سپورت - ەلىمىزدىڭ ماڭىزدى الەۋمەتتىك فەنومەنى رەتىندە، قوعامدىق ءومىردىڭ دامۋىندا، شەتەلدەرگە تانىلۋىندا اسا زور ءرول اتقاراتىن ۇلكەن قۇندىلىق ەكەنى بارشامىزعا بەلگىلى. سپورت سالاسى- قوعامنىڭ تىرشىلىك ارەكەتتەرىنە، ونىڭ سالاۋاتتى ومىرىنە زور ىقپال جاسايتىن، سول قوعامدى قۇرايتىن ازاماتتارىنىڭ فيزيكالىق دامۋى مەن ينتەللەكتۋالدى ويلاۋ مۇمكىنشىلىكتەرىن ۇيلەستىرەتىن دەنە مادەنيەتىنىڭ قۇرامداس بولىگى ەكەنى دە ەشقانداي دالەلدەۋدى قاجەت ەتپەسە كەرەك.
قازىرگى تاۋەلسىزدىك اياسىندا قالىپتاسقان قوعامدى بيلەپ وتىرعان باسقارۋ جۇيەسىن تۇسىنۋدەن بىزدەر قالىپ بارامىز با، بولماسا، «سيفرلانامىز» دەپ ولار قارا ءۇزىپ كەتتى مە، بۇگىنگى باسقارۋ جۇيەسىنىڭ كەيبىر ارەكەتتەرىن ادامي تۇرعىدان ءتۇسىنۋ مۇلدە قيىنداپ كەتكەندەي.
وتىز جىلدىق دامۋدىڭ سوڭى ونلاينعا تاۋەلدىلىككە الىپ كەلدى. سانانى شىنايى وفلاين ەمەس، ەلەكتروندى ونلاين جۇيە بيلەپ بارا جاتقانداي...
اڭگىمە سپورت جايلى، سوعان ورالايىن. كەشەگى كەڭەس داۋىرىندە دە سپورتقا الەۋمەتتىك جانە ساياسي تۇرعىدان دا ايرىقشا كوڭىل ءبولىندى، قازاق سپورتى دا وزىندىك ءبىر دامۋ كەزەڭىن وتكەردى.
ەلىمىزدىڭ سپورت تاريحىندا ءوز ەسىمدەرىن التىن ارىپپەن جازىپ قالدىرعان: ج. ۇشكەمپىروۆ، د. تۇرلىحانوۆ، س. قوناقبايەۆ، ت.ب سپورت ساڭلاقتارىنىڭ باعىندىردى. ىقىلىم زاماننان اۋىلىنىڭ اتى شاپسا تاقىمىن قىساتىن ەلمىز. سول كەڭەس زامانىندا سپورتتا تابىسقا جەتكەن بالالارعا جەتىستىكتەرىنە قاراي - «ءى، ءىى، ءىىى رازرياد»،«كانديدات ۆ ماستەرا سپورتا»، «ماستەر سپورتا»/ورىس تىلىندە/ توسبەلگىلەرى قولدانىستا بولدى. سول توسبەلگىلەردى جارقىراتىپ تاعىپ جۇرگەن قۇربىلارىمىزدى كورىپ قىزىعاتىنىمىزدى ءالى ەسىمىزدە.
قازىرگى ۋاقىتتا بالالاردىڭ توسىنەن ونداي سپورتتاعى جەتىستىكتەرىن كورسەتەتىن توسبەلگىلەردى كورە الماي ءجۇرمىز.
بۇل تۋرالى ۇسىنىستى مادەنيەت مينيسترلىگىنە 2014 جىلدان بەرى تاپسىرىپ كەلدىم. ۇسىنىسىمنىڭ تۇپكى ماقساتى- سپورتشىلاردىڭ ستاتۋسىن كوتەرۋ ەدى. سپورتشى بالالار ءوزىنىڭ سپورتتا جەتكەن جەتىستىگىنە لايىق بەرىلگەن توسبەلگىسىن تاعىپ جۇرسە ول سىنىپتاس قۇربىلارىنىڭ، ارتىندا ءوسىپ كەلە جاتقان ءىنى- قارىنداستارىنىڭ قىزىعۋشىلىعىن وياتىپ سپورتقا جەتەلەيتىنى ايان. اتالعان توسبەلگىلەردى قولدانىسقا ەنگىزگەن ورىس كورشىلەرىمىزشە ايتساق «ستيمۋل» بولار دەگەن وي بولاتىن.
ارينە، مينيسترلىكتىڭ كوميتەتى ءۇشىن بۇل تۇككە تۇرعىسىز بولار، ءبىراق بۇل توسبەلگىلەردە بالالاردى سپورتقا جەتەلەر قىزىعۋشىلىق بار ەدى، بالا دەگەن ەلىكتەگىش كەلەدى، تاققىسى كەلەدى. الەمدىك ءىرى ءدۇبىرلى جارىستاردا جەڭىمپازدى ماداقتاعان كەزدە سول ەلدىڭ بايراعى كوتەرىلەدى، ال توسبەلگى ونلاين ەمەس، ەل بايراعى ءار سپورتشىنىڭ كەۋدەسىندەگى كىشكەنە بولشەگى بولىپ توسىندە جارقىراسا جاس ۇرپاقتى وتانسۇيگىشتىككە دەگەن سەزىمىندە قوزعاۋ سالار ەدى.
وسىعان وراي، مينيسترلىككە مەكتەپ قابىرعاسىنداعى سپورتشى بالالارعا ستيمۋل رەتىندە سپورتتا جەتكەن جەتىستىگىنە ساي تۋىمىز بەن قىراننىڭ بەينەسى ناقىشتالعان توسبەلگى شىعارۋدى ۇسىنعان ەدىم.
مىسالى، مەملەكەتتىك تىلدە «ءى،ءىى،ءىىى- دارەجەلى ءجاسوسىپىرىم سپورتشى» «سپورت شەبەرىنە ۇمىتكەر»، «سپورت شەبەرى» ت.ب. بۇل ۇسىنىس 2014 جىلدان بەرى مينيستر ا. مۇحامەدي ۇلىنىڭ شىعارىپ سالما جاۋاپتارمەن ءوز شەشىمىن تابا الماي كەلدى. اقىرى 2019 جىلى جاڭا مينيستر اۋىسقان سوڭ مينيستر ا. رايىمقۇلوۆاعا دا جىبەرىلدى.
ءبىراق، اربانىڭ دوڭعالاعىن ەسكە سالىپ ا. رايىمقۇلوۆانىڭ دا ايتارى كابينەتىنىڭ كىلتىن قابىلداپ العان الدىڭعى مينيستردەن اسا ۇزاي قويماعانى بايقالدى. جىبەرگەن ۇسىنىستى العاشىندا «قارايمىز» دەپ ۇمىتتەندىرە بەرۋدەن جالىقتى ما، سوڭعى جاۋاپ حاتىندا توتەسىنەن كەتىپ ۇسىنىستان مۇلدە باس تارتىپتى. ءتىپتى، مۇلدە الىپ تاستاۋدى جوسپارىنا كىرگىزىپتى.
ءسوزىم دايەكتى بولۋى ءۇشىن وقىرمانعا ق ر مادەنيەت جانە سپورت مينيستر ا. رايىمقۇلوۆانىڭ بەرگەن جاۋابىنان قىسقاشا ءۇزىندى كەلتىرە كەتەيىن:
رايمكۋلوۆا ا.ر. 16.09.2020، 09:55 قۇرمەتتى ەرلان شاياحمەت ۇلى! سپورت جانە دەنە شىنىقتىرۋ ىستەرى كوميتەتى (بۇدان ءارى – كوميتەت) سپورتتىق اتاقتاردى، رازريادتاردى جانە بىلىكتىلىك ساناتتاردى بەرۋ جونىندەگى كوميسسيا وتىرىسىندا ءسىز ۇسىنعان سپورتتىق اتاقتار مەن رازريادتار ءۇشىن توسبەلگىلەردىڭ جوبالارىن قاراستىرىلىپ، كەلەسىنى حابارلايدى. بۇگىنگى تاڭدا «دەنە شىنىقتىرۋ جانە سپورتتىڭ ۇلتتىق سيفرلىق پلاتفورماسى (e-sport)» (بۇدان ءارى – ە-sport) سەرۆيستىك باعدارلامالىق ءونىمىنىڭ 1 كەزەڭىن ىسكە اسىرۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلۋدە.
بۇل سپورتتىق اتاقتار مەن رازيادتاردى بەرۋ جۇيەسىن اۆتوماتتاندىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى، ياعني سپورتتىق جارىستاردىڭ ناتيجەلەرى ونلاين رەجيمدە كورسەتىلىپ، ءتيىستى سپورتتىق اتاقتار مەن رازريادتار سپورتشىلارعا اۆتوماتتى تۇردە بەرىلەتىن بولادى. سونداي-اق، ە-sport سەرۆيستىك باعدارلامالىق ءونىمىنىن جۇزەگە اسىرۋ اياسىندا سپورتتىق كۋالىكتەر مەن ومىراۋعا تاعاتىن بەلگىلەر قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ «دەنە شىنىقتىرۋ جانە سپورت تۋرالى» زاڭى دەڭگەيىندە الىنىپ تاستاۋ جوسپارلانۋدا. وسىعان وراي، كوميتەت جوعارىدا ايتىلعانداردى ەسكەرە وتىرىپ، ءسىزدىڭ جوبالارىڭىزدى جۇزەگە اسىرۋ مۇمكىندىگى جوق ەكەندىگىن مالىمدەيدى.» دەپ جاۋاپ بەرىپسىز.
سونىمەن، مينيستر حانىمنىڭ سوزىنە سەنسەك، ەندى سپورتشىلاردىڭ كەۋدەسىنە تاعىپ جۇرەتىن سپورتتىق دارەجەلەرىن كورسەتەتىن توسبەلگىلەردەن مۇلدە كۇدەر ۇزۋگە تۋرا كەلەتىن سياقتى. كوميتەتتەگىلەر كىمدەر ەكەن دەگەن سۇراق تۋىندايدى، سپورتقا جاناشىر جاندار ما...؟ مەنىڭ ويىمشا، سول شەشىم شىعارعىش كوميتەت مۇشەلەرىنىڭ قايسىسى بولسىن ءوز كەۋدەلەرىنە ءبىر-بىر «ءتىرى»مەدال تاعۋدان ەش باس تارتپاس ەدى-اۋ.
ءسوز سوڭىندا ايتارىم، قۇرمەتتى، اقتوتى راحمەتوللا قىزى! سىزگە سۇراعىم كوپ!
سپورتشىلاردىڭ ءوز جەتكەن جەتىستىكتەرىن كەۋدەلەرىنە تاعۋىنا نە كەدەرگى؟! ەندى ونى مۇلدە الىپ تاستاساڭىزدار قاراپايىم جۇرت ولاردىڭ سپورتشى ەكەنىن قالاي بىلمەك؟ ونلاين ارقىلى ما؟ نونسەنس.
بەرگەن جاۋابىڭىزعا سايكەس ايتايىن، ەگەر توسبەلگىنىڭ ەش ماڭىزى بولماسا، وندا وزدەرىن حالىق قالاۋلىلارى دەپ اتايتىن دەپۋتاتتارىمىز نە ءۇشىن «ءماجىلىس دەپۋتاتى» دەگەن توسبەلگى تاعۋدا؟ شەنەۋنىكتەرىنىڭ ءتوسىن تولتىرعان وردەن-مەدالدەرگە دارحان ۇكىمەتتىڭ ءوز بولاشاعى جاستارىنىڭ ەڭبەگىن بارماقتاي توسبەلگىمەن باعالاۋعا دا ەش مۇمكىندىگى قالماعانى ما؟ الدە، جەمقورلىقپەن ۇستالىپ جاتقان سپورت سالاسىنىڭ جەمقورلارى كوميتەتىڭىزگە ەش مۇمكىندىك قالدىرماعان با؟
وندا: «جاستار- ءبىزدىڭ بولاشاعىمىز!» دەگەن ۇلىقتاعانىڭىز، ءجاي لەپىرمە ۇران عانا بولىپ شىقتى عوي!؟ مۇلدە تۇسىنىكسىز جاعداي... «ونلاين-سيفراۆيزاسيا..» دەپ ءجۇرىپ شىنايى ومىردەن، رۋحانياتتان الشاقتاپ كەتكەن جوقپىز با؟ سپورت دارەجەسىندە الۋ ءار جەتكىنشەكتىڭ جىلدار بويى توككەن تەرى، ارمانى، قاجىرلى ەڭبەگىنە بەرىلگەن باعاسى ەكەنىن نەگە ەستەن شىعارىپ وتىرسىز؟ مينيستر رەتىندە ەلىمىزدىڭ بايراعىن ءدۇبىرلى جارىستاردا اسقاقتاتا جەلبىرەتىپ ءانۇراندى شىرقاتقان سپورتشىلاردىڭ جەتكەن سپورتتىق دارەجەلەرى كەۋدەلەرىنە تاعىپ جۇرۋگە لايىقسىز دەپ تاپتىڭىز با...
سپورتشىلاردىڭ ءوز جەتىستىكتەرىن تاعۋىنا وسىنشا ءىشتارلىق تانىتۋىڭىزدىڭ سىرى نەدە ەكەنىن مادەنيەت پەن سپورتقا جاۋاپتى مينيستر رەتىندە اشىپ ايتىپ بەرە الاسىز با؟ دەمەك، سپورتشىلار ءوز قورعاعان سپورتتىق دارەجەلەرىن كەۋدەلەرىنە جارقىراتىپ تاعۋدىڭ ورنىنا ۇيالى تەلەفوندارىنا جاسىراتىن بولىپ شىقتى عوي!؟ پارادوكس، شاتاستىرىپ العان جوقسىزدار ما؟ الدە، بۇل شەشىم سىزدەردىڭ جۇمىستارىڭىزدى جەڭىلدەتەتىن ونلاين وچەتتارىڭىز ءۇشىن قاجەت پە؟
ولاي بولسا، سىزگە ناقتى ءبىر ۇسىنىسىم بار، ەلىمىزدىڭ دامۋىنا ەرەكشە تەر توگىپ، ايىرىقشا ۇلەس قوسىپ جاتىر دەپ تانىلعان ازاماتتاردىڭ ەڭبەگىن باعالاپ وردەن-مەدال تاعىپ جاتىرسىزدار عوي. نەگە ولارعا دا «ونلاين-اۆتوماتتى» تۇردە تاقپاسقا؟ قالاي ويلايسىز، مەنىڭشە، وتە ادىلەتتى ءوزىڭىز ايتقانداي ناعىز ۇلتتىق سيفرلى «سەرۆيستىك باعدارلاما» بولىپ شىعار ەدى! الدە، تەك سپورتشىلاردىڭ توككەن تەرى، قاجىرلى ەڭبەگى عانا ەلەكتروندى ساناتقا جاتا ما؟
ءسىزدىڭ جاۋابىڭىزدى تۇسىنە الماعاندىقتان اششى ايتسام پاتشا كوڭىلىڭىزگە سالىپ كەشىرەرسىز! اقيقات اششى بولادى، تۇسىنىستىكپەن قارارسىز. قانشا دەگەنمەن، مەن سياقتى شالعايدا جاتقان قاراپايىم پەندە ەمەس، اقوردا شاڭىراعى استىندا ءبىر ەلدىڭ مادەنيەتىن باسقارىپ وتىرعان ورەسى بيىك، تۇسىنىگى جوعارى ادامسىز عوي.
سىزگە دەگەن قۇرمەتپەن:
سەمەي قالاسىنىڭ قاراپايىم تۇرعىنى ەرلان شاياحمەت ۇلى
