قازاق ەلىنىڭ ءبىلىم مەن عىلىم كەڭىستىگىندە وزىندىك سارا جولى، جارقىن قولتاڭباسى بار كورنەكتى عالىم، ۇلاعاتتى ۇستاز، قوعام قايراتكەرى، ساياساتتانۋشى-عالىم – جاناتبەك ەشەنقوجا ۇلى ىشپەكبايەۆ بيىل مەرەيلى 60 جاسقا تولىپ وتىر. بۇل – پاراساتتى ءومىردىڭ، تىنىمسىز ەڭبەك پەن ادال قىزمەتتىڭ، بيىك رۋح پەن بەكزات بولمىستىڭ بەلەسى، دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.

سانالى عۇمىرىن ۇلتىنا، ەلىنىڭ وركەندەۋىنە، رۋحاني جاڭعىرۋىنا، جاستاردىڭ تاربيەسى مەن وتاندىق عىلىمنىڭ دامۋىنا ارناعان جاناتبەك ەشەنقوجا ۇلى – شىن مانىندە ۇلتتىڭ ۇلى مۇراتىنا قىزمەت ەتىپ كەلە جاتقان قايراتكەر تۇلعا.

عىلىمعا ادالدىق – عۇمىرعا باعدار

جاناتبەك ەشەنقوجا ۇلىنىڭ عىلىمي جولى تەرەڭ ءبىلىم مەن كوپجىلدىق تاجىريبەگە، ۇلتتىق مۇرات پەن قوعامدىق جاۋاپكەرشىلىككە نەگىزدەلگەن. ول – قازاقستان جوعارى مەكتەبى ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ كوررەسپوندەنت-مۇشەسى، جۇڭگو حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ حانشان پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىنىڭ قۇرمەتتى پروفەسسورى، ش.ءۋاليحانوۆ اتىنداعى مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى، «قۇرمەت» وردەنىنىڭ يەگەرى.

جاناتبەك ەشەنقوجا ۇلىنىڭ نەگىزگى عىلىمي-زەرتتەۋ ەڭبەكتەرى تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ قالىپتاسۋى مەن دامۋى، ۇلتتىق سانا مەن تاريحي جادىنى جاڭعىرتۋ، ساياسي تۇراقتىلىقتى قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەلەرىنە ارنالدى. 2004 جىلى «تاۋەلسىز مەملەكەتتەر دوستاستىعىندا ساياسي كونسەنسۋستى قالىپتاستىرۋ» تاقىرىبىندا كانديداتتىق ديسسەرتاسيا قورعاپ، ساياسي عىلىمدار كانديداتى عىلىمي دارەجەسىن يەلەندى.

عىلىمي ىزدەنىستەرى مەن پەداگوگيكالىق قىزمەتىنىڭ ناتيجەسىندە 2011 جىلى اباي اتىنداعى ءقازۇپۋ-نىڭ اكادەميالىق پروفەسسورى اتاعىنا يە بولدى. ونىڭ قالامىنان تۋعان 6 مونوگرافيا، ونداعان وقۋ-ادىستەمەلىك قۇرالدار مەن 100-دەن استام عىلىمي ماقالالار ەلىمىزدىڭ عىلىمىنا سۇبەلى ۇلەس بولىپ قوسىلدى. ونىڭ ەڭبەكتەرى Scopus دەرەكقورىنا ەنىپ، اۆتورلىق پاتەنتتەرمەن قورعالعان.

«ماڭگىلىك ەل» يدەياسىنىڭ عىلىمي نەگىزىن قالاعان ەڭبەكتەر

جاناتبەك ەشەنقوجا ۇلىنىڭ «ماڭگىلىك ەل» يدەياسىنا ارنالعان ىرگەلى ەڭبەكتەرى – وتاندىق گۋمانيتارلىق عىلىمنىڭ التىن قورىنا قوسىلعان بىرەگەي تۋىندىلار. ونىڭ «ماڭگىلىك ەل وسىلايشا سومدالعان» جانە «ماڭگىلىك ەل قازاعىنا حات» اتتى مونوگرافيالارى – تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ تاريحي شەجىرەسىن، رۋحاني-مادەني قالىپتاسۋ جولىن تەرەڭ زەردەلەيتىن، ۇلتتىق سانا مەن بولمىستى عىلىمي نەگىزدە بايىپتايتىن ەڭبەكتەر.

اتالعان ەڭبەكتە قازاق ۇلتىنىڭ تامىرىنان بۇگىنگى وركەنىنە دەيىنگى تاريحي ەۆوليۋسياسى، قوعامدىق ساناسى مەن ينتەللەكتۋالدىق الەۋەتى فيلوسوفيالىق، ساياسي، مادەني تۇرعىدا زەردەلەنگەن. اباي مۇراسى مەن ۇلتتىق ءتالىم، ۇرپاق ساباقتاستىعى جانە رۋحاني جاڭعىرۋ ماسەلەلەرى عىلىمي-تەوريالىق نەگىزدە تالدانىپ، وقىرمانعا تىڭ وي سالادى. بۇل ەڭبەك ءۇشىن جاناتبەك يشپەكبايەۆ 2023 جىلى گۋمانيتارلىق عىلىم سالاسىنداعى ۇزدىك زەرتتەۋى رەتىندە شوقان ءۋاليحانوۆ اتىنداعى مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى اتىندى.

ۇستازدىق پەن ازاماتتىقتىڭ ۇلگىسى

جاناتبەك ەشەنقوجا ۇلىنىڭ ەڭبەك جولى قاراپايىم ماماندىقتان باستالىپ، عىلىم مەن پەداگوگيكا سالاسىندا بيىككە كوتەرىلدى. اباي اتىنداعى ءقازپي-دىڭ (قازىرگى – اباي اتىنداعى قازۇپۋ)  قازاق ادەبيەتى كافەدراسىندا وقىتۋشىدان باستاپ، رەكتور كومەكشىسى، تاربيە جۇمىسى جانە الەۋمەتتىك دامۋ جونىندەگى پرورەكتور، رەكتور كەڭەسشىسى، بۇگىندە – رەكتور اپپاراتىنىڭ باسشىسى قىزمەتىن ابىرويمەن اتقارىپ كەلەدى.

سونىمەن قاتار، ول – «ساياساتتانۋ جانە الەۋمەتتىك-فيلوسوفيالىق پاندەر» كافەدراسىنىڭ پروفەسسورى، تاربيە جانە رۋحاني دامۋ سالاسىندا تەرەڭ تەوريالىق نەگىزدەرگە سۇيەنگەن بىرەگەي باعدارلامالاردىڭ اۆتورى.

ونىڭ باستاماسىمەن قۇرىلعان «اباي مەكتەبى» ۇيىمى مەن ەكى جىلدا ءبىر وتەتىن «اباي الەمى» فەستيۆالى – ستۋدەنت جاستاردىڭ ۇلتتىق قۇندىلىقتارعا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرىپ، رۋحاني تاربيەنىڭ ۇزدىك ۇلگىسىنە اينالدى. سونداي-اق، ۇلتارالىق كەلىسىمدى نىعايتاتىن «بىرلىك» ستۋدەنتتىك اسسامبلەياسى دا پروفەسسوردىڭ ەلدىك مۇددەگە سىڭىرگەن ەڭبەگىنىڭ ءبىر پاراسى.

قوعامدىق قىزمەتتەگى قايراتكەرلىك كەلبەت

جاناتبەك ەشەنقوجا ۇلى – ەلىمىزدىڭ قوعامدىق-ساياسي ومىرىنە دە بەلسەنە ارالاسقان ازامات. ول – قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ بەلسەندى مۇشەسى، «Amanat» پارتياسىنىڭ باستاۋىش ۇيىمدارىندا ءتوراعا ورىنباسارى، بىرنەشە مارتە ق ر پرەزيدەنتى مەن ءماجىلىس، ءماسليحات سايلاۋلارىندا قوعامدىق شتاب جەتەكشىسى بولدى.

مەملەكەتتىك ءتىلدى دامىتۋعا ارنالعان باستامالاردا دا ول الدىڭعى شەپتە ءجۇر. قازاق ءتىلىنىڭ مارتەبەسىن ارتتىرۋ باعىتىندا وقۋ قۇرالدارىن ازىرلەپ، تەرمينولوگيالىق سوزدىكتەر اۆتورلىعىنا اتسالىسىپ، ءتىل مادەنيەتىنىڭ دامۋىنا مول ۇلەس قوستى. بۇل ەڭبەگى ەلەنىپ، 2024 جىلى «احمەت بايتۇرسىن ۇلى» توسبەلگىسىمەن ماراپاتتالدى.

ودان وزگە دە ەلگە سىڭىرگەن ەڭبەگى مەملەكەتتىك دەڭگەيدە جوعارى باعالانىپ، جاناتبەك ەشەنقوجا ۇلى 2018 جىلى «قۇرمەت» وردەنىنىڭ يەگەرى، «قازاقستان عىلىمىن دامىتۋعا سىڭىرگەن ەڭبەگى ءۇشىن»، «ءبىلىم بەرۋ ءىسىنىڭ قۇرمەتتى قىزمەتكەرى»، «ى.التىنسارين» توسبەلگىلەرىنىڭ يەگەرى، ق ر تاۋەلسىزدىگىنىڭ 20، 25، 30 جىلدىعىنا ارنالعان مەرەيتويلىق مەدالداردىڭ يەگەرى، پانفيلوۆ اۋدانىنىڭ قۇرمەتتى ازاماتى (2013 ج.) اتانىپ، ق ر پرەزيدەنتىنىڭ بىرنەشە مارتە العىس حاتتارىمەن ماراپاتتالادى.

پاراسات يەسىنىڭ پاراقتالعان ءومىرى

جاناتبەك ەشەنقوجا ۇلى – بۇگىنگى ۇرپاقتىڭ عانا ەمەس، بولاشاقتىڭ دا جۇرەگىنە وي سالىپ، ۇلت مۇراتىنا باعىت بەرەتىن ازامات. ول – ءوز حالقىنىڭ جانىن ۇققان، رۋحىن تانىعان، تاريحىن زەردەلەگەن، ەرتەڭىنە سەنگەن تۇلعا. ونىڭ ەڭبەكتەرى مەن وي-تولعامدارى – قازاق عىلىمىنىڭ عانا ەمەس، ۇلتتىق رۋحانياتتىڭ اسىل قورىنا اينالدى.

وسىلايشا، 60 جاسقا پاراساتپەن جەتكەن، ەلىن سۇيگەن، ەلى سۇيگەن جاناتبەك ەشەنقوجا ۇلى – قازاق عىلىمىنىڭ شامشىراعى، ۇلت رۋحىنىڭ تەمىرقازىعى.