بۇگىندە ەۋرازيالىق وداقتىڭ ءوزى باس اۋىرۋعا اينالعاندا رەسمي استانا مەن تاشكەنتتىڭ ماسكەۋگە ەكونوميكالىق تۇرعىدان تاۋەلدى قىلاتىن تاعى ءبىر وداق قۇرۋ ناعىز اقىماقتىق بولار ەدى.
ۋكرايناداعى سوعىستان كەيىن ءبىر اياعى جەردە، ەكىنشى اياعى كوردە تۇرعان ءپۋتيننىڭ اقىلدان الجاسايىن دەگەنى انىق.
ەگەر «گاز وداعى» قۇرىلسا، رەسەيگە سالىنعان سانكسيانىڭ ءبىر بولىگى قالت-قۇلت ەتىپ وتىرعان قازاقستان مەن وزبەكستانعا وڭدىرماس ەدى.
مۇنداي وداق ءدال ءقازىر بىزگە كەرەك پە؟ ارينە كەرەگى جوق. ءتىپتى، رەسەيدىڭ قازاقستان مەن وزبەكستانمەن بىرىگىپ "گاز وداعىن" قۇرۋعا قىتايدىڭ ءوزى جول بەرمەيتىنى بەلگىلى.
بۇگىندە الەم ەلدەرى قول الىسپايتىن توكسيندى تۇلعاعا اينالعان پۋتينمەن تاعى ءبىر وداق قۇرۋ وزىڭە قول جۇمساعانمەن تەڭ ەمەس پە؟
جارايدى، ءپۋتيننىڭ ايتقانى بولىپ «گاز وداعى» قۇرىلسىن دەيىك. سوندا بۇل وداقتىڭ كوزدەگەنى نە؟ قازاق پەن وزبەككە قانداي پايداسى بار؟
ەگەر مۇنداي وداق قۇرىلعان جاعدايدا رەسەي ءوزىنىڭ گازىن قۇبىر ارقىلى جۇڭگو، پاكىستان، اۋعانستانعا شىعارۋعا كۇش سالادى. وسىلايشا رەسەي ەۋروپادا جوعالتقان تۇتىنۋشىلارىن ازيا ەلدەرىمەن الماستىرا سالماقشى.
مۇندايدا قىتايعا گاز ساۋدالاپ وتىرعان ورتالىق ازيا ەلدەرى جەپ وتىرعان نانىنان ايىرىلاتىنى ءسوزسىز.
ءدال ءقازىر كىندىك ازيادا باستى گاز ەكسپورتتاۋشى ەل تۇركىمەنستان ەكەنىن جۇرت جاقسى بىلەدى.
تۇركىمەن جەرىنەن شىققان كوگىلدىر وتىن ءتورت قۇبىر ارقىلى قازاقستان مەن وزبەكستاننىڭ تەرريتورياسىن كوكتەي ءوتىپ، قىتايعا بارىپ ماڭداي تىرەيتىنى بەلگىلى.
وسىدان-اق، ازيانىڭ جۇڭگو باستاعان الپاۋىت ەلدەرى رەسەيدىڭ گازىنا اناۋ ايتقانداي قىزىعىپ وتىرماعانى اڭعارۋعا بولادى.
ەگەر وڭىردە «گاز وداعى» قۇرىلىپ جاتسا، مۇنداي وداقتىڭ بەلدى مۇشەسى رەسەي ەمەس تۇركىمەنستان بولۋى كەرەك. ال ءپۋتيننىڭ ويىنداعى «گاز وداعىندا» تۇركىمەنستان مۇلدە ۇمىت قالعان. كرەملدىڭ بۇل ويىنىنا جۇڭگو مەن ورتالىق ازيا ەلدەرى كونبەسى انىق.
شاماسى پۋتين ۋكراياناعا قارسى سوعىس اشقان كۇننەن باستاپ، ءوزىنىڭ گەوساياساتتاعى ستاتۋسى قانشالىقتى تومەندەگەنىن تۇسىنبەيتىن سياقتى. الدە ونى ءالى مويىنداعىسى كەلمەيدى.
سوڭعى ۋاقىتتارى پۋتينگە دەگەن سەنىمگە سەلكەۋ ءتۇستى. الپاۋىت ەلدەردىڭ باسشىلارىن بىلاي قويعاندا، رەسەيدىڭ ستراتەگيالىق ارىپتەسى سانالاپ كەلگەن ەلدەردىڭ باسشىلارى كرەمل قوجايىنىنا قارسى كەلىپ، ويىن اشىق ايتىپ جۇرگەنىن كورىپ ءجۇرمىز.
ايتالىق، وسىدان ءبىرشاما ۋاقىت بۇرىن استانادا وتكەن باسقوسۋدا تاجىكستان پرەزيدەنتى ەمومالي راحمون بۇگىنگى رەسەي ورتالىق ازيا ەلدەرىنە مۇرىن شۇيىرە قارايتىن كەڭەس زامانىنان قالعان كەسەلدەن ءالى ارىلا الماي وتىرعانىن ءپۋتيننىڭ بەتىنە باسىپ ايتىپ تاستاعانىنا ءبارىمىز كۋا بولدىق.
نەسىن ايتاسىز، ءقازىر پۋتين قاندايدا ءبىر حالىقارالىق جيىندارعا قاتىسسا، سۇتكە تيگەن مىسىقتاي سۇمىرەيىپ قايتاتىن بولدى.
اشەيىدە وزىنە قارسى كەلگەندى كەكەپ-مۇقاپ، تارپىپ-تىستەپ وتىراتىن ءپۋتيندى ساباسىنا تۇسىرگەن ۋكرانا اسكەرىنە مىڭ العىس!
ەندى تۋماي جاتىپ، تۋا شوككەن «گاز وداعىنا» قايتا ورالساق. قولىنا تۇسكەن زاتتىن زاماتتا قارۋعا اينالدىرىپ، اينالاسىنداعى ەلدەردى بوپسالاۋعا دايىن تۇراتىن پۋتيننەن ءبارىن كۇتۋگە بولادى.
مۇنى قازاقستان مەن وزبەكستان جاقسى بىلەدى. سوندىقتان ءپۋتيننىڭ قۇرعان تۇزاعىنا توقايەۆ پەن ميرزيويەۆ ءتۇسىپ قالادى دەگەنگە كىم سەنەدى؟
كرەملدىڭ قازاق پەن وزبەكتىڭ جەرىن كوكتەي ءوتىپ قىتايعا گاز جەتكىزەتىن باستى ەلگە اينالۋىنا جۇڭگو باسشىسى سي سزينپين مىرزادا جول بەرمەسى انىق.
كىم بىلەدى، پۋتين قۋلىعىن اسىرىپ، اسپان استى ەلىن گاز قۇبىرىمەن شىرماپ، ەۋروپاداعىداي ەنەرگەتيكالىق شانتاج جاساۋدى دا كوكسەيتىن شىعار؟.. جالپى، پۋتين مەن يمپەريالىق پيعىلىنان ءالى ارىلماعان رەسەيدەن ءبارىن كۇتۋگە بولادى.
ءبىراق الداعى كۇنىن ءجۇز جىل ىلگەرى ويلايتىن جۇڭگو قانقۇمار ءپۋتيننىڭ قاقپانىنا تۇسپەيتىنى انىق. سوندىقتان ءپۋتيننىڭ ورتالىق ازيانىڭ جەتەكشى ەكى ەلىمەن تىزە قوسىپ «گاز وداعىن» قۇرامىن» دەگەنى قۇر ارمان كۇيىندە قالايىن دەپ تۇر.
جارتى الەمنىڭ قوجاسى بولۋدى جاتسا دا، تۇرسا دا ارماندايتىن پۋتين الەمدىك ەنەرگەتيكالىق نارىققا اسەر ەتۋ ءۇشىن نە ىستەمەدى دەيسىز؟
پۋتين دۇنيەجۇزىندەگى گاز نارىعىنداعى باستى ويىنشى بولۋ ءۇشىن بۇعان دەيىن وزىمەن تاعدىرلاس ەل يرانمەن بىرگە «گاز وپەك-ىن» قۇرعان-دى. وركەنيەتتى ەلدەردىڭ قىسپاعىنا ۇشىراعان قوس ەل جاڭا ۇيىمنىڭ باس كەڭسەسىن كاتار استاناسى دوحاداعى ءزاۋلىم عيماراتتاردىڭ بىرىنەن اشقانى دا ەسىمىزدە. بولعان-بىتكەنى وسى.
اتالعان ۇيىمنىڭ الەمدىك گاز نارىعىنا ىقپال ەتىپ، تەكتونيكالىق وزگەرىستەر جاساپتى دەگەن ەستىگەن دە، كورگەندە دە ەمەسپىز. ءپۋتيننىڭ وسىداي جارىمجان يدەيالارى ارادا ءبىرشاما ۋاقىت وتكەننەن كەيىن ۇمىت بولاتىنىن جاقسى بىلەتىن توقايەۆ پەن ميرزيويەۆ وعان ءبىر اۋىزدان «جوق» دەپ جاۋاپ قاتتى.
نۇرلان جۇماحان
