بۇگىندە تەمەكى شەگۋ جاستار اراسىندا سانگە اينالعانداي. ولار تەمەكى  ادام دەنساۋلىعىن زاقىمداپ، ونكولوگيالىق اۋرۋلاردى قوزدىراتىنىنا ءمان بەرمەيدى. وكىنىشكە وراي، مۇنى كوپشىلىككە، سونىڭ ىشىندە جاستارعا ءتۇسىندىرۋ قيىن بولىپ تۇر.  

بۇگىندە جەر شارىندا جىل سايىن تەمەكى تارتۋدان 7 ميلليون ادام كوز جۇماسا، قازاقستاندا شىلىمشىلاردىڭ جىل سايىن قاتارى 18 مىڭ ادامعا كەمىپ وتىرادى ەكەن. وسى ءبىر عانا تەمەكىنىڭ كەسىرىنەن قازاق قوعامى مىڭداعان ادامنان ايىرىلۋدا.

ستاتيستيكالىق دەرەك كوزدەرىنە كوز سالاتىن بولساق، بۇگىندە قازاقستان  شىلىم شەگۋ بويىنشا دۇنيەجۇزى ەلدەرىنىڭ اراسىندا 41 ورىنعا تابان تىرەپتى. بۇل جاقسى كورسەتكىش ەمەس.

ەڭ سوراقىسى ەلىمىزدە جاستاردىڭ شىلىمعا دەگەن اۋەستىگى جىل وتكەن سايىن ارتىپ كەلەدى. مۇنى ق ر دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترى اجار عينايات مويىنداپ وتىر.

ءمينيستردىڭ قوعامدىق ورتاعا ۇسىنعان مالىمەتىنشە، مەكتەپ وقۋشىلارى اراسىندا دا تەمەكى شەگۋشىلەردىڭ قاتارى ارتقانىن جاسىرماي ايتتى.

مينيسترلىكتىڭ مالىمەتكە سۇيەنسەك بۇگىندە مەكتەپ 15 جاستان جوعارى بالالاردىڭ 10 پايىزى تەمەكى شەگەتىنە انىقتالىپ وتىر. ال قىزدار اراسىندا بۇل كورسەتكىش 6 پايىزدى شىلقور بولىپ شىققان.

سونىمەن قاتار جاستاردىڭ اراسىندا ەلەكتروندى تەمەكىنى دە پايدالانۋ ادەتى دە سانگە اينالعانى جاسىرۋعا بولماس.

مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ تەمەكىگە اۋەستىگىنىڭ ارتۋى قوعام ءۇشىن ءقاۋىپتى قۇبىلىس. جاستاردى، جالپى حالىقتى تەمەكى ونىمدەرىنەن قورعاۋ مەملەكەتىمىز ءۇشىن وزەكتى ماسەلەلەردىڭ بىرىنە اينالىپ وتىر. بۇل رەتتە بيلىك تە قاراپ وتىرعان جوق.

حالىقتىڭ تەمەكىدەن قورعاۋعا قاتىستى ءىس-شارالار 2009 جىلدان باستاپ قولعان الىنعان بولاتىن. ول كەزدە ەلىمىز بويىنشا قوعامدىق ورىنداردا تەمەكى شەگۋگە قاتاڭ تۇردە تىيىم سالىنعان ەدى.

ال 2021 جىلدان باستاپ دۇكەندەردە جاسى 21 جاسقا تولماعاندارعا تەمەكى مەن تەمەكى ونىمدەرىن ساۋدالاۋعا قاتاڭ تۇردە تىيىم سالىنعانىن بىلەمىز.  

بۇدان باسقا ءدال وسى جىلى ءدامحانالار مەن قوعامدىق ورىنداردا (جازعى الاڭدار، كوشە) كاليان شەگۋگە دە تىيىم سالىندى.

ەڭ باستىسى مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ باستاماسىمەن قابىلدانعان «دەنى ساۋ – ۇلت» ۇلتتىق جوسپارىندا حالىق اراسىندا شىلىم شەگۋ دەڭگەيىن تومەندەتۋگە قاتىستى ناقتى ءىس-شارالار جوسپارى قابىلدانىپ، بۇگىندە دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى سونى جۇزەگە اسىرىپ جاتقانىن ايرىقشا اتاپ ايتۋعا بولادى.

اتالعان باعدارلامادا ەلىمىزدە تەمەكى ونىمدەرىنىڭ اكسيزىن كەزەڭ-كەزەڭمەن كوتەرۋ ماسەلەسى دە قاراستىرىلعان. تەمەكى ونىمدەرىنىڭ باعاسىن كوتەرىپ، حالىقتىڭ ودان باس تارتۋى الەمدە ءوزىن اقتاعان ءايلا-تاسىل ەكەنىن ءبارىمىز بىلەمىز. سوندىقتان قازاقستان دا بۇل ءتاسىلدى قولدانۋى كەرەك.

بۇدان باسقا بۇل ۇلتتىق جوسپاردا ەل ازاماتتارىن شىلىم شەگۋدىڭ زياندىعىن جەتە تۇسىندىرۋگە 27،5 ملن تەڭگە دە بولىنگەنىن اتاپ ايتۋعا بولادى.

وسى رەتتە «قالا مەن دالا» گازەتىنە ق ر دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى جانىنداعى قوعامدىق دەنساۋلىقتى نىعايتۋ ورتالىعى باسشىسى سالتانات نازاروۆا حالىق اراسىندا سالاۋاتتى ءومىر سالىتىن ناسيحاتتاپ، جۇرتتىڭ تەمەكىدەن باس تارتۋعا قاتىستى ناسيحات جۇمىستارى ۇزدىكسىز جۇرگىزىلىپ كەلە جاتقانىن العا تارتتى.

– جاستار اراسىنداعى تەمەكىگە اۋەستىك ەڭ وزەكتى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى بولىپ تۇر. ولارعا تەمەكىنىڭ دەنساۋىلىققا قانشالىقتى زيان ەكەنىن بارىنشا ءتۇسىندىرىپ كەلەمىز.

سونىمەن قاتار ءقازىر ەلىمىزدە تەمەكىنى تاستاعىسى كەلەتىن ازاماتتار جەتىپ ارتىلادى. ولارعا بىلىكتى مامانداردىڭ قولداۋى كەرەك.

وسى ماقساتتا دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى ەلىمىزدەگى ەمحانالاردىڭ جانىنان تەمەكىنىڭ تاستاۋعا ۇمىتىلعان ادامدارعا كاسىبي تۇردە كەڭەس بەرىپ، قولداۋ كورسەتەتىن 113 كابينەت اشتى.

ءقازىر اتالعان كابينەتتەردە تەمەكىنى قالاي تاستاۋعا كاسىبي تۇرعىدان كەڭەس بەرەتىن ماماندار جۇمىس ىستەيدى. كەز كەلگەن ادام وسى كابينەتتەرگە جۇگىنىپ، تەمەكىنى تاستاۋ كەزىندە پسيحولوگيالىق كەڭەستەر الۋىنا بولادى، – دەيدى سالتانات نازاروۆا.

تەمەكىدەن باس تارتۋ ءار ادامنىڭ ەرىندەگى شارۋا. سىرتتان الدەكىمدەردىڭ ايتقانىمەن ەشكىم شىلىمدى شەگۋىن قويىپ كەتپەيتىنى بەلگىلى. ءبىراق دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى تەمەكى شەگۋدىڭ ادام ومىرىنە قانشالىقتى زيان ەكەنىن حالىققا ۇزدىكسىز ايتا بەرۋى كەرەك. بۇل باعىتتاعى اقپاراتتىق-ناسيحات جۇمىستارى ارتىقتىق ەتپەيدى.

جالپى، بۇل باعىتتاعى جۇمىستار توقتاماۋى ءتيىس. سالاۋاتتى ءومىر سالتىن قالىپتاستىرۋ ءاربىر ازاماتتىڭ ومىرلىك كرەدوسىنا اينالۋى كەرەك.

نۇرلان اۋباكىر