قازاقستاننىڭ سوت جۇيەسى بارلىق ينستانسيادا «ۇلتتىق تۇتىنۋشىلار ليگاسى» رقب باسشىسى سۆەتلانا رومانوۆسكايانى قولدادى، ول بۇرىن بىرنەشە سوت ىسىندە ءوزىنىڭ ابىرويى مەن قادىر-قاسيەتىن قورعاپ شىققان بولاتىن، ال جالا جابۋ تۋرالى ءىس بويىنشا سوڭعى ينستانسيا قازاقستان رەسپۋبليكاسى جوعارعى سوتى بولدى.
2024 جىلعى 9 شىلدەدە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ جوعارعى سوتى بۇل اتىشۋلى ءىستىڭ نۇكتەسىن قويىپ، الماتى قالاسى المالى اۋدانىنىڭ №2 اۋداندىق سوتىنىڭ 2023 جىلعى 7 تامىزداعى شەشىمىن جانە الماتى قالالىق سوتىنىڭ ازاماتتىق ىستەر جونىندەگى سوت القاسىنىڭ 2023 جىلعى 12 قازانداعى قاۋلىسىن قايتا قاراۋ تۋرالى ءوتىنىشحات بەرۋ تۋرالى وتىنىشىنەن باس تارتتى. بۇل شەشىمدەر كۇشىندە قالدى، اتاپ ايتقاندا، تەمەكىگە قارسى بەلگىلى بەلسەندى جاميليا سادىقوۆانىڭ سۆەتلانا رومانوۆسكايانىڭ سوزدەرىن جالا دەپ تانۋ تۋرالى تالابىن قاناعاتتاندىرۋدان باس تارتتى.
سوت پروسەسىندەگى جەڭىستى سۆەتلانا رومانوۆسكايا تالاپكەردىڭ ءالسىز ۇستانىمىمەن عانا ەمەس، سونداي-اق باستاپقىدا ەڭ دۇرىس جانە ءساتتى ستراتەگيانى تاڭداعان ادۆوكاتى ميرفايك الييەۆتىڭ كاسىبي ارەكەتتەرىنىڭ ارقاسىندا بولدى تۇسىندىرەدى، بۇل ليگاعا نەگىزسىز ايىپتاۋلاردان قورعانىپ قانا قويماي، پروسەستى بەلگىلى ءبىر ماعىنادا ۇلگىلى ەتىپ، جاميليا سادىقوۆانىڭ الەمگە دەگەن وزىندىك كوزقاراسىن كەڭ اۋديتورياعا كورسەتۋگە مۇمكىندىك بەردى.
جالا جابۋ تۋرالى تالاپ-ارىزدى سادىقوۆا سۆەتلانا رومانوۆسكايانىڭ ۇكىمەتكە جولداعان وتىنىشىنەن كەيىن بەرگەن – بۇل قۇجاتتا سۆەتلانا يۋريەۆنا تەك ۆەيپتەر مەن تەمەكى شەگۋدىڭ بالاما ونىمدەرىنە عانا ەمەس، ءداستۇرلى تەمەكىلەرگە دە تىيىم سالۋ تۋرالى تالقىلاۋعا قاناعاتتانباعانىن ءبىلدىردى. سۇراۋ سالۋ تۇتىنۋشىلاردىڭ مۇددەسى ءۇشىن جاسالىپ، ليگاعا كەلىپ تۇسكەن كوپتەگەن وتىنىشكە نەگىزدەلگەن.
«مەن سوت تالاپ-ارىزىن العان كەزدە قاتتى تاڭعالدىم. ماعان بۇل جۇگىنگەن
ارەكەتتەرىم ارقىلى سادىقوۆاعا جالا جاپتى دەپ كىنا تاقتى. ءبىراق مەن ءوز پىكىرىمدى جانە قازاقستان تۇتىنۋشىلارىنىڭ وتىنىشتەرىنە نەگىزدەلگەن ۇستانىمىمدى ءبىلدىرىپ، قورعاندىم. سادىقوۆا مەنى بىرنەشە رەت الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى جازبالارىندا جانە باق-قا بەرگەن سۇحباتتارىندا ايىپتاي ءتۇستى. سونىمەن قاتار ول ويىنا كەلگەنىن ايتىپ، ادامدار تۋرالى قالاعانىن ايتۋدان ارلانبادى. ونىڭ بارلىق جازباسى قارسى تالاپ ارىز بەرۋگە نەگىزى بولا الاتىن ەدى، ءبىراق مەن ونىمەن داۋلاسىپ ۋاقىت وتكىزۋدەن گورى قوعام ءۇشىن پايدالى جۇمىسقا نازار اۋدارۋ دۇرىس دەپ ويلايمىن. ءبىراق ودان تالاپ ارىز العان كەزدە، مەن دە سولاي جاۋاپ بەرىپ، ءوز ۇستانىمىمدى ناقتى ءتۇسىندىردىم»، - دەدى سۆەتلانا رومانوۆسكايا.
ليگا پرەزيدەنتى سونىمەن قاتار بۇرىن بالاما تەمەكى شەگۋ تاسىلدەرىن تالقىلاۋ كەزىندە ۇيىم وكىلدەرىن جاي عانا ءوشىرىپ تاستاپ، ولاردىڭ دالەلدەرىن تىڭداماي، تالقىلاۋدا سادىقوۆانى عانا قالدىرعانىن اتاپ ءوتتى. ليگا وكىلدەرى بۇعان نارازى بولىپ، قايتا قوسىلۋعا تىرىسقان، ويتكەنى ۇيىمنىڭ ۇستانىمى قاراپايىم: تىيىم سالماۋ، كەرىسىنشە، رەتتەۋ.
ليگا وكىلى پرەمەر-مينيستر كەڭسەسىنە جىبەرىلگەن جانە دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنە باعىتتالعان حات جاميليا سادىقوۆانىڭ قولىنا قالاي تۇسكەنى تۇسىنىكسىز ەكەنىن دە اتاپ ءوتتى.
«مەنىڭ ويىمشا، ول بۇرىنعى مينيستر كەزىندە دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىندە قانداي دا ءبىر ارتىقشىلىقتارعا جانە ەرەكشە قارىم-قاتىناسقا يە بولعان شىعار. مەن اقمارال ءالنازاروۆانىڭ بۇل ۆەدومستۆوعا كەلۋىمەن دەنى ساۋ تەندەنسيا پايدا بولعانىن كورىپ تۇرعانىما قۋانىشتىمىن. تۇتىنۋشىلار ليگاسى كونسترۋكتيۆ ديالوگ قۇرا الدى – ءبىزدىڭ ۇسىنىستار كوپتەگەن اسپەكتىدە ەسكەرىلدى، ويتكەنى ولار كاسىبي ساراپتاماعا نەگىزدەلگەن جانە ەلدەگى ءومىر ساپاسىن ناقتى جاقسارتادى. مينيسترلىكتەگىلەر تەك كەرى بايلانىس ورناتۋ ارقىلى حالىقتى ەڭ كوپ تولعاندىراتىن ماسەلەنى تۇسىنۋگە بولاتىنىن بىلەدى. ەڭ جاقسى كەرى بايلانىستى ادامدارمەن تىكەلەي جۇمىس ىستەيتىن ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار جەتكىزە الادى»، - دەدى سۆەتلانا رومانوۆسكايا.
جاميليا جەڭىس قىزىنىڭ سوتتاعى جەڭىلىسى مەملەكەتتىك ساياساتتاعى ەلەۋلى وزگەرىستەرمەن تۇسپا-تۇس كەلدى. ەندى دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى زور تاجىريبەسى مەن كاسىبي بەدەلى بار ۇەۇ-نىڭ شىنىمەن دە كونسترۋكتيۆ ۇسىنىستارىن تىڭداۋعا دايىن، ال سادىقوۆا حانىمنىڭ ەموسياعا بەرىلگەن ايقايى مەن مالىمدەمەلەرىنە جاۋاپ بەرمەيدى.
ۇلتتىق تۇتىنۋشىلار ليگاسى (ۇتل) قازاقستاندا تۇتىنۋشىلارعا ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن قۇرۋ باعىتىندا بەلسەندى جۇمىس ىستەيدى، وعان مەكتەپتەر، ليسەيلەر، كوللەدجدەر جانە جوعارى وقۋ ورىندارى كىرەدى. كوپتەگەن جاس تاۋارلار مەن قىزمەتتەر نارىعىندا جاقسى باعدارلانعانىمەن، جالپى تۇتىنۋشىلاردىڭ ساۋاتى جەتكىلىكتى دەڭگەيدە جوعارى ەمەس. 1997 جىلدان باستاپ ۇتل تۇتىنۋشىلارعا ارنالعان ارنايى كۋرستى جانە ادىستەمەلىك قۇرالداردى جەكە جوعارى وقۋ ورىندارىنا ەنگىزدى. باعدارلاماعا قاتىساتىن ستۋدەنتتەر تۇتىنۋشىلاردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋدا زاڭگەرلىك، ماركەتينگ جانە بۋحگالتەرلىك ەسەپ بويىنشا تاجىريبەلىك داعدىلار الادى.
ۇتل-دىڭ مۇعالىمدەرگە ارنالعان وقۋ ورتالىعى 2001 جىلدان باستاپ شامامەن مىڭ پەداگوگتى وقىتىپ، سەمينارلار وتكىزەدى. قازاقستانداعى مەكتەپتەر مەن جوعارى وقۋ ورىندارىندا تۇتىنۋشىلارعا ءبىلىم بەرۋ مىندەتتى پانگە اينالا قويماعانىمەن، ۆارياتيۆ ءپان رەتىندە ءقازىردىڭ وزىندە ەلدىڭ 11 جوعارى وقۋ ورنىندا وقىتىلادى. ۇتل وقۋ ماتەريالدارىن، سونىڭ ىشىندە جوعارى وقۋ ورىندارىنا ارنالعان وقۋلىقتى جانە مۇعالىمدەرگە ارنالعان ادىستەمەلىك قۇرال ازىرلەدى.
ۇتل ەلدەگى بارلىق جوعارى وقۋ ورنىندا ءوز وكىلدىكتەرىن قۇرۋعا ۇمتىلادى، بۇل ستۋدەنتتەردىڭ قۇقىقتىق ساناسىن ارتتىرۋعا جانە بەلسەندى ازاماتتىق ۇستانىمىن قالىپتاستىرۋعا ىقپال ەتەدى. ۇتل قىزمەتكەرلەرى مەن بەلسەندىلەرى حالىقارالىق ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارىنا قاتىسادى، مىسالى: «قوعامدىق باقىلاۋ»، «زەرتتەۋلەر جۇرگىزۋ»، «كەڭەس بەرۋ قىزمەتتەرىن كورسەتۋ»، «مەملەكەتتىك ورگاندار مەن سوتتاردا تۇتىنۋشىلاردىڭ مۇددەلەرىن قورعاۋ»، سونداي-اق «تۇتىنۋشىلاردىڭ قۇقىقتارى تۋرالى حالىقتى اقپاراتتاندىرۋ»، وسىلايشا الەمدىك وزىق تاجىريبەنى سىڭىرەدى.
ساۋاتتى تۇتىنۋشى تەك اقپاراتتى ءبىلىپ قانا قويماي، سونىمەن قاتار وتباسىلىق بيۋدجەتتى ۇنەمدەپ، ءومىر ساپاسىن جاقسارتۋعا قابىلەتتى. ەۋروپادا جاستاردىڭ تۇتىنۋشىلىق قوزعالىستارى حح عاسىردىڭ باسىندا-اق بەلسەندى جۇمىس ىستەپ، باعالاردى تومەندەتۋگە جانە تەڭ قۇقىقتاردى ساقتاۋعا قول جەتكىزگەن.
ۇتل جانىندا تۇتىنۋشىلار اكادەمياسى ءساتتى جۇمىس ىستەپ كەلەدى. اكادەمياپراكتيكالىق قۇقىقتىق كومەك كورسەتەدى جانە تۇتىنۋشىلار مەن كاسىپكەرلەر اراسىنداعى قاقتىعىستاردىڭ الدىن الۋ ءۇشىن ۇسىنىستار ازىرلەيدى.
«ءاربىر ادام ۇتل قازاقستانعا مۇشە بولىپ، قازاقستان حالقىنىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن جاقسارتۋعا ءوز ۇلەسىن قوسا الادى! ۇلتتىق تۇتىنۋشىلار ليگاسىنىڭ 100 000 مۇشەسى مەن 29 000 ەرىكتىسىنە قوسىلىڭىزدار. بىرگە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 20 ميلليون تۇتىنۋشىسىنىڭ مۇددەلەرىن قورعايىق!»، - دەپ اتاپ ءوتتى سۆەتلانا رومانوۆسكايا.
سونىمەن قاتار، سۆەتلانا يۋريەۆنا ءبىر جارىم جىلدان استام ۋاقىت بويى ءماجىلىس قوعامدىق پالاتاسىنىڭ ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى جانە وسى ينستيتۋت ارقىلى قازاقستاندىق تۇتىنۋشىلاردىڭ مۇددەلەرىن ودان دا تيىمدىرەك قورعاۋدى جوسپارلاپ وتىر.
