شەتەلدىك نارىقتا Made in KZ تاۋارلار تۇتىنۋشى سۇرانىسىنا كەڭ كولەمدە يە بولىپ كەلەدى. بۇعان قازاقستاندىق ءونىمنىڭ ساپاسىن ارتتىرۋعا، ۇلتتىق ەكسپورتتاۋشىلاردى قولداۋعا باعىتتالعان مەملەكەتتىك شارالاردىڭ وڭ اسەرى مول.
وتكەن جىلعى دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، قازاقستاندىق ءونىم وندىرۋشىلەر شىعارعان تاۋار اينالىمى 40 ميلليارد دوللارعا جۋىقتاعان. قازاقستان ەكسپورتقا شىعاراتىن نەگىزگى ونىمدەر قاتارىندا مىس، مۇناي، ۋران، اليۋمينيي، گاز، ت.س.س. بولۋىمەن قاتار، بيداي ۇنى، كۇنباعىس مايى، تىڭايتقىشتار دا شەتەلدە سۇرانىسقا يە.
بۇگىندە مەملەكەت تاراپىنان وتاندىق ەكسپورتتاۋشىلاردى قولداۋ، ولاردىڭ شەتەلدىك نارىققا ەركىن شىعا الۋى ءۇشىن كورمەلەر، كاسىپكەرلىك فورمۋمدار ۇيىمداستىرۋ سەكىلدى جۇمىستار اتقارىلىپ، وعان قوسا ءتۇرلى باعدارلامالار جۇزەگە اسىرىلىپ جاتىر.
بۇل تۇستا «دامۋ» كاسىپكەرلىكتى دامىتۋ قورى» قازاقستاندىق ءونىم وندىرۋشىلەرگە كەڭ كولەمدە قولداۋ كورسەتىپ كەلە جاتىر. وسىلايشا قور 11 تريلليون تەڭگەگە جۋىق قارجىعا 188 مىڭعا تارتا جوبانىڭ جۇزەگە اسىرىلۋىنا سەپتىگىن تيگىزگەن.
ءوز كەزەگىندە بۇل جوبالار قازاقستاننىڭ ەكونوميكالىق الەۋەتى ءۇشىن نەگىزگى تىرەك بولىپ وتىر. ماسەلەن، «زەردە-اقتوبە كەراميكاسى» ج ش س ەلىمىزدى فارفوردان جاسالعان بۇيىمدارمەن قامتاماسىز ەتىپ قويماي، تاۋارلارىن وزبەكستان، قىرعىزستان، رەسەي، تاجىكستان سەكىلدى كورشى ەلدەرگە ەكسپورتتاپ وتىر.
ق ر پرەمەر-مينيسترى ولجاس بەكتەنوۆ وتاندىق ءونىم وندىرۋشىلەردى قولداۋعا باعىتتالعان «بايتەرەك» حولدينگىنىڭ جۇمىسىنا دا ەرەكشە توقتالعان ەدى. حولدينگتىڭ ەنشىلەس ۇيىمدارى كەيىنگى جىلمەن سالىستىعاندا 45 پايىزعا ارتىق، ياعني 2،8 تريلليون تەڭگەگە كاسىپورىندارعا قولداۋ كورسەتكەن. ال كۆازيمەملەكەتتىك ەمەس بيزنەس يەلەرىنە 2،5 تريلليون تەڭگەگە قولداۋ كورسەتىلگەن.
سونىمەن قاتار، بىلتىر اوك-گە 666 ميلليارد تەڭگەگە جۋىق قارجى بولىنگەن. ناتيجەسىندە التى مىڭنان اسا جۇمىس ورنى قۇرىلىپ، 4 تريلليون تەڭگەگە جۋىق ءونىم وندىرىلگەن، قىزمەتتەر كورسەتىلگەن.
ۇلتتىق ەكسپورتتاۋشىلار قاشان دا باستى نازاردا دەگەن ۇستانىممەن جۇمىس ىستەيتىن مەملەكەتتىك ساياساتقا ساي وتاندىق ءونىم شىعارۋ كولەمىن كوبەيتۋ، ونەركاسىپتەردى قولداۋ العى شەپتەگى جۇمىس بولىپ قالا بەرمەك.
بۇل تۇستا ەل پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆ وتاندىق ءونىم وندىرەتىن كومپانيالاردى شەتەل نارىعىنا شىعۋعا شاقىرعان ەدى. سوعان وراي ۇكىمەتكە ماڭىزدى مىندەتتەر دە جۇكتەلدى، اتاپ ايتقاندا، ەكسپورتقا شىعۋعا قاۋقارى جەتەتىن سالالار مەن كاسىپورىندارعا كوڭىل ءبولۋ تاپسىرىلدى. ءوز كەزەگىندە مەملەكەت ەكسپورتقا شىققىسى كەلەتىندەرگە بارلىق شارالاردى قاراستىرادى: قارجىلاندىرۋ بويىنشا جەڭىلدىكتەر كوزدەلەدى، گرانت بەرۋ، ت.س.س. ەكسپورتتىق باعىتتاعى قولداۋ تەتىكتەرى ۇسىنىلادى.
قازاقستاندىق تاۋارلار اراسىندا شەتەلدە ەت اسقان سۇرانىسقا يە. اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگىنىڭ دەرەكتەرىنە سۇيەنسەك، بىلتىر التى اي ىشىندە اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىندا تاۋار وندىرۋگە ماشىقتانعاندار 12 تونناعا جۋىق ەت پەن ەت ونىمدەرىن ەكسپورتقا شىعارعان. سونىڭ ىشىندە 8 تونناعا جۋىعى ءىرى قارا ەتى بولسا، 3،6 تونناسى قوي ەتى بولعان.
بيىل ساۋدا جانە ينتەگراسيا مينيسترلىگىنىڭ باسشىسى ارمان شاكقالييەۆ قانداي وتاندىق تاۋارلار شەتەل نارىعىندا سۇرانىسقا يە ەكەنىن ايتقان بولاتىن.
بۇل رەتتە كورشىلەس جۇڭگو حالىق رەسپۋبليكاسىندا Made in KZ ونىمدەر ىشىندە تاماق ونىمدەرىن ەرەكشە اتاۋعا بولادى. سونىڭ ىشىندە بال جانە كونديتەرلىك ونىمدەر تانىمال. سونداي-اق، مەملەكەت تاراپىنان كاسىپكەرلەر مەن كاسىپورىندارعا جاسالىپ جاتقان قولداۋ شارالارىنىڭ ارقاسىندا حالىق تۇتىناتىن تاۋارلار، قولونەر بۇيىمدارى، اسىرەسە، زەرگەرلىك بۇيىمدار ەۋروپا جانە امەريكا نارىقتارىندا دا تۇتىنۋشىسىن تاۋىپ وتىر.
شەتەل نارىعىنا شىعۋدىڭ وزىندىك قاۋىپتەرى مەن تاۋەكەلدەرى دە جوق ەمەس. الەم ەلدەرىمەن اراداعى ساۋدا-ەكونوميكالىق بايلانىستى ودان ءارى نىعايتۋ ءۇشىن وتاندىق ءونىم وندىرۋشىلەردىڭ ەكسپورتقا ەركىن شىعا ءبىلۋى وتە ماڭىزدى. بۇل تۇستا «بايتەرەك» ۇلتتىق باسقارۋشى حولدينگىنىڭ ەنشىلەس كومپانياسى سانالاتىن «KazakhExport» ساقتاندىرۋ كومپانياسى قولداۋ كورسەتەدى.
اتالمىش كومپانيا 2016 جىلدان باستاپ 2023 جىلعا دەيىنگى ارالىقتا 200-دەن اسا وتاندىق ەكسپورتتاۋشىلارعا اتسالىسقان، ياعني جالپى 846 ميلليارد تەڭگەگە جۋىق قولداۋ كورسەتىلگەن. ودان بولەك بۇل كومپانيا كەيىنگى جىلدارى 600 ميلليارد تەڭگەگە جۋىق قارجىعا وتاندىق تاۋار وندىرۋشىلەردىڭ ءونىمىن جەتكىزۋگە كومەكتەسكەن.
بىلتىر شيكىزاتتىق ەمەس تاۋارلاردى تاسىمالداۋمەن اينالىساتىن وتاندىق كومپانيالار KazakhExport-تان ءىرى كولەمدە كومەك العان. وسىلايشا بۇگىندە ۇلتتىق ەكسپورتتاۋشىلار كورشىلەس رەسەي، وزبەكستان، قىرعىزستان، تاجىكستان سەكىلدى مەملەكەتتەرمەن عانا شەكتەلىپ قالماي، تاۋار جەتكىزۋ ارەالىن كەڭەيتىپ، الىس-جاقىن شەتەلدى تۇگەل قامتۋدى كوزدەپ وتىر. ونىڭ ىشىندە تۇركيا، ليتۆا، گەرمانيا، بەلارۋس، پولشا سەكىلدى الىپ مەملەكەتتەر بار. وسى تۇستا KazakhExport سەكىلدى كومپانيالار وتاندىق ەكسپورتتاۋشىلاردىڭ تالابى مەن تىلەگىن قاناعاتتاندىرىپ، كەلىسسوزدەر كەزىندە قازاقستاندىقتار ءۇشىن مامىلە ءقاۋىپسىز بولۋىن قامتاماسىز ەتۋگە اتسالىسادى. سونىمەن قاتار، وتاندىق ەكسپورتتىڭ ەتەك جايۋىنا ىقپال ەتەدى.
قازاقستان نەگىزىنەن مۇناي، ءتۇرلى مەتالل سەكىلدى رەسۋرستار ارقىلى ەكسپورتتى قامتاماسىز ەتىپ وتىرعانى بەلگىلى. الايدا كەيىنگى كەزدەرى قازاقستاندىق ءونىم وندىرۋشىلەر شەتەل نارىعىن شيكىزاتتىق ەمەس تاۋار تۇرلەرىمەن قامتىپ وتىرعانىن دا جوققا شىعارا المايمىز. قازاقستاندىق اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىنەن باستاپ، ازىق-تۇلىك تاۋارلارى، سونىڭ ىشىندە ۇن، ماي، تۇز، ت.س.س. تاۋارلار، ماشينا جاساۋ، مەتاللۋرگيا سالاسىنداعى ونىمدەر دە الەم ەلدەرىندە ساتىلىپ جاتىر.
وسىلايشا، مەملەكەت تاراپىنان كاسىپتى، سىرتقى ساۋدانى قولداۋعا باعىتتالعان شارالاردىڭ ارقاسىندا بۇگىندە ۇلتتىق ەكسپورتتاۋشىلار ەل ەكونوميكاسىنىڭ نەگىزگى قوزعاۋشى كۇشىنە اينالىپ وتىر دەۋگە نەگىز بار.
