بەلگىلى جازۋشى ءابىش كەكىلبايەۆتىڭ جوعارعى بيلىك جۇيەسىنە ورنالاسقانىنا 20 شاقتى جىل بولدى.
اۋەلى سوناۋ 80-جىلدارى قازاقستان كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ مادەنيەت بولىمىنە نۇسقاۋشى بولىپ باردى. سودان بەرى نەشە ءتۇرلى جۇمىستار اتقاردى. سەكتور مەڭگەرۋشىسى بولدى. كەيىن «سوسياليستىك قازاقستاننىڭ» باس رەداكتورى قىزمەت اتقاردى. بۇدان سوڭ پرەزيدەنت اكىمشىلىگىندە قىزمەت ىستەدى. 1994 جىلى جوعارعى كەڭەسكە ءتوراعا بولىپ سايلاندى.
جوعارعى كەڭەس كۇشپەن تاراتىلعان كەزدە از ۋاقىت بوس ءجۇردى دە، قايتادان پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنە قابىلدانىپ، ونشا سالماعى جوق مەملەكەتتىك حاتشى قىزمەتىن يەمدەندى.
ءابىش كەكىلبايەۆ اۋەلى جازۋشى رەتىندە تانىلدى. اسىرەسە «كۇي» دەگەن پوۆەسى جۇرتشىلىقتى ەلەڭ ەتكىزدى. بۇدان سوڭ دا بىرنەشە اڭگىمە، پوۆەستەرى ونىڭ جازۋشىلىق قارىمىن تانىتتى. الايدا ءبىرازدان سوڭ توم-توم رومان جازىپ، ولارى ونشا ءساتتى بولماي، وقىرمانىن ازايتىپ الدى.
وعان ازامات رەتىندە سەنىپ جۇرگەندەر 1995 جىلى جوعارعى كەڭەس تاراتىلعان كەزدەگى ىس-ارەكەتتەرىنەن سوڭ ءتىپتى ءتۇڭىلىپ كەتتى.
سول جىلعى 11 كوكەكتە جوعارعى كەڭەس زاڭسىز دەپ تانىلىپ، ونى تاراتۋ ءۇشىن ۇكىمەت كۇش قولدانعان كەزدە ءابىش كەكىلبايەۆ كوزىنە جاس الىپ: «بۇل نە سۇمدىق!» دەپ كۇڭىرەنىپ كەتتى.
الايدا سول كۇنى-اق ول اۋىرىپ قالعانىن سىلتاۋ قىلىپ، ۇيىندە جاتىپ الدى.
ال ونىڭ ارىپتەستەرى جوعارعى كەڭەس ۇيىنەن شىقپاي، ۇكىمەتكە قارسىلىق ءبىلدىرىپ جاتتى. اۋەلدە «حالىقتىق پارلامەنت قۇرامىز!» دەپ گۇجىلدەگەن ولجاس سۇلەيمەنوۆ تە ءبىرازدان سوڭ رايىنان قايتتى. ءسويتىپ، ەكى بىردەي ليدەرىنەن ايىرىلعان جوعارعى كەڭەستىڭ كەيبىر مۇشەلەرى عانا قارسىلىق ءبىلدىرىپ، ارناۋلى پوليسيا وتريادىنىڭ كۇشىمەن جوعارعى كەڭەستەن الاستاتىلدى.
ءوزىنىڭ دەپۋتاتتارىن وسىنداي وزبىرلىقتان قورعاي الماعان ءابىش كەكىلبايەۆتىڭ بەدەلى وسى كەزدە ابدەن تومەندەگەنى جاسىرىن ەمەس.
بۇدان سوڭ ونىڭ مەملەكەتتىك حاتشى بولىپ تاعايىندالۋى ءىستىڭ ءمان-جايىن تۇگەل تۇسىندىرگەندەي بولدى. ۇكىمەت جاعىنا ءبىرجولاتا شىققان ءابىش كەكىلبايەۆ بۇدان سوڭ ەل ازاماتتارىنان مۇلدەم قول ءۇزىپ، جوعارعى جاقتىڭ عانا سويىلىن سوعۋمەن بولدى.
سوعان قاراماستان، كەشەگى جۋرناليست، جوعارعى كەڭەستىڭ ءتوراعاسى، بەلگىلى ازامات رەتىندە وعان باسپا ءسوز بەتىندە سىن ايتقان نە بولماسا كەمشىلىگىن كورسەتكەن پىكىرلەر كەزدەسپەيتىن. مىنە، سول سەڭ بۇزىلىپ وتىر.
«XXI عاسىر» گازەتىنىڭ №24 سانىندا قاراپايىم وقىرمان قۇرىلىس سۇلەيمەنوۆ دەگەن ازامات ءابىش كەكىلبايەۆتىڭ بۇل پىكىرىمەن كەلىسپەيتىنىن، كەلىسپەگەنىمەن قويماي ونىڭ سوڭعى كەزدەگى قيمىل-قارەكەتىن قولدامايتىندىعىن ايتقان.
ازاماتتىڭ بۇنداي رەنىش تۋدىرۋىنا ءابىش كەكىلبايەۆتىڭ «قازاقستان-1» تەلەارناسىنان ءسوز سويلەپ وتىرىپ: «كوپتەگەن ازاماتتار ۇكىمەتتىڭ جۇرگىزىپ وتىرعان ساياساتىن سىناۋعا شەبەر، سويتە تۇرا، ءوزىنىڭ دە جاۋاپكەرشىلىگىن ەسىنە المايدى. ءبىز ءبارىمىز دە جاۋاپتىمىز قازىرگى بولىپ جاتقان جاعدايعا» دەگەن ءسوزى سەبەپ بولىپتى.
قۇرىلىس سۇلەيمەنوۆ: «مەنى تاڭعالدىراتىنى – قاراپايىمىندا بەلسەندى بولىپ، حالىقتىڭ قامىن ويلاعانداي سىڭاي تانىتقان ءبىراز شەنەۋنىكتەردىڭ تاققا وتىرىپ العان سوڭ ءبارىن ۇمىتىپ كەتەتىنى. ولار تاققا وتىرعان سوڭ، قۇلاقتارى تاس ءبىتىپ، كوزدەرىن شەل قاپتاپ كەتە مە دەپ قالاسىڭ. ءابىش كەكىلبايەۆتى سىرتىنان جاقسى بىلەتىنبىز ءارى قاتتى سىيلايتىنمىن. حالىقتىڭ قامىن ءبىر جوقتاۋشى بولسا، وسى اعامىز بولار دەپ جوبالايتىنمىن. مىنا حاباردان سوڭ ويىم ون ساققا جۇگىرگەنىن جاسىرا المايمىن» دەپ جازادى.
بۇدان ءارى ول: «حالىقتى بەكەر كىنالاماۋ كەرەك. بار كىنا – ەلدى باسقارۋدى سەنىپ تاپسىرعان جەتەسىز شەنەۋنىكتەردە... ولارعا حالىقتىڭ سەنىمى تاۋسىلعان. ايتقاندارى وتىرىك، قۇر ءسوز، ءجونسىز ۋادە» دەيدى.
گازەت وقىرمانى بۇل ءسوزدى ايتا وتىرىپ، قازىرگى قالىپتاسقان اۋىر جاعدايعا حالىقتى كىنالاۋدىڭ ءوزى ورەسكەلدىك ەكەنىن بىلدىرەدى. سونىمەن بىرگە بۇل ۇكىمەت باسىنداعىلاردىڭ جاۋاپكەرشىلىكتەن قاشۋى دەپ ەسەپتەيدى.
قۇرىلىس سۇلەيمەنوۆ ءابىش كەكىلبايەۆپەن بىرگە ءبىر كەزدە ەل سەنگەن ازامات زامانبەك نۇرقادىلوۆكە دە وكپەلى ەكەنىن ايتادى:
«حابار» تەلەارناسىنا بەرگەن سۇحباتىندا الماتى وبلىسىنىڭ اكىمى زامانبەك ءنۇرقادىلوۆ مىرزا بىلاي دەپ تۇجىرىمداما جاسادى: «جۇمىسسىزدىققا بەرىلەتىن مەملەكەتتىك كومەكتى قىسقارتۋ كەرەك. سەبەبى سول جۇمىسسىزداردىڭ قوراسىندا ون شاقتى قوي، بىرەر قارا مال، جەمىس-جيدەك وسىرەتىن جەرى بار».
مىنە، كەشەگى ەل قامىن ويلايمىن، سول ءۇشىن ايانباي ەڭبەك ەتەمىن دەگەن ازاماتتاردىڭ ءبىرى.
ەگەر جۇمىسسىزدىققا بەرىلەتىن مەملەكەتتىك كومەكتىڭ قاجەتى بولماسا، 1 ملن جۇمىسسىز قالاي كۇن كورەدى؟! توق بالا اش بالانىڭ جاعدايىن بىلمەي مە؟ بىلمەسە جاينا قاراپ، ۇسىنىس جاساماي، تىنىش جۇرمەي مە؟ ەل اقشاسىنا سەمىرىپ الىپ، تەلەەكراننان ءبالسىنۋدىڭ نە قاجەتى بار؟
مىنە، وسىلاي، قاراپايىم گازەت وقىرمانى ءىس باسىندا جۇرگەن ازاماتتاردىڭ قانداي كۇيگە تۇسكەنىن اشكەرە ەتكەن ەدى. ءابىش كەكىلبايەۆ تا، زامانبەك ءنۇرقادىلوۆ تە – ءبىر كەزدە ەل سەنىپ، تاعدىرىن قولىنا ۇستاتقان ساناۋلى ازاماتتار.
بۇلاردىڭ حالىق قامىن ويلاۋدان گورى پارمەنسىز ۇكىمەتتىڭ سويىلىن سوعۋعا ادەتتەنىپ العانى حالىق وكىلىنىڭ رەنىشىن تۋعىزىپ وتىر.
باتىرحان دارىمبەت
21.06.1999
