تاۋەلسىزدىك جىلدارى ەلىمىزدە زاماناۋي مەديسينالىق نىساندار بوي كوتەرىپ، حالىققا قىزمەت كورسەتە باستادى. سولاردىڭ ءبىرى ءھام بىرەگەيى الماتى قالالىق جەدەل جاردەم كورسەتۋ اۋرۋحاناسى. تاياۋدا اتالعان ەمدەۋ مەكەمەسىنىڭ باس دارىگەرى مانات سەيدۋمانوۆپەن سۇحباتتاسىپ، اۋرۋحانانىڭ مۇمكىندىگى مەن قازىرگى مەديسينا سالاسىنداعى ماڭىزدى ماسەلەلەر جايىندا وي ءبولىسۋدىڭ ءساتى ءتۇستى. مانات تۇرار ۇلى زاماناۋي اۋرۋحانانىڭ جۇمىسىمەن تانىستىرىپ، وزىق مەديسينالىق قۇرال-جابدىقتارىن كورسەتتى. 350 ورىندىق اۋرۋحانا حيرۋرگيالىق، تراۆماتولوگيالىق جانە گينەكولوگيالىق باعىتتا جەدەل، شۇعىل كومەك كورسەتۋگە بەيىمدەلگەن ەكەن. اۋرۋحانانىڭ 9 وپەراسيالىق زالى بەينەباقىلاۋمەن جابدىقتالىپتى. جاس مامانداردىڭ وپەراسيانى باسقا بولمەدە وتىرىپ باقىلاۋىنا جاعداي جاسالعان. باستىسى، اۋرۋحانا قۇرىلىسىنا ەرەكشە ماتەريالدار پايدالانىلعان. ەمحانانىڭ قابىرعاسى، ەدەنى جانە توبەسى باكتەرياعا قارسى جابىندىلارمەن قاپتالىپتى.
– مانات تۇرار ۇلى، ءوزىڭىز باسقارىپ وتىرعان اۋرۋحانانىڭ زاماناۋي قۇرال-جابدىقتارمەن جاراقتالعانىن كوردىك. ەندى قاراپايىم حالىققا قانداي مەديسينالىق كومەك كورسەتىپ جاتقاندارىڭىز جايىندا ايتساڭىز؟
– ءبىزدىڭ اۋرۋحانا الماتىنى بىلاي قويىپ، رەسپۋبليكا كولەمىندەگى بەتكە ۇستار ەمدەۋ مەكەمەسىنىڭ ءبىرى. دەگەنمەن، بىزگە جۇكتەلگەن جاۋاپكەرشىلىك زور. اۋرۋحانا ىسكە قوسىلعان كۇننەن باستاپ، ىرعالىپ-جىرعالماي، بىردەن ىسكە كىرىسىپ كەتكەن بولاتىن. مىنە، سودان بەرگى قىزۋ جۇمىس ءبىر ساتكە دە تولاستاعان ەمەس. و باستا ءبىزدىڭ اۋرۋحانانىڭ مەديسينالىق قىزمەتىنە جۇگىنگەندەردىڭ 96 پايىزىن جەدەل جاردەم ارقىلى كەلىپ تۇسكەن ادامدار قۇرادى. ءقازىر جەدەل جاردەم ارقىلى كەلەتىن ناۋقاستاردىڭ سانى ءسال تومەندەپ، ارنايى كەلىپ ەم الاتىن ادامداردىڭ سانى ءبىرشاما وسكەنى بايقالادى. جاعدايدىڭ بۇلايشا قالىپتاسۋىنا ەمحانا قىزمەتكەرلەرىنىڭ ناۋقاستارعا ساپالى مەديسينالىق قىزمەت كورسەتۋى سەبەپشى بولعانى ءسوزسىز. سونداي-اق، وزگە وبلىستاردان كەلىپ ەم الاتىن ناۋقاستاردىڭ سانى ارتۋدا. اۋرۋحانا جەدەل مەديسينالىق قىزمەت كورسەتۋگە ارنالعان ەمدەۋ نىسانى بولعاندىقتان، ناۋقاستارىمىزدىڭ 90 پايىزدان استامى جەدەل جاردەمنىڭ كومەگىنە جۇگىنگەندەر. حيرۋرگ ماماندارىمىز كۇن سايىن تاباندارىنان تىك تۇرىپ 20-25 وتا جاسايتىنىن ايتۋعا ءتيىسپىن. وسىلايشا كوپتەگەن ادامدى اجالدان اراشالاپ جاتقان جايىمىز بار.
[caption id="attachment_8275" align="alignright" width="407"]
بۇگىندە دامىعان ەلدەر جوعارى مەديسينالىق قىزمەتتى وركەندەتۋگە كۇش سالىپ جاتقانى بەلگىلى. بۇل باعىتتاعى جۇمىستاردان قازاقستاندا شەت قالىپ جاتقان جوق. [/caption]
بۇگىندە دامىعان ەلدەر جوعارى مەديسينالىق قىزمەتتى وركەندەتۋگە كۇش سالىپ جاتقانى بەلگىلى. بۇل باعىتتاعى جۇمىستاردان قازاقستاندا شەت قالىپ جاتقان جوق. بۇعان دەيىن جاسى كەلگەن ادامدارعا وتا جاساۋ قاۋىپ-قاتەرگە تولى بولدى. ءقازىر ءبىزدىڭ اۋرۋحانا قىزمەتكەرلەرى ءۇشىن جاسى 70-تەن اسقان ادامدارعا ءتۇرلى وتالار جاساۋ قاتارداعى جۇمىستاردىڭ بىرىنە اينالىپ وتىر. وسى رەتتە حيرۋرگتەرىمىزدىڭ 96 جاستاعى قاريانىڭ جامباسىن اۋىستىرىپ، قازاقستان بويىنشا رەكورد جاساعانىن ماقتانىشپەن ايتا الامىن. سۇراپىل سوعىستى باستان وتكەرگەن اقساقال سۋعا ءتۇسىپ جاتقاندا تايىپ كەتىپ، جامباسىن سىندىرىپ العان سوڭ، ءبىزدىڭ كومەگىمىزگە جۇگىندى. ءبىرىنشى كەزەكتە قىزمەتكەرلەرىمىز قارتتىڭ دەنساۋلىعىن مۇقيات تەكسەرىپ، اعزاسى وتانى قالاي قابىلدايتىنىن انىقتادى. ناۋقاستىڭ دەنساۋلىعى قالىپتى بولعاننان كەيىن جەدەل ىسكە كىرىستىك. ناتيجەسىندە وتا ءساتتى ءوتىپ، اقساقال از كۇندە اياققا تۇرىپ كەتتى. سول وتانىڭ جاسالعانىنا ەكى جىلعا جۋىقتاپ قالدى، اقساقالىمىز بولسا شاپقىلاپ ءجۇر. 96 جاستاعى ادامعا وتا جاساۋ مەديسينا ءۇشىن ۇلكەن جەتىستىك بولىپ سانالادى. سالىستىرمالى تۇردە ايتسام، مەديسيناسى دامىعان ءۇندىستان 93 جاستاعى قارت ادامعا وتا جاساعاندارىن ايتۋلى وقيعاعا بالاعان ەدى.
ءقازىر ءبىزدىڭ اۋرۋحانا قىزمەتكەرلەرى ءۇشىن جاسى 70-تەن اسقان ادامدارعا ءتۇرلى وتالار جاساۋ قاتارداعى جۇمىستاردىڭ بىرىنە اينالىپ وتىر. وسى رەتتە حيرۋرگتەرىمىزدىڭ 96 جاستاعى قاريانىڭ جامباسىن اۋىستىرىپ، قازاقستان بويىنشا رەكورد جاساعانىن ماقتانىشپەن ايتا الامىن.
– اقساقالدىڭ جامباسى مەن بۋىندارىن اۋىستىرعاندارىڭىزدى ايتىپ قالدىڭىز. ادام دەنساۋلىعىنا قاجەتتى جاساندى ورگانيزمدەردى قايدان الاسىزدار؟
– بىزدەر وتاعا قاجەتتى جاساندى ورگانيزمدەردىڭ باسىم بولىگىن اقش-تان الدىرامىز. اۋرۋحانامىزعا وڭتۇستىك كورەيادان ىس-تاجىريبە الماسۋ ءۇشىن كەلگەن ماماندار قۇنى قىمبات جاساندى ورگانيزمدەردى پايدالانىپ جاتقانىمىزدى كورىپ تاڭقالعانى ەسىمدە. شاماسى، ولار قازاقستان مەديسيناسى مۇنداي زاماناۋي جاساندى ورگانيزمدەردى قولدانادى دەپ ويلاماسا كەرەك. وسى ءبىر قاراپايىم جايتتان ەلىمىز مەديسيناسى قانداي دەڭگەيگە كوتەرىلگەنىن بايقاۋعا بولادى. حيرۋرگتارىمىز تىزە، جامباس سۇيەكتەرىن ەركىن اۋىستىرا الادى، جوعارعى يىق سۇيەكتەرىن اۋىستىرۋعا ءالى جەتە قويعان جوقپىز. حيرۋرگيالىق تراۆماتولوگيادا قولدانىپ جۇرگەن جاساندى سۇيەكتەر تيتاننان جاسالىناتىنى بەلگىلى. بۇل مەتالدىڭ مەديسينا سالاسىندا وزىندىك ارتىقشىلىعى بار. ايتالىق، وتا بارىسىندا زاقىمدالعان سۇيەكتى تيتانمەن اۋىستىرعاننان كەيىن ناۋقاس تەز ساۋىعا باستايدى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، بىزدەر قولدانىپ وتىرعان جاساندى بۋىندار مەن سۇيەكتەر ادامداردىڭ قىسقا مەرزىم ارالاعىندا ساۋىعىپ كەتۋىنە مۇمكىندىك تۋعىزادى. قازاقستاندا مۇنداي قىمبات وتالاردىڭ باسىم بولىگى مەملەكەتتىڭ تەگىن مەديسينالىق كومەك كورسەتۋ باعدارلاماسى اياسىندا جاسالىناتىنى بەلگىلى.
ەلىمىزدە ءقازىر ەندوسكوپيالىق وتا جاساۋ ءتاسىلى جان-جاقتى دامىپ كەلەدى. ەندوسكوپيالىق وتا دەپ قانداۋىردىڭ كومەگىنسىز جاسالىناتىن وتالاردى اتايدى. وتانىڭ بۇل تۇرىمەن بۇيرەكتەگى تاس پەن تولىپ كەتكەن ءوتتى وپ-وڭاي الىپ تاستاۋعا بولادى. سوڭعى ۋاقىتتارى ءتۇرلى گينەكولوگيالىق اۋرۋلارمەن تۇسكەن ايەلدەرگە دە ەندوسكوپيالىق وتا جاساپ، ومىرلەرىنە اراشا ءتۇسىپ جاتقان جايىمىز بار.
– مۇنداي وتالاردىڭ قۇنى قانشالىقتى قىمبات؟
– ارينە، وتالاردىڭ باعاسى قىمبات، كەز كەلگەن ادامنىڭ قالتاسى كوتەرە المايدى. تراۆماتولوگتار قاتىپ-سەمىپ قالعان، قوزعالۋعا قيىن تىزەگە ءجيى وتا جاسايدى. ونىڭ قۇنى 400-500 مىڭ تەڭگە مولشەرىندە. وسىنداي ءجيى كەزدەسەتىن اۋرۋ تۇرلەرىنە مەملەكەتىمىز ارنايى كۆوتا ءبولىپ، ناۋقاستاردىڭ مەديسينالىق كومەكتى تەگىن الۋىنا جاعداي جاساۋدا. بىرەۋلەر بۇل دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسى ءۇشىن ۇلكەن شىعىن دەپ ويلاۋى مۇمكىن. ءوز باسىم مۇنداي پىكىرمەن كەلىسپەيمىن. ەلىمىز جوعارى ساپالى مەديسينالىق كومەك كورسەتۋدى دامىتۋعا كۇش سالىپ، بۇل سالعا قىرۋار قارجى ءبولىپ كەلەدى. ەكونوميكالىق تۇرعىدان العاندا بۇل سالاعا بولىنگەن قارجى ءوزىن تولىقتاي اقتايدى. ايتالىق، بۇرىندارى ادامنىڭ اياعى سىنسا، گيپسكە تاڭىپ، 3-4 اي اۋرۋحانادا توسەككە تاڭىلىپ جاتاتىن. وسى ارالىقتا ولارعا قاجەتتى كۇتىم جاساۋ ءۇشىن كوپتەگەن دارى-دارمەك پەن مەدقىزمەتكەرلەر ۇستاۋعا تۋرا كەلەدى. ءقازىر جوعارى ساپالى مەديسينالىق كومەكتىڭ ارقاسىندا مۇنداي شىعىنداردى قىسقارتۋ مۇمكىن بولىپ وتىر. ناۋقاستار دا ۇزاق ۋاقىت توسەك تارتىپ جاتپاي، قىسقا ۋاقىت ارالىعىندا تىرشىلىگىنە قايتا ورالىپ، جۇمىس ىستەپ، وتباسىن اسىراپ جاتىر. وسى قاراپايىم جايتتان تەگىن دە جوعارى ساپالى مەديسينالىق كومەكتىڭ مەملەكەتىمىز ءۇشىن قانشالىقتى ءتيىمدى ەكەنىن بايقاۋعا بولادى.
[caption id="attachment_8270" align="alignleft" width="472"]
مەنى قازاقتاردىڭ بەيقامدىعى قاتتى الاڭداتادى. باسقا ۇلتتار باسى اۋىرىپ، بالتىرى سىزداسا، ەمحاناعا تۇرا جۇگىرەدى. ال قازاقتار بولسا ابدەن اسقىنىپ، كومەك كورسەتۋدىڭ تاۋەكەلى ارتقان كەزدە عانا ەمحانانىڭ ەسىگىن اشادى. [/caption]
– ەمحانالارىڭىزعا ءتۇرلى جول كولىك وقيعاسى سالدارىنان كوپتەگەن ادامدار ءتۇسىپ جاتاتىنىن تۇسىندىك. تراۆماتولوگيادان باسقا سالالار قالاي دامىعانىن ايتا وتىرساڭىز؟
– الماتى قالالىق جەدەل جاردەم كورسەتۋ اۋرۋحاناسى كوپتەگەن سىرقاتتارعا مەديسينالىق كومەك كورسەتەتىن مۇمكىندىككە يە. قاتتى سۋىق تيگەننەن ادامداردىڭ جۇلىنى زاقىمدانىپ، ءتۇرلى اۋرۋلارعا ۇشىرايدى. اۋرۋحانامىزدا جۇلىنعا وتا جاسايتىن بىلىكتى حيرۋرگتار جۇمىس ىستەيتىنىن ماقتانىشپەن ايتا الامىن. بۇدان باسقا ينسۋلتپەن تۇسكەن ادامدارعا جەدەل تۇردە وتا جاساپ، ميدا ۇيىپ قالعان قاندى الىپ تاستاۋ جاعى دا جاقسى دامىعان. ەلىمىزدە ءقازىر ەندوسكوپيالىق وتا جاساۋ ءتاسىلى جان-جاقتى دامىپ كەلەدى. ەندوسكوپيالىق وتا دەپ قانداۋىردىڭ كومەگىنسىز جاسالىناتىن وتالاردى اتايدى. وتانىڭ بۇل تۇرىمەن بۇيرەكتەگى تاس پەن تولىپ كەتكەن ءوتتى وپ-وڭاي الىپ تاستاۋعا بولادى. سوڭعى ۋاقىتتارى ءتۇرلى گينەكولوگيالىق اۋرۋلارمەن تۇسكەن ايەلدەرگە دە ەندوسكوپيالىق وتا جاساپ، ومىرلەرىنە اراشا ءتۇسىپ جاتقان جايىمىز بار.
– مانات مىرزا، مەديسينا سالاسىنا ءومىرىڭىزدى ارناعان بىلىكتى مامانسىز. ءسىزدىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىندا قانداي ماسەلە الاڭداتادى؟
– مەنى قازاقتاردىڭ بەيقامدىعى قاتتى الاڭداتادى. باسقا ۇلتتار باسى اۋىرىپ، بالتىرى سىزداسا، ەمحاناعا تۇرا جۇگىرەدى. ال قازاقتار بولسا ابدەن اسقىنىپ، كومەك كورسەتۋدىڭ تاۋەكەلى ارتقان كەزدە عانا ەمحانانىڭ ەسىگىن اشادى. مۇنداي جاعدايدا كەيبىر ناقاستار دەرتىنەن ايىعىپ كەتسە، ەندى ءبىرى ومىرىمەن قوش ايتسىپ جاتاتىنى جاسىرىن ەمەس. وسىنداي وقيعالاردان كەيىن دارىگەرلەرگە تاياقتىڭ ءبىر ۇشى كەلىپ تيەتىنى بەلگىلى. قازاقستاندا اۋرۋدىڭ الدىن الۋعا باسا كوڭىل بولىنگەن. مەملەكەت جىل سايىن ءاربىر ەل ازاماتىنىڭ جەرگىلىكتى ەمحانالاردا تەگىن كەشەندى مەديسينالىق تەكسەرۋدەن وتۋىنە جاعداي جاساپ وتىر. وكىنىشكە وراي، وسى مۇمكىندىكتى حالىق ءالى دۇرىس پايدالانباي كەلەدى. مىسالى بىزدەرگە اسقازان اۋرۋلارىمەن قان تۇكىرگەن ناۋقاستار كەلىپ جاتادى. سوندا ونىڭ بىرنەشە جىل بويى كەشەندى تەكسەرۋدەن وتپەگەنىن بايقايسىڭ. ەگەر اركىم جىل سايىن تەكسەرۋدەن ءوتىپ تۇرسا، كەز كەلگەن اۋرۋدى باستاپقى كەزەڭىندە وڭاي ەمدەۋگە بولار ەدى. ءقازىر حالىقتى كەشەندى مەديسينالىق تەكسەرۋدەن وتۋگە ۇگىتتەپ، جەرگىلىكتى ەمحانانىڭ قىزمەتكەرلەرى ناسيحات جۇمىستارىن جۇرگىزىپ كەلەدى. ءتىپتى، بۇل باعىتتا سالاۋاتتى ءومىر سالتىن قالىپتاستىرۋ ورتالىعى دا قىرۋار جۇمىستار اتقارىپ جاتقانىن بىلەمىن. ءبىراق دەنساۋلىعىن كۇتۋگە بەت بۇرعان حالىقتىڭ قاراسى از. كەلەشەكتە وسى باعىتتاعى جۇمىستاردى جەتىلدىرۋدىڭ ءمانى زور دەپ ەسەپتەيمىن.
اڭگىمەلەسكەن، نۇرلان اۋباكىر
