قازاقستانداعى ەڭ وزەكتى تاقىرىپتاردىڭ ءبىرى – قوعامدىق قاۋىپسىزدىك ماسەلەلەرى. باس پروكۋراتۋرانىڭ رەسمي ستاتيستيكاسىنا سايكەس، 2025 جىلدىڭ العاشقى التى ايىندا 64 مىڭنان استام قىلمىستىق قۇقىقبۇزۋشىلىق تىركەلگەن. الايدا، سوڭعى كەزدەردە وڭ وزگەرىستەر بايقالا باستادى.
اتاۋلى باس پروكۋراتۋرانىڭ دەرەكتەرىنە سايكەس، بيىلعى جىلدىڭ ءبىرىنشى جارتىسىندا بۇزاقىلىق دەرەكتەرى شامامەن تورتتەن بىرگە، ۇرلىق – 27،6%-عا، ال توناۋ دەرەكتەرى ۇشتەن بىرگە ازايعان.
بۇعان، ەڭ الدىمەن، «اقىلدى قالا» كونسەپسياسىن ىسكە اسىرۋ اياسىندا ورناتىلعان بەينەباقىلاۋ جۇيەلەرىنىڭ ۇلەسى زور.
بۇل تۇرعىدا الماتى وزىندىك ءبىر سىناق الاڭى ىسپەتتى: ورناتىلعان كامەرالار توبەلەستەردى «كورىپ»، قارۋدى انىقتاي الادى، كۇدىك تۋدىراتىن زاتتاردى بايقايدى جانە ءتىپتى ءورتتىڭ بەلگىلەرىن دە قاداعالايدى. سيگنال جەدەل باسقارۋ ورتالىعىنا بىردەن جەتەدى، پاترۋل وقيعا ورنىنا ساناۋلى مينۋتتار ىشىندە شىعادى.
جەتىسۋ وبلىسىندا دا وسىنداي تاجىريبە دامىپ كەلەدى. مىسالى، بۇل وڭىردە ورناتىلعان كامەرالار 11 مىڭنان استام قۇقىقبۇزۋشىلىقتى انىقتاۋعا كومەكتەستى. ولاردىڭ قاتارىندا شابۋىل جاساۋ جانە ۇساق بۇزاقىلىق دەرەكتەرى دە بار. پوليسيا اشىق ەسكەرتەدى: «كامەرا ءار مەتردى باقىلاۋدا ۇستايدى».
ءبىز بيىلعى جىلدىڭ ەرەكشە ەستە قالعان ون جاعدايىن ىرىكتەدىك. ولاردىڭ بارلىعى دا كامەراعا ءتۇسىپ، «ەلەكتروندى كوزدىڭ» تەك ستاتيستيكا ءۇشىن عانا ەمەس، ناقتى قاۋىپسىزدىك ءۇشىن دە جۇمىس ىستەيتىنىن ايقىن دالەلدەدى.
1. قالا كوشەلەرىن جارىس الاڭىمەن شاتاستىرعان «جەلاياقتار»
الماتىدا ءبىر توپ جۇرگىزۋشى قالالىق كوشەلەردى وزدەرىنىڭ جەكە اۆتودرومى دەپ ويلاعان. ءقاۋىپتى مانيەۆرلەر، جول بەلگىلەرىن ەلەمەۋ جانە جىلدامدىقتى اسىرۋ – مۇنىڭ ءبارى بەينەكامەرالارعا ءتۇسىپ قالعان. پوليسيا جۇرگىزۋشىلەردىڭ جەكە باسىن تەز انىقتاپ، بىرنەشە كۇن ىشىندە ولارعا حاتتاما تولتىرىپ، جۇرگىزۋشى كۋالىگىنەن ايىردى.
2. ءساتسىز بانك توناۋ وپەراسياسى
الماتى قالاسىندا ءبىر ەر ادام «قوسىمشا تابىس تابۋدى» ويلاپ، بانك بولىمشەسىنە كىرىپ، كاسسانى توناماق بولدى. ونىڭ ارەكەتى بەينەكامەراعا ءتۇسىپ قالعان.
«ەر ادام عيماراتقا تەرەزە ارقىلى كىرىپ، كاسسا تورابىنا جەتپەك بولدى، ءبىراق بروندالعان اينەكتى بۇزا المادى. ارەكەتىنىڭ ناتيجەسىز ەكەنىن تۇسىنگەن قاسكۇنەم وقيعا ورنىن تاستاپ كەتكەن»، – دەدى جەتىسۋ اۋدانى پوليسيا باسقارماسىنىڭ باستىعى جانىبەك شىناسىلوۆ.
32 جاستاعى كۇدىكتى قىسقا ۋاقىت ىشىندە انىقتالىپ، ۇستالدى.
3. قالانى بوگەگەن اۆتوكولوننا
الماتىدا ءبىر توپ اۆتوكولىك قالا كوشەلەرىندە ناعىز حاوس تۋعىزدى – كۇرت جاسالعان مانيەۆرلەر، قاتتى دابىل، قوزعالىستى بوگەپ تاستاۋ. كولىك جۇرگىزۋشىلەرى سول ءساتتىڭ راحاتىن سەزىنىپ جۇرگەندەي كورىندى. الايدا ولاردىڭ «پارادى» بەينەكامەرالارعا ءتۇسىپ، جاڭالىقتار لەگىنە شىقتى. سالدارى بولجامداعانداي: پوليسياعا شاقىرتۋ ءتۇسىپ، اكىمشىلىك جازالار قولدانىلدى.
4. تاپا-تال تۇستەگى توناۋ
الماتىنىڭ ورتالىعىندا بەلگىسىز ادامدار ءبىر ەر ادامعا جۇگىرىپ كەلىپ، شابۋىل جاساپ، ۇرىپ-سوعىپ، قولىنداعى نوۋتبۋك پەن اقشاسى بار سومكەنى جۇلىپ اكەتتى. وقيعا ساناۋلى سەكۋندقا عانا سوزىلعانىمەن، كامەرا ءبارىن ءتۇسىرىپ ۇلگەرگەن: ۇستاپ الۋ ءساتىن، قاشۋعا تىرىسقانىن، جولداعى ادامداردىڭ ابىرجىپ قالعاندارى. بۇل جازبا كۇدىكتىلەردى ۇستاۋ كەزىندە باستى دالەل بولدى.
5. بالالاردى ۇرعان تاربيەشى
پاۆلوداردا №116 بالاباقشا توڭىرەگىندە داۋ شىقتى. بەينەباقىلاۋ كامەرالارى تاربيەشىنىڭ بالالارعا دورەكى قارىم-قاتىناس جاساعانىن تىركەگەن. جازبادا ونىڭ بۇلدىرشىندەردى شاشىنان تارتىپ، يتەرىپ، لاقتىرىپ جانە باسىنان ۇرعانى انىق كورىنەدى. پاۆلودار وبلىسىنىڭ پوليسيا دەپارتامەنتى بۇل دەرەكتى راستادى: كامەلەتكە تولماعانداردى تاربيەلەۋ جونىندەگى مىندەتتەردى ورىنداماۋ بابىمەن قىلمىستىق ءىس قوزعالدى. تەرگەۋشىلەر بارلىق ءمان-جايدى انىقتاپ، سونداي-اق بالاباقشا باسشىلىعىنىڭ قابىرعاسىندا ورىن العان بۇل زورلىق-زومبىلىققا قاتىستى ارەكەتتەرىنە قۇقىقتىق باعا بەرەدى.
ايتا كەتەيىك، الماتىدا ەلدەگى العاشقى جانە ەڭ ءىرى قالالىق بەينەاناليتيكا جۇيەسى ەنگىزىلۋدە: كامەرالار مەكتەپتەردە، بالاباقشالاردا جانە اۋرۋحانالاردا دا ورناتىلۋدا.
6. اۆتوكولىك مەكتەپ وقۋشىلارىن قاعىپ كەتتى
اقتاۋدا بەينەباقىلاۋ كامەرالارى جانتۇرشىگەرلىك جول-كولىك وقيعاسىن تىركەدى: جەڭىل اۆتوكولىك ءجۇرىپ كەلە جاتىپ، 11 جانە 12 جاستاعى ەكى بالانى قاعىپ ءوتتى. كادردان ءبىر كولىكتىڭ جاياۋ جۇرگىنشىلەر وتكەلىنىڭ الدىندا توقتاعانى، ال ەكىنشىسىنىڭ جىلدامدىعىن تومەندەتپەي، بالالاردى قاققانى انىق كورىنەدى. سوققىنىڭ قاتتى بولعانى سونشالىق، ولاردى بىرنەشە مەترگە ۇشىرىپ جىبەرگەن. ەكى زارداپ شەگۋشى دە اۋرۋحاناعا جەتكىزىلدى، ولاردىڭ ءبىرى جانساقتاۋ بولىمىندە جاتىر. ماڭعىستاۋ وبلىستىق دەنساۋلىق ساقتاۋ باسقارماسىنىڭ باسپا ءسوز حاتشىسى جۇلدىزاي قالييەۆانىڭ ايتۋىنشا، زارداپ شەككەندەردىڭ ءبىرى وتا جاساتقان، ءقازىر ەس-تۇسسىز، جاساندى تىنىس الدىرۋ اپپاراتىنا قوسىلعان. ەكىنشى بالا ەسىن بىلەدى، وعان مي شايقالۋى دياگنوزى قويىلعان، قازىرگى ۋاقىتتا كونسەرۆاتيۆتى ەم قابىلداۋدا.
7. قاس قاعىم ساتتە كولىكتەن جاسالعان ۇرلىق
الماتىدا ءبىر ۇرى اۆتوكولىك يەسىنىڭ الىستاپ كەتكەن ءساتىن پايدالانىپ، ەسىكتى تەز اشىپ، سالوننان جالپى قۇنى شامامەن 300 مىڭ تەڭگە تۇراتىن ەلەكتر قۇرالدارىن ۇرلاپ كەتكەن. قىلمىس بەينەكامەراعا ءتۇسىپ، ۇرى سول كۇنى ۇستالدى.
8. پودەزدەگى شابۋىل
ساتبايەۆ قالاسىندا باقىلاۋ كامەرالارى ماس جۇرگىزۋشىنىڭ قاتتى جىلدامدىقپەن ەكى ءجاسوسپىرىمدى قاعىپ كەتكەن ءساتىن ءتۇسىرىپ الدى. وقيعا 25 مامىر كۇنى كەشكى ۋاقىتتا اباي كوشەسىندە بولعان. جىگىتتەر كافە جانىنداعى جول جيەگىندە تۇرعان كەزدە، كەنەتتەن اۆتوكولىك كەلىپ سوققان. رولدە الكوگولدىك ماس كۇيدەگى ەر ادام وتىرعان. ول جول-كولىك وقيعاسىنان كەيىن بىردەن ۇستالدى. قۋانىشقا وراي، اۋىر جاراقات العاندار بولمادى: دارىگەرلەر تەكسەرۋدەن كەيىن جابىرلەنۋشىلەردىڭ ومىرىنە ءقاۋىپ جوق ەكەنىن راستادى.
9. جەدەل جاردەمنىڭ اۋدارىلۋى
تالدىقورعاندا شاقىرتۋعا اسىعىپ بارا جاتقان جەدەل جاردەم كولىگى جول ايىرىعىندا جەڭىل اۆتوكولىكپەن سوقتىعىستى جانە سالدارىنان جەدەل جاردەم اۋدارىلىپ قالدى. بەينەباقىلاۋ كامەراسىنان الىنعان جازبادا جول ەرەجەسىن كىم بۇزىپ، جول-كولىك وقيعاسىنا سەبەپ بولعانى انىق كورىنەدى.
10. ليفتتەگى تراگەديا
اقتاۋداعى ليفت كامەراسى جىلدىڭ جاعا ۇستاتار وقيعالارىنىڭ ءبىرىن تاسپاعا ءتۇسىردى: ءجاسوسپىرىم قولىندا پىشاعىمەن بەس جاستاعى بالاعا شابۋىل جاساعان. بەينەجازبا پوليسياعا قىلمىسكەردىڭ جەكە باسىن دەرەۋ انىقتاپ، ونى ۇستاۋعا كومەكتەستى.
بۇل وقيعالاردىڭ ءبارىن بىرىكتىرەتىن ءبىر جايت بار – دەر كەزىندە، دۇرىس ورىندا تۇرعان كامەرانىڭ بولۋى. بەينەجازبا تەك پوليسيا جۇمىسىنا جەڭىلدىك اكەلىپ قانا قويماي، الدىن الۋ شاراسى رەتىندە دە قىزمەت ەتەدى: ءاربىر ارەكەتىڭنىڭ جازىلىپ قالۋى مۇمكىن ەكەنىن ءبىلۋ – كوپشىلىكتى زاڭ بۇزباس بۇرىن ەكى رەت وي ەلەگىنەن وتكىزۋگە ماجبۇرلەيدى.
بۇگىندە قازاقستاندا كامەرالار جىل سايىن جۇزدەگەن قىلمىستى اشۋعا، قوعامدىق ءتارتىپتى بۇزۋدىڭ ونداعان مىڭ جاعدايىن تىركەۋگە كومەكتەسىپ وتىر. بۇل ءجاي عانا ساندار ەمەس – قۇتقارىلعان ومىرلەر، قورعالعان بالالار جانە زالالسىزداندىرىلعان قىلمىسكەرلەر.
