ ماقسات – ولاردىڭ ومىرگە بەيىمدەلۋىنە، وزدىگىنەن ارەكەت ەتۋىنە جول اشۋ»، — دەيدى مامان.
اۋتيزم – ەرتە انىقتالسا، ەرتە كومەك كورسەتىلۋى ءتيىس دەرت
قالاي دەسەك تە، كەز كەلگەن دەرتتىڭ ەرتە باستان انىقتالۋى – ونىڭ داۋاسىن دەر كەزىندە تابۋعا اپاراتىنى ءسوزسىز. اۋتيزم – سوڭعى جىلدارى ءجيى ەستىلەتىن دياگنوز. مامانداردىڭ ايتۋىنشا، بۇل دەرت كوبىنە ءبىر جاستان اسقاننان كەيىن عانا بەلگىلى بولا باستايدى. ءبىراق العاشقى بەلگىلەرگە دەر كەزىندە نازار اۋدارۋ ارقىلى بالانىڭ بولاشاعىنا اسەر ەتۋگە بولادى. ءاۋتيزمنىڭ العاشقى بەلگىلەرى قانداي؟ كوپ اتا-انا العاشقى بەلگىلەردى بايقاسا دا، ءمان بەرمەي، ۋاقىت وتكىزىپ الادى. بۇل كەشىگۋدىڭ زاردابى بالانىڭ دامۋىنا كەرى اسەر ەتىپ جاتادى. مامانداردىڭ ايتۋىنشا، ەگەر بالا اياعىنىڭ ۇشىمەن جۇرسە، قاسىق ۇستاپ تاماق ىشۋگە تالپىنباسا، «يييي» دەگەن ءبىر عانا دىبىستى قايتالاپ، قولىن سىلكىپ، ءۇي ىشىندە جۇگىرە بەرسە، كوزگە تىكە قاراماسا، اتىنا جاۋاپ بەرمەسە، «ماما»، «پاپا»، «اتا»، «اجە» سىندى سوزدەردى ايتپاسا، تەلەفون مەن تەلەديدارعا تاۋەلدى بولىپ، تەك بەلگىلى ءبىر تاماقتى عانا جەپ، قاراپايىم «بەر»، «تۇر»، «ءجۇر» دەگەن سوزدەردى تۇسىنبەسە – بۇل اۋتيزم بەلگىلەرى بولۋى مۇمكىن. مۇنداي جاعدايدا دەرەۋ مامانداردىڭ كومەگىنە جۇگىنۋ قاجەت.
پسيحولوگتار مەن دەفەكتولوگتار اۋتيزمگە شالدىققان بالالاردىڭ كوبەيۋىنە بىرنەشە فاكتور سەبەپ بولۋى مۇمكىن دەيدى. ولار – تەحنيكانىڭ دامۋى، گادجەتتەرگە تاۋەلدىلىك، وتباسىنداعى قارىم-قاتىناستىڭ بۇزىلۋى، انانىڭ پسيحولوگيالىق كۇيى، بوسانۋ كەزىندە جۇيكە جۇيەسىنە زاقىم كەلۋى سياقتى سەبەپتەردى ايتۋدا.
پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆ ۇلتتىق قۇرىلتايدا سويلەگەن سوزىندە اۋتيزمگە شالدىققان بالالاردىڭ ماسەلەسىنە ەرەكشە توقتالىپ وتكەن ەدى. ول ءاربىر وبلىس ورتالىعىندا ەرەكشە قاجەتتىلىگى بار بالالارعا ارنالعان وڭالتۋ جانە دامىتۋ ورتالىقتارىن اشۋ كەرەكتىگىن ايتتى. «اتا-انالار استاناعا بارىپ، ەم ىزدەۋگە ءماجبۇر. بۇل دۇرىس ەمەس. ۇكىمەت پەن اكىمدەر وسى ماسەلەنى دەرەۋ شەشۋى ءتيىس»، – دەدى مەملەكەت باسشىسى. سونداي-اق پرەزيدەنت: «قازاقستاندا ەرەكشە قاجەتتىلىگى بار ءاربىر بالانىڭ تولىققاندى ءبىلىم الۋعا مۇمكىندىگى بولۋى كەرەك. بۇل – وتە ماڭىزدى ماسەلە»، – دەپ اتاپ ءوتتى. ەندى بۇل تاپسىرمانى ورىنداۋ – جەرگىلىكتى اتقامىنەرلەردىڭ قولىندا. ەگەر ولار پرەزيدەنتتىڭ تاپسىرماسىن ناقتى ىسپەن جۇزەگە اسىرىپ، وڭىرلەردە ساپالى ورتالىقتار اشىپ، بىلىكتى ماماندارمەن قامتاماسىز ەتسە، بۇل – مىڭداعان اتا-انانىڭ ءۇمىتىن اقتايتىن يگى قادام بولار ەدى.
P/S: اۋتيزم – دەر كەزىندە انىقتالىپ، ۇزدىكسىز نازار مەن قامقورلىقتى قاجەت ەتەتىن ەرەكشە دياگنوز. مەملەكەت بۇل ماسەلەنى كۇن تارتىبىنەن تۇسىرمەي، اۋىل مەن قالاداعى مۇمكىندىكتى تەڭەستىرۋى ءتيىس. ويتكەنى ءار بالا – ەل بولاشاعى.
قۋانىش راحمەتوللا ۇلى
