پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆ 21-23 قىركۇيەك كۇندەرى نيۋ-يورك قالاسىنا جۇمىس ساپارىمەن باردى. قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ اقش-تاعى ءىس-ساپارىندا نەگىزگى اكسەنت كورپوراسيالارمەن كەلىسسوزدەرگە ءتۇستى.

بۇل جوبالار  قازاقستان ءۇشىن ۇزاق مەرزىمدە قانشالىق ءتيىمدى بولماق؟ ءىرى كورپوراسيالار قازاقستاندى ءالى دە "شيكىزات پەن ارزان ەڭبەك كوزى" رەتىندە كورە مە، الدە ءبىزدى تەڭ سەرىكتەس دەپ قابىلدايتىن ۋاقىت جەتتى مە؟ Dalanews.kz وسى جانە وزگە دە ساۋالدار توڭىرەگىندە ساراپشىلارمەن تىلدەستى.

اقش ساپارى: توقايەۆ كىمدەرمەن كەزدەستى، قانداي كەلىسىمدەر جاسالدى؟

21 قىركۇيەك، نيۋ-يورك

21 قىركۇيەكتە پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ نيۋ-يورككە جۇمىس ساپارى باستالدى. الدىمەن مەملەكەت باسشىسى Cameco كورپوراسياسىنىڭ پرەزيدەنتى تيم گيتسەلدى قابىلدادى. 

اقوردانىڭ مالىمەتىنشە، جۇزدەسۋدە ۋران ءوندىرۋ سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىق پەرسپەكتيۆاسى تالقىلانعان. بۇل تەگىن ەمەس. سەبەبى قازاقستان اەس قۇرىلىسىنا باسا نازار اۋدارىپ وتىر.

ودان سوڭ پرەزيدەنت Goldman Sachs Global Institute كومپانياسىنىڭ جاھاندىق ماسەلەلەر بويىنشا پرەزيدەنتى دجارەد كوەنمەن كەزدەسۋ وتكىزدى. 

مەملەكەت باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا، تولىق سيفرلىق مەملەكەتكە اينالۋدى كوزدەيتىن قازاقستان جاساندى ينتەللەكت، قارجى ەكوجۇيەسىن سيفرلاندىرۋ سالالارىنداعى ىنتىماقتاستىققا قىزىعۋشىلىق تانىتادى.

سونىمەن قاتار، قاسىم-جومارت توقايەۆ Educational Testing Service (ETS) كومپانياسىنىڭ پرەزيدەنتى جانە باس اتقارۋشى ديرەكتورى اميت سيەۆاكتى قابىلدادى. 

پرەزيدەنتتىڭ ايتۋىنشا، قازاقستان ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە كومپانيانىڭ تاجىريبەسىن زەردەلەۋ مەن پايدالانۋعا قىزىعۋشىلىق تانىتادى.

22 قىركۇيەك، نيۋ-يورك

ماڭىزدى كەزدەسۋلەر 22 قىركۇيەكتە جالعاستى. مەملەكەت باسشىسى PepsiCo قورى ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى ستيۆەن كيحونى قابىلدادى. 

كەزدەسۋدە PepsiCo كومپانياسىنىڭ قازاقستانداعى ينۆەستيسيالىق جوباسىن جۇزەگە اسىرۋ بارىسى قاراستىرىلعان. ايگىلى برەند الماتى وبلىسىندا سنەكتەر شىعاراتىن زاۋىت قۇرىلىسىنا كىرىستى. ينۆەستيسيا كولەمى – 368 ميلليون دوللار.

PepsiCo قورى ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى ستيۆەن كيحو: "كەلەسى جىلى قازاقستاندا سنەك شىعاراتىن ەڭ ۇلكەن زاۋىتتىڭ ءبىرى اشىلادى"، - دەدى كەزدەسۋدە.

سونىمەن قاتار، پرەزيدەنت Amazon كومپانياسىنىڭ اعا ۆيسە-پرەزيدەنتى ديەۆيد زاپولسكيدى قابىلدادى. 

اقوردا مالىمەتىنشە، تاراپتار سيفرلاندىرۋ، بايلانىس جانە جاساندى ينتەللەكت سالالارىنداعى ىنتىماقتاستىقتىڭ جاي-جاپسارىن تالقىلاعان.

"بۇل - ءبىزدىڭ ورتالىق ازياداعى العاشقى ءىرى جانە ەڭ ماڭىزدى جوبامىز. مۇنى ماقتان تۇتامىز. "قازاقتەلەكوم" كومپانياسىمەن بىرگە تۇرعىنداردى جىلدامدىعى جوعارى جانە ارزان ينتەرنەتپەن قامتاماسىز ەتەمىز"، - دەدى Amazon كومپانياسىنىڭ اعا ۆيسە-پرەزيدەنتى ديەۆيد زاپولسكي كەزدەسۋدە.

بۇدان بولەك مەملەكەت باسشىسى Cerberus Capital Management كومپانياسىنىڭ باس اتقارۋشى ديرەكتورى فرەنك برۋنونى قابىلدادى. پرەزيدەنت كومپانيانىڭ ترانسكاسپيي حالىقارالىق كولىك باعىتىن دامىتۋ اياسىنداعى ينفراقۇرىلىمدىق جوبالاردى قارجىلاندىرۋ نيەتىن قۇپتاعان.

قاسىم-جومارت توقايەۆ Chevron كورپوراسياسىنىڭ باسشىسىمەن دە كەزدەسۋ وتكىزدى.

كەزدەسۋدە كەلەشەكتە تەڭىز كەنىشىنىڭ اياسىن كەڭەيتۋ جوباسىن ىسكە اسىرۋ ماسەلەلەرىنە، قاراشىعاناقتا گاز ءوندىرۋ مەن قايتا وڭدەۋ پەرسپەكتيۆاسىنا، سونداي-اق، الەمدىك نارىققا كومىرسۋتەگىن تاسىمالداۋ ءىسىن دامىتۋعا، سونىڭ ىشىندە ورتا ءدالىز ارقىلى جەتكىزۋگە باسا ءمان بەرىلگەن.

مەملەكەت باسشىسى Meta كومپانياسىنىڭ ۆيسە-پرەزيدەنتى يانن لەكۋندى دا قابىلدادى.

قاسىم-جومارت توقايەۆ Meta Platforms Inc كومپانياسىمەن قازاقستاندا جي تەحنولوگيالارىن دامىتۋ بويىنشا بىرلەسكەن اكسەلەراسيالىق باعدارلامانى ىسكە قوسۋ جونىندەگى كەلىسىمگە قول قويىلۋىن قۇپتاپ، تەحنولوگيا الىبىمەن ءوزارا ءتيىمدى سەرىكتەستىكتى ودان ءارى نىعايتۋعا دايىن ەكەنىن راستادى.

مەملەكەت باسشىسىنىڭ نيۋ-يورك قالاسىنا رەسمي ساپارى اياسىندا اقش ساۋدا ءمينيسترى گوۆارد لاتنيكتىڭ قاتىسۋىمەن امەريكالىق Wabtec كومپانياسىمەن جالپى سوماسى 4،2 ميلليارد دوللارعا جۋىق كەلىسىمگە قول قويۋ ءراسىمى ءوتتى. قۇجاتتا قازاقستاندا تەحنيكالىق تۇرعىدان جەتىلدىرىلگەن 300 لوكوموتيۆ شىعارۋ جانە وعان سەرۆيستىك قىزمەت كورسەتۋ قاراستىرىلعان. 

دونالد ترامپ مەملەكەت باسشىسىن وسى تاريحي كەلىسىممەن قۇتتىقتادى.

اقش ساپارى باسقا ساپارلاردان وزگەرەك پە؟ ساراپشى پىكىرى

بۇل ساپاردان Lay’s زاۋىتى سىندى جوبالاردان بولەك، يننوۆاسيالار مەن جاڭا تەحنولوگيالارعا قاتىستى ناقتى قادامدار كورىنىپ تۇر ما؟ نەلىكتەن قازاقستان كوبىنە ازىق-تۇلىك پەن شيكىزات جوبالارىنا عانا نازار اۋدارادى؟ قازاقستانعا جاڭا مۇناي وڭدەۋ زاۋىتى، سيفرلىق تەحنولوگيالار، يننوۆاسيالىق ينفراقۇرىلىم قاجەت ەمەس پە؟ اقش-پەن كەلىسسوزدەردە وسىنداي ستراتەگيالىق جوبالار نەگە ءبىرىنشى كەزەكتە تۇرمايدى؟

بۇل ساۋالداردىڭ جاۋابىن ساياساتتانۋشى، قىتايدى زەرتتەۋشىلەر قاۋىمداستىعىنىڭ ءتوراعاسى قازبەك مايگەلدينوۆتەن سۇراپ كوردىك.

"كەشە وتكەن كەزدەسۋدە پرەزيدەنت اقش كومپانيالارىن قازاقستاننىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى الەۋەتىن ىسكە اسىرۋعا قاتىسۋعا شاقىردى. سونىڭ ىشىندە PepsiCo كومپانياسى ءوز تاراپىنان زاماناۋي ەكسپورتقا باعىتتالعان زاۋىتتاردى قۇرۋ جوسپارلارىن قولدادى. بۇل جەردە نەلىكتەن تەك ازىق-تۇلىك وڭدەۋ سالاسىنا كوڭىل ءبولىپ وتىرمىز دەگەن ماسەلەگە كەلەتىن بولساق، سوڭعى جىلدارى ءالى دە بولسا قازاقستاننىڭ جالپى ەكسپورتىنىڭ 80 پايىزىنان استامى تاۋ-كەن ءوندىرىسى مەن مەتالدار بولىپ وتىر. بۇل ستاتيستيكادان كورىپ وتىرعانىمىز بىزدە ءالى دە بولسا وتكەن عاسىرداعى ساۋدا ۇلگىسى ساقتالىپ وتىر. ياعني شيكىزاتقا تاۋەلدىلىك. دەسەك تە پرەزيدەنتتىڭ Cameco كورپوراسياسىنىڭ پرەزيدەنتىمەن ۋران سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىق كەلەشەگىن تالقىلاعان بولاتىن. بۇل جەردە كەم دەگەندە بولاشاققا باعىتتالعان قادامدى كورىپ وتىرمىز. ياعني اتوم ەنەرگەتيكاسىنداعى يننوۆاسيالىق تەحنولوگيالاردى تارتۋ ماسەلەسى"، - دەيدى ساراپشى.

ساياساتتانۋشىنىڭ سوزىنشە، قازاقستان ءقازىر جاساندى ينتەللەكتىنى دامىتۋعا باسىمدىق بەرىپ وتىر. 

"وسى سالا باعىتىندا اقش-پەن كەلىسسوزدەردە جارتىلاي وتكىزگىشتەر ءوندىرىسى، جاساندى ينتەللەكت زەرتتەۋ ورتالىقتارى، قازىرگى الەمدىك ترەند بولىپ جاتقان كۆانتتىق تەحنولوگيالار، بيوتەحنولوگيالار ماسەلەسى كوتەرىلمەگەنى كوڭىلگە قاياۋ سالادى. بۇعان دەيىن جولداۋدا جوعارى تەحنولوگيالار سالاسىنا 1 ملرد دوللارعا دەيىن ينۆەستيسيالىق باعدارلاما جاساۋ جانە سيفرلىق اكتيۆتەر قورىن قۇرۋ تاپسىرىلعان بولاتىن. بۇل وتە دۇرىس باعىت بولعانىمەن، ىسكە اسىرۋ مەحانيزمدەرىندە وسى كەلىسسوزدەردى پايدالانىپ، امەريكالىق كومپانيالاردى شاقىرۋ كەرەك پە ەدى؟!"، - دەيدى قازبەك مايگەلدينوۆ.

اقش قازاقستانعا 5،2 ملرد دوللارعا جۋىق ينۆەستيسيا سالعان.

"ءبىراق، وكىنىشكە قاراي، ينۆەستيسيانىڭ كوپشىلىگى شيكىزات سەكتورىنا باعىتتالعان. سوندىقتان قازىرگى تاڭدا قازاقستاندى الەمدىك كومپانيالار تەڭ سەرىكتەس رەتىندە قابىلداۋ ءۇشىن بىرنەشە باعىتتا باسىمدىقتى تالاپ ەتۋىمىز كەرەك: يننوۆاسيالىق ينفراقۇرىلىم، عىلىمي زەرتتەۋ ورتالىقتارى جانە ينتەللەكتۋالدىق قورعاۋ جۇيەسى. ...ەل پرەزيدەنتىنىڭ اقش-قا ساپارىندا بەلگىلى سالالارعا باسىمدىق بەرىلگەنىمەن، الەمدىك ەكونوميكالىق ترەندتەر كونتەكسىندە ءالى دە بولسا دا جەتكىلىكسىز بولىپ كورىندى. ويتكەنى ءححى عاسىردا دامىعان مەملەكەتتەر تەحنولوگيا مەن يننوۆاسيا نەگىزىندە دامىپ جاتىر. سوندىقتان بىزگە Lay’s زاۋىتىن سالۋ، ارينە، قاجەت شىعار. دەگەنمەن كۆانتتىق كومپيۋتەرلەر، جاساندى ينتەللەكت ورتالىقتارىن سالۋ تۋرالى دا بىزگە كوبىرەك ويلانۋ كەرەك"، - دەپ تۇيىندەدى ساياساتتانۋشى.