قازاقستان مەن ليۋكسەمبۋرگ، رەسەي جانە ۇلىبريتانيا. بۇل - تۇرعىندارى تابيعي گازدى كوپتەپ ساتىپ الۋعا مۇمكىندىگى بار ەلدەر. ريا رەيتينگ ساراپشىلارى ازىرلەگەن بۇل زەرتتەۋدىڭ ەڭ باسىندا قازاقستان تۇر.

---

ءيا، 2019 جىلدىڭ سوڭى جانە 2020 جىلدىڭ باسى بويىنشا جاسالعان بۇل رەيتينگ قورىتىندىسىنا سايكەس، قازاقستان حالقى ءۇشىن بەلگىلەگەن گاز باعاسى ەڭ ارزان مەملەكەتكە جاتادى.

ورتاشا جالاقى الاتىن ءبىزدىڭ ەل ازاماتى ايىنا 8،8 مىڭ تەكشە مەتر گاز ساتىپ الۋعا مۇمكىندىگى بار.

«جالاقى مۇندا از، ءبىراق ەسەسىنە رەيتينگىگە كىرگەن ەلدەر ىشىندەگى ەڭ ارزان گاز وسى مەملەكەتكە تيەسىلى. قازاقستاندا تابيعي گازدىڭ ءبىر مىڭ تەكشە مەترىن 44،7 دوللارعا ساتىپ الۋعا بولادى» دەپ جازىپتى ريا رەيتينگ.

گازى حالقىنا قولجەتىمدى ەكىنشى مەملەكەت – ليۋكسەمبۋرگ. ءبىر ادامنىڭ مۇندا 8،3 مىڭ تەكشە مەتر گاز ساتىپ الۋعا مۇمكىندىگى بار. ونىڭ ۇستىنە بۇل ەلدە گاز قۇنى قازاقستانعا قاراعاندا حالقى ءۇشىن 10 ەسە قىمبات: 1 مىڭ تەكشە مەتر ءۇشىن 467،8 دوللار تولەيدى. دەگەنمەن، بۇل ەۋروپاداعى ازاماتتارى ەڭ جوعارى جالاقى الاتىن مەملەكەتتىڭ ءبىرى.

سودان كەيىن بارىپ، ءىىى-ورىندا رەسەي (1 مىڭ تەكشە مەترىنە 87،9 دوللار) تۇر. سولتۇستىك كورشىنىڭ ورتاشا جالاقى الاتىن تۇرعىندارى اقشاسىنا شامامەن 6،5 مىڭ تەكشە مەترگە جۋىق گاز ساتىپ الا الادى.

ەڭ قىمبات گازدى شۆەسيا تۇرعىندارى تۇتىنادى. ۇلتتىق ۆاليۋتاعا شاققاندا ءبىر تەكشە مەتر كوگىلدىر وتىنعا جەرگىلىكتى تۇتىنۋشىلار شامامەن 575 تەڭگە (قازاقستاندا 18،5 تەڭگە) تولەيدى.  الايدا شۆەسيا جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرىن بارىنشا پايدالانۋعا تىرىسادى، سوندىقتان بۇل ەلدە تابيعي گازدى تۇتىنۋ كولەمى شامالى كولەمدى قۇرايدى. بۇل - سالىستىرۋ ءۇشىن مىسالعا كەلتىرىلگەن سيفرلار.

«قازترانسگاز ايماق» اق-تىڭ تۇتىنۋشىلار ءۇشىن بولشەك ساۋداداعى  بەكىتىلگەن باعاسى

 

وڭىرلەر	تۇتىنۋشى	1 م3 گازدىڭ قۇنى (ققس قوسا ەسەپتەگەندە)
تۇركىستان وبلىسى، شىمكەنت ق.	ەلدى-مەكەندەر	31،59
	زاڭدى تۇلعا	28،27 - 35،79
الماتى وبلىسى	ەلدى-مەكەندەر	29، 55
	زاڭدى تۇلعا	29، 55
الماتى ق.	ەلدى-مەكەندەر	29، 44
	زاڭدى تۇلعا	22،04 - 30،65
جامبىل وبلىسى	ەلدى-مەكەندەر	25،55
	زاڭدى تۇلعا	20،08 - 35،26
كوستاناي وبلىسى	ەلدى-مەكەندەر	23،41
	زاڭدى تۇلعا	21،40 - 30،05
كىزىلوردا وبلىسى	ەلدى-مەكەندەر	20، 90
	زاڭدى تۇلعا	18،61 - 21،18
بقو	ەلدى-مەكەندەر	17،24
	زاڭدى تۇلعا	11،85 - 17،87
شقو (زايسان ق.)	ەلدى-مەكەندەر	11،22
	زاڭدى تۇلعا	11،22
ماڭعىستاۋ وبلىسى	ەلدى-مەكەندەر	9،96
	زاڭدى تۇلعا	6،59 - 21،42
اقتوبە وبلىسى	ەلدى-مەكەندەر	9،73
	زاڭدى تۇلعا	7،49 - 14،54
اتىراۋ وبلىسى	ەلدى-مەكەندەر	8،14
	زاڭدى تۇلعا	8،14- 19،80

 

جەرگىلىكتى حالىق ءۇشىن ورتاشا باعا – 1 تەكشە مەترى 19،7 تەڭگە

زاڭدى تۇلعالار ءۇشىن ورتاشا باعا – 1 تەكشە مەترى 16،84 تەڭگەدەن باستاپ 24،30 تەڭگەگە دەيىن.

سيفر دەمەكشى،  ق ر پارلامەنتى سەناتىنىڭ جانىنداعى سەناتورلار كەڭەسىنىڭ مۇشەسى، تەحنيكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى ءلاززات قيىنوۆ «قازپراۆدا» گازەتىنە بەرگەن سۇقباتىندا مىنانداي سالىستىمالى ستاتيستيكانى دا العا تارتادى:

- بۇگىندەرى گاز ەلىمىزدىڭ كوپتەگەن ۇيلەرىندە قولجەتىمدى، ال ايماقتاردى گازداندىرۋ ەل باسشىلىعى ۇستاناتىن باستى باسىمدىقتارىنىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى. مەملەكەت ءاردايىم حالىق ءۇشىن گازدىڭ باعاسىن تومەن ۇستاۋ ساياساتىنا جۇگىنىپ كەلەدى.

ايتا كەتۋ كەرەك، تمد-داعى ەڭ تومەنگى گاز باعاسى –ءبىزدىڭ ەلىمىزگە تيەسىلى. ماسەلەن، قازاقستاندا كوگىلدىر وتىننىڭ 1 تەكشە مەترىنىڭ ورتاشا باعاسى 18،5 تەڭگەنى قۇرايدى.

بۇل - رەسەيدەگىدەن ەكى ەسە ارزان جانە قىرعىز ەلىنە قاراعاندا 5 ەسە ارزان باعا. بۇگىندەرى پاتەرى بار تۇرعىننىڭ اي سايىنعى گازعا كەتەتىن شىعىنىنىڭ قۇنى ورتا ەسەپپەن 1،7% نەمەسە كوممۋنالدىق قىزمەت قۇنىنىڭ شامامەن 600 تەڭگەسىن قۇرايدى. ال بۇل جىلۋ شىعىندارىنان 16 ەسە، ينتەرنەت پەن تەلەفوننان 12 ەسە، ەلەكتر ەنەرگياسىنان 6 ەسە از، ءتىپتى قوقىس شىعارۋعا كەتەتىن شىعىن گازدان ەكى ەسە قىمبات.

ماماندار ارزان باعامەن وسىلايشا ىشكى نارىقتى مولىنان گازبەن قامتاماسىز ەتۋ گاز سالاسىنا پايدادان گورى، كوبىرەك شىعىن اكەلەتىنىن باسا ايتادى. مىنە، بۇل شىعىندار وسى كۇنگە دەيىن ءاردايىم گاز ەكسپورتىمەن جابىلىپ، سالاعا كوپ اۋىرتپالىق سالماي كەلگەن. الايدا ءقازىر مۇنىڭ ءوزى مۇمكىن بولماي بارادى.

ەڭ باستىسى – ساۋاتتى تاريفتىك رەفورما كەرەك

قيىنوۆ «قازپراۆداداعى» ماقالاسىندا بۇل ماسەلە شەشىمىنە قاتىستى بىلاي توقتالادى:

«بۇگىنگى تاڭدا مۇناي-گاز سالاسى پاندەمياعا بايلانىستى «كۇيزەلىسكە» ۇشىراۋدا. مۇناي ءوندىرۋشى ەلدەر وندىرەتىن مۇناي كولەمىن ازايتا باستادى. سوندىقتان گاز تاپشى تاۋارلار قاتارىنا ءبىر-اق شىقتى. مۇندايدا ۇكىمەتكە جەدەل بىرنارسە ويلاستىرىپ، شۇعىل شەشىم قابىلداماسا، ەرتەڭ سۋىق كۇندەرى قاراپايىم حالىققا قيىن بولىپ قالۋى مۇمكىن.

قىلىشىن سۇيرەپ قىس كەلگەندە قازاقستان اۋماعىندا كوگىلدىر وتىن جەتىسپەۋشىلىگى ورىن الماس ءۇشىن قازىردەن گاز سالاسىنىڭ جۇمىسشىلارىنا قانداي قولداۋ كورسەتۋگە بولاتىنىن ويلاستىرۋ قاجەت.

ۇزدىكسىز گازبەن قامتاماسىز ەتۋ، اياق-استىنان ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ باس اۋرۋىنا اينالۋى ابدەن ىقتيمال. نەگىزىنەن، وسى سالاداعى باعانى بەلگىلەۋ تاسىلدەرى قايتا قاراستىرۋعا سۇرانىپ تۇر. سوندىقتان ماماندار مەن شەنەۋنىكتەر ۋاقىتتى كوپ سوزباي بارلىعىنا قولايلى باعانى تاڭداۋ كەرەك.

ارينە، باعانى ءوسىرۋ دەگەندە ول قاراپايىم حالىقتىڭ قالتاسىن قاعىپ، قيناپ قويۋ دەگەندى بىلدىرمەۋى ءتيىس. باعا حالىقتىڭ اي سايىنعى تولەم قابىلەتىن ەسكەرىپ رەتتەلۋى كەرەك»، - دەيدى تەحنيكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى ءلاززات قيىنوۆ.