ەڭ الدىمەن «قور نارىعى» دەگەنىمىز نە ەكەنىن ايتۋ قاجەت.
قور نارىعىندا قۇندى قاعازدار بويىنشا ساتۋ مەن ساتىپ الۋ وپەراسيالارى جۇزەگە اسادى. ينۆەستورلار بۇل ساۋدا-ساتتىقتى ارنايى ۇيىمداستىرىلعان ساۋدا الاڭىندا - قور بيرجاسىندا وتكىزەدى. ياعني بيرجا ساتىپ الۋشىلار مەن ساتۋشىلاردى بىرىكتىرەدى. ءار قور بيرجاسىنىڭ ناقتى ەرەجەلەرى، شارتتارى، قاتىسۋشىلارى، قۇندى قاعازدار ءتىزىمى مەن جۇمىس كەستەسى بار.
قازاقستاندا ەكى قور بيرجاسى جۇمىس ىستەيدى. ولار - قازاقستان قور بيرجاسى (KASE) مەن "استانا" حالىقارالىق قارجى ورتالىعىنا قاراستى AIX بيرجاسى.
بيرجادا ساتىپ الۋشى، نەمەسە ساتۋشىنىڭ اتىنان جۇمىس ىستەۋگە وكىلەتتىلىگى بەكىتىلگەن تۇلعا (زاڭدى تۇلعا) بروكەر دەپ اتالادى. وپەراسيالار بروكەر ارقىلى جۇرەدى.
الەمدەگى تەندەنسياعا وراي، جىلدان-جىلعا قازاقستاندا دا بيرجا ارقىلى ينۆەستيسيالاۋعا قىزىعۋشىلىق ارتىپ كەلەدى. قارجىلىق ساۋاتتىلىق دەڭگەيى وسكەن سايىن، ازاماتتار دا ءوز قارجىسىن ءتيىمدى ينۆەستيسيالىق قۇرالدار ارقىلى كوبەيتىپ، ودان كلاسسيكالىق بانك دەپوزيتتەرىنەن كوبىرەك پايدا تابۋعا بولاتىنىن تۇسىنە باستادى.
جەكە ينۆەستورلار سانىنىڭ ارتىپ كەلە جاتقانىن قازاقستان قور بيرجاسىنىڭ 2023 جىلدىڭ ءبىرىنشى توقسانى بويىنشا ناتيجەلەرىنەن بايقاۋعا بولادى.
ورتالىق دەپوزيتارييدە جەكە تۇلعالارعا اشىلعان شوت سانى ومنيبۋس شوتتاردى قوسقاندا 1 ميلليوننان اسىپ كەتكەن.
ەگەر ءسىز ينۆەستيسيامەن اينالىسقىڭىز كەلسە، بروكەردى قالاي تاڭداۋ كەرەك؟ ناعىز بروكەر مەن الاياقتى قالاي اجىراتا الامىز؟
ليسەنزيا
ەلىمىزدەگى قارجى نارىعىنداعى قاتىسۋشىلاردىڭ قىزمەتى مەن وپەراسيالاردى قارجى نارىعىن رەتتەۋ مەن دامىتۋ اگەنتتىگى (قىسقاشا – قنردا)، ال Astana International Exchange (AIX) بيرجاسىنىڭ قاتىسۋشىلارىن Astana Financial Services Authority، AFSA قاداعالايدى.
سايكەسىنشە، بىزدەگى بروكەرلىك جۇمىس ليسەنزيالاناتىن قىزمەت تۇرىنە جاتاتىندىقتان، بروكەرلەردە قنردا-نىڭ نە بولماسا AFSA-نىڭ ليسەنزياسى بولۋى ءتيىس. ال ول ليسەنزيا جالعان ەمەس پە، شىنىمەن بەرىلگەن بە، ونى قنردا سايتىنداعى باعالى قاعازدار نارىعىندا قىزمەتتى جۇزەگە اسىرۋعا بەرىلگەن، قايتا رەسىمدەلگەن ليسەنزيالاردىڭ تىزىلىمىنەن تەكسەرۋگە كەڭەس بەرەمىز.
سونىمەن قاتار AFSA-دان ليسەنزيا العان كومپانيالار ءتىزىمىن AIX بيرجاسىنىڭ سايتىندا كورۋگە بولادى. ەگەر بروكەر ليسەنزياسىن كورسەتكىسى كەلمەسە، سىلتاۋ ايتا باستاسا – ءسىز الاياقتارعا كەزىكتىڭىز دەگەن ءسوز.
تىم جوعارى كىرىستىلىك
ناعىز، كاسىبي بروكەرلەر سىزگە نارىقتان جوعارى كىرىستىلىككە ەش ۋاقىتتا ۋادە بەرمەيدى. ەگەر سىزگە مۇنداي ۇسىنىستار ءتۇسىپ جاتسا، وندا بىردەن سەزىكتەنۋىڭىز قاجەت.
الاياقتار كوپ جاعدايدا ادامنىڭ پسيحولوگيالىق السىزدىگىنە، از ۋاقىتتا كوپ پايدا تابامىن دەگەن ۇمىتىنە جۇمىس ىستەيدى.
مىسالى، جىلىنا 40-50% كىرىستىلىك الۋ شىن مانىندە مۇمكىن بولسا دا، ونىڭ ۇلكەن تاۋەكەلدەرى بار.
ناعىز كاسىبي بروكەر الدىمەن ءوز كليەنتىنىڭ تابىستىلىق جانە ونىڭ مەرزىمى بويىنشا تالاپ-تىلەگىن ءبىلىپ، سوعان ساي ينۆەستيسيالىق ستراتەگيا ازىرلەيدى. كليەنت ستراتەگيانى ماقۇلداعاننان كەيىن عانا، سونىڭ اياسىندا ينۆەستيسيالاۋ جۇزەگە اسىرىلادى. ولاردىڭ ىشىندە كونسەرۆاتيۆتى، ياعني كىرىستىلىگى كوپ بولماسا دا، تاۋەكەلى از ستراتەگيا، كىرىستىلىك دەڭگەيى مەن تاۋەكەلى تەڭدەستىرىلگەن جوسپار، نەمەسە جوعارى كىرىستىلىككە قول جەتكىزۋ ءۇشىن تاۋەكەلى جوعارى ستراتەگيالار كەزدەسىپ جاتادى. بارلىعى كليەنتتىڭ ماقساتىنا بايلانىستى.
كەز-كەلگەن ۋاقىتتا، كاسىبي بروكەر مۇمكىن جاعدايلاردىڭ بارلىعىن الدىن-الا ەسكەرتەدى..
رەسمي كەلىسىم-شارت، رەيتينگ، اشىق اقپارات
ناعىز بروكەر زاڭ تالابى بويىنشا سىزبەن كەلىسىم-شارتقا وتىرادى. ال الاياقتار وعان كوپ نازار اۋدارا بەرمەيدى. بۇل رەتتە، ادامدى الداۋ ءۇشىن الاياقتار دا جالعان كەلىسىم-شارت جاساۋعا بارۋى مۇمكىن. ءبىراق بىركۇندىك فيرمالار ءۇشىن، ونداي قۇجاتتىڭ قۇنى ءبىر تيىن.
ناعىز بروكەرلەردە ليسەنزيالار، تاريفتار، ينۆەستيسيالىق يدەيالار، كەڭسە مەكەنجايلارى، قۇرىلتايشى قۇجاتتار، بايلانىس نومىرلەرى، باسقا دا قاجەتتى اقپاراتى بار رەسمي سايتتار بولادى.
ءىرى، بەدەلدى بروكەرلەردە S&P، Moody’s، Fitch سىندى حالىقارالىق رەيتينگ اگەنتتىكتەرى بەكىتكەن رەيتينگى بولادى. ولار قازىرگى تاڭدا جۇمىس ىستەپ تۇرعان بيرجالاردىڭ ليسەنزيالانعان مۇشەلەرى بولىپ تابىلادى.
كەيبىر كاسىبي بروكەرلەر ۇدايى قور نارىعىنىڭ ارنايى جۇلدەلەرىن يەلەنىپ جاتادى. مىسالى، وتاندىق KASE، AIX، نەمەسە FEAS cياقتى حالىقارالىق ۇيىمدار، جىل سايىن بەلسەندى بروكەرلەردى ارنايى جۇلدەلەرمەن، نوميناسيالارمەن ماراپاتتاپ وتىرادى.
ليسەنزياسى بار كاسىبي بروكەرلەردىڭ ەلىمىزدىڭ ءىرى قالالارىندا رەسمي وكىلدىگى مەن كەڭسەلەرى بار. وعان ەلىمىزدىڭ ءار تۇكپىرىنەن الەۋەتتى ينۆەستورلار بارىپ، قاجەتتى كەڭەس، اقپارات الا الادى.
ەڭ باستىسى، رەسمي بروكەرلەر وزدەرىنىڭ قارجىلىق ەسەپتەرىن جاريالاپ وتىرادى. جانە بروكەرلىك شوتقا كليەنت قارجىسىن تەك بانك ارقىلى قابىلدايدى. ال الاياقتار قارجىنى كۇدىكتى ادىسپەن، ياعني بىرەۋدىڭ كارتاسىنا نەمەسە باسقا دا بەيرەسمي جولدار ارقىلى جولداۋدى سۇرايدى.
قورىتا ايتقاندا، جالعان بروكەرلەردى انىقتاۋ ءۇشىن مىناداي بەلگىلەرىنە زەر سالىڭىز:
سەنىمدى بروكەردە كەلەسىدەي كەيس بولادى:
- قىزمەت تۇرلەرىنە سايكەس رەتتەۋشىدە ليسەنزيانىڭ بارلىق ءتۇرى بار؛
- بيرجا تىزىمىندە تىركەلگەن؛
- حالىقارالىق اگەنتتىكتەر بويىنشا ءوز رەيتينگى بار؛
- قارجىلىق ەسەپتىلىكتى جاريالايدى؛
- بيرجالاردىڭ رەيتينگىنە قاتىسادى؛
- رەسمي بايلانىس ارنالارى، ناقتى كەڭسەلەرى، بايلانىس ورتالىعى، جەكە مەنەدجەرلەر شتاتى بار؛
- كورپوراتيۆتىك ۆەب-سايتتاعى اقپاراتتى ۇنەمى جاڭارتىپ وتىرادى؛
قور نارىعىنىڭ تاۋەكەلدەرى جانە ونى تىنىش تۇردە ازايتۋ جولدارى تۋرالى ۇنەمى ەسكەرتەدى، جىلدام جانە جوعارى تابىستىلىققا كەپىلدىك بەرمەيدى؛
- بانك ارقىلى تولىقتىرۋ ارقىلى دەلدالدىق شوتتارعا قاراجات قابىلدايدى؛
- قور نارىعىنىڭ تاۋەكەلدەرى جانە ونى مەيلىنشە بولدىرماۋ نەمەسە ازايتۋ جولدارى تۋرالى ۇنەمى ەسكەرتەدى، جىلدام جانە جوعارى تابىستىلىققا كەپىلدىك بەرمەيدى؛
- دەلدالدىق شوتتارعا قاراجاتتى بانك ارقىلى قابىلدايدى.
ەگەر ءسىز ينۆەستور بولعىڭىز كەلسە، بارىنشا كوپ سۇراق قويۋعا قىسىلماڭىز. كۇدىكتەڭسەڭىز، اقپاراتتى بارىنشا كوبىرەك تەكسەرگەن ءجون. ينۆەستيسيا جاساپ جۇرگەن تانىستارىڭىزدان، ينتەرنەتتەن، الەۋمەتتىك جەلىدەن كوبىرەك اقپارات جيناڭىز. ەگەر سىزگە پسيحولوگيالىق قىسىم جاسالىپ، تەزدەتىپ اقشا جىبەرۋىڭىزدى تالاپ ەتىپ جاتسا، ونداي شەشىمنەن باس تارتىڭىز. وزىڭىزگە ويلانۋعا بارىنشا كوپ ۋاقىت الىڭىز.
ەڭ باستىسى، تەك رەسمي اقپاراتقا سەنىڭىز. مىسالى، قنردا ءوز سايتىندا ليسەنزياسىز قىزمەت نەمەسە قارجىلىق پيراميدا بەلگىلەرى انىقتالعان سۋبەكتىلەردىڭ ➡️ ءتىزىمىن جاڭارتىپ وتىرادى. ونىمەن مىندەتتى تۇردە تانىسىپ شىعىڭىز.
