بۇل اراداعى بارلىق گاپ ساياساتتا جاتقان كورىنەدى. سونىمەن قاتار ونىڭ ايتۋىنشا، مۇناي ءداۋىرى اياقتالىپ بارادى دەگەن بولجامدار بوس ءسوز ەمەس.
ءبىز باياندى عانا ايتا بەرەمىز
«وعان كورشى ەلدەگى ءبىر «گازپروم» دالەل. ول قانداي كومپانيا ەدى؟ الەمدە اتى دۇرىلدەپ تۇرعان، ەڭ قىمبات كومپانيا بولاتىن. ال ءقازىر شە؟ ءقازىر بۇكىل جەر استى بايلىعىمەن، تەمىر-تەرسەگىمەن قوسا العاندا مۇشەقاپ شىعاراتىن ديۋرەكس كومپانياسىنان دا ارزانداپ كەتكەن. مىنە، كوردىڭىز بە؟ ال بۇل — مۇناي ەكسپورتتاۋشى ءبىزدىڭ ەل ءۇشىن قاعىلىپ جاتقان دابىل. سوندىقتان، ءوز باسىم، ەحرو-نىڭ ءوزىن ەمەس، ونىڭ نەگىزگى يدەياسىن قاتتى قولدايمىن. شىنى كەرەك، بىزگە جاڭارتىلعان ەنەرگيا كوزدەرى دەگەن اۋاداي قاجەت. ەندەشە مۇناي داۋىرىنەن سوڭ قانداي جاعدايدا ءومىر سۇرەمىز، قايتسەك بولادى دەگەن ساۋالدارعا ءبىزدىڭ بيلىك بۇگىن وسى ەحرو كەزىندە جاۋاپ تابۋى ءتيىس. الايدا، وكىنىشكە قاراي، كورمەنى ۇيىمداستىرۋشىلار كەلگەن قوناققا، اتقان وتشاشۋعا اقشانى شاشىپ جاتىر. بۇل دۇرىس ەمەس.
كورمەنىڭ ماڭىزىن بيلىك تە، ب ا ق تا، حالىق تا ءالى ناقتى تۇسىنبەگەن سەكىلدى. بىزدەگى ەڭ باستى كەمشىلىك بيلىك پەن قوعام اراسىندا بايلانىس جوق، ساياسي-ەكونوميكالىق ماسەلەلەر بويىنشا اشىق تالقى جاسالمايدى. سودان سوڭ نە بولادى؟ ارينە، ساياسي-ەكونوميكالىق تاقىرىپتاردا الەۋمەتتىك جەلىدەگى قاۋىمنىڭ اۋزىن جابا بەرگەن سوڭ، ولار بايان ەسەنتايەۆانىڭ ءومىرى سەكىلدى ۇساق-تۇيەك جايتتاردى تالقىلاماعاندا قايتەدى؟..باسقا امالدارى دا، تاڭداۋلارى دا جوق ولاردىڭ„ — دەيدى ساياساتتانۋشى.
«ءبىز وتە كىشكەنتاي ەلمىز»
سونداي-اق ول ەحرو-عا قاتىستى نەگاتيۆتى پىكىر ايتۋشىلارعا قارسى بىرنەشە ءۋاج كەلتىردى.
— ءبىز كەز كەلگەن نارسەنىڭ تالقىسى كەزىندە مىنانداي قاعيداتتاردى ميىمىزعا شەگەلەپ الۋىمىز كەرەك.
بىرىنشىدەن،
ءبىز وتە كىشكەنتاي قۇرلىقتىق مەملەكەتتىڭ ءبىرىمىز. قاي جاقتان ساناساق تا بىزگە ەڭ جاقىن تەڭىزىمىز 3،5 مىڭ شاقىرىمدا. سوندىقتان ءبىز الەمدى وزدىگىنەن قىزىقتىراتىنداي كەرەمەت ەلگە اينالا المايمىز. قانشا جەردەن ينۆەستيسيا سالساق تا ءبىزدىڭ مۇمكىندىگىمىز شەكتەۋلى.
ەكىنشىدەن، مىسالى، ۋكرايناداعى جاعدايدى الساق، ول بىزدەگى ەكزيستەنسيونالدىق قاۋىپسىزدىك ماسەلەسىن تىم كۇردەلەندىرىپ جىبەردى. ءبىزدىڭ سىرتقى ساياساتىمىزدىڭ ەڭ نەگىزگى پوستۋلاتتارىنىڭ ءبىرى بۋداپەشت قۇجاتتارى دەگەن كەلىسىمگە نەگىزدەلگەن. سوندىقتان وسىعان دەيىن وسى دوكتريناعا سۇيەنىپ، جاۋ شاپسا ءبىزدى قورعايتىن ەلدەر بار دەگەن جالپى ءۇمىت بولدى. ءقازىر ونداي قۇجات تا، قاۋىپسىزدىگىمىزگە كەپىلدىك بەرەتىندەر دە جوق. ال بۇل تۋريست پەن ينۆەستورلار ءۇشىن ماڭىزدى نارسە.
ۇشىنشىدەن، ءقازىر ءبىر ينۆەستور 1 ملرد دوللار الىپ كەلسە، بىزدە ونى جۇمسايتىن دايىن جوبا دا جوق. كاسىپكەر، ەكونوميستەرمەن سويلەسىپ ءجۇرمىن، سولاردان بىلگەنىم، قازاقستانداعى ەڭ قىمبات جوبا ءارى كەتسە 20-30 ملن دوللاردان اسپايدى دەيدى. كوردىڭىز بە؟.. دەمەك، بىزگە ەلىمىزدى الەمگە تانىتۋ، شەتەلدىك ينۆەستور تارتۋ ءۇشىن ەحرو سەكىلدى ءىرى شارالار كەرەك.
بىلمەيمىن، قانشالىقتى راس ەكەنىن، ءبىراق ۇكىمەتتىڭ ايتۋى بويىنشا، وسى كورمە اياسىندا تاماق ءوندىرۋشى، اسپاز، قارا جۇمىسشى، شەتەلدەن الىپ كەلەتىن ينجەنەرى، ارحيتەكتورى بار – بارلىعى 50 مىڭ ادامعا جۇمىس تابىلعان.
ونىڭ 45 مىڭى قازاقتار دەلىك. قارجىلىق داعدارىستان سوڭ تۇرىپ قالعان قۇرىلىس كومپانيالارى بار. نەسىنە جاسىرايىق، كوبىسىنە جاقسى جۇمىس تابىلدى. بۇل جاقسى ەمەس پە؟ — دەيدى ايدوس سارىم.
ۇكىمەت كورمە ناسيحاتىنا جۇمساعان بار كۇشىن العاشقى كۇندە-اق سارقىپ تاستاعان سەكىلدى
دەگەنمەن ساياساتتانۋشىنىڭ ەحرو-عا قاتىستى ايتاتىن وزىندىك سىنى بار ەكەن.
— الەمدىك دارەجەدە ءوزىمىزدىڭ سۋبەكتىلىگىمىزدى ايشىقتاپ، ياعني قازاق دەگەن ەل بار ەكەنىن، ونىڭ الەم كوشىنە ىلەسۋگە تىرىسىپ جاتقانىن، وركەنيەتتى وزىق ەلدەر قاتارىنا كىرگىسى كەلەدى دەگەنىن 2-3 ەسە قاتتىراق، 2-3 ەسە اسىرا ايتۋعا ءماجبۇرمىز. تورعاي، مىسالى وزىنە ءقاۋىپ ءتوندىرىپ جىلان كەلە جاتسا ءجۇنىن كۇدىرەيتىپ، ءوزىن ىرىلەۋ ەتىپ كورسەتكىسى كەلەدى عوي.
ءبىزدىڭ شامامىز دا وسىنداي، تورعاي سەكىلدى.
بۇل — ءبىر. ەكىنشىدەن، ۇكىمەتتىڭ ەحرو ناسيحاتىنا جۇمساعان بار كۇشى ءبىرىنشى كۇنگە كەتىپ، سودان سوڭ تاۋسىلىپ قالعان سياقتى. كۇشى دە، الەۋەتى دە، قىزىعى دا سول وتشاشۋدان سوڭ تىنعان سەكىلدى. بۇل – ۇلكەن ماسەلە. بۇگىنگى قوعامنىڭ ءوزىن ءبىر نارسەگە ۇستاپ تۇرۋدىڭ ءوزى قيانات ەكەنىن جاقسى بىلەمىز. ەكى كۇندىك تويعا قاتىسۋعا بولادى، ال ءۇشىنشى كۇنى دەسە، شىنىمەن دە جىندانا باستايمىز عوي. ال بۇل ارادا 30 كۇن تۇر. وسىنى دۇرىستاپ، تىڭعىلىقتى ۇيىمداستىرۋعا بولار ەدى عوي، — دەيدى ءوز وكىنىشىن جاسىرماعان ساياساتتانۋشى.
ەحرو-دان سوڭ تاعى دا جەمقورلار ۇستالادى
ودان بولەك ساياساتتانۋشى ەحرو-دان سوڭعى كۇندى دە بيلىك ويلاۋى كەرەك ەكەنىن ەسكە سالادى.
— ەڭ قيىنى الدا. ەحرو كەزىندە 45 مىڭ ادام جۇمىسپەن قامتىلدى دەدىك قوي. ال كورمە بىتكەن سوڭ وسى ادامدار قايتەدى؟ ولاردى ۇكىمەت جۇمىسپەن قامتي الا ما؟.. بىزدە ءىرى جوبالار جوقتىڭ قاسى. بۇرىن گيتلەر مەن رۋزۆەلتتىڭ كەزىندە جاپپاي جۇمىسسىزدىقتى جويۋدىڭ جولىن جول سالۋ ارقىلى شەشىپ وتىرعان. ءقازىر بۇل امال ەسكىرىپ قالدى. جاڭا دۇنيە ويلاپ تابۋى كەرەك قوي. ءبىراق بۇل رەتتە ءبىز ەشتەڭە ەستىگەنىمىز جوق.
ايدوس سارىمنىڭ ايتۋىنشا، ەحرو كورمەسى اياقتالعان سوڭ „ىشىپ-جەپ„ قويدى دەگەن داۋ تاعى باستالادى.
„3 اي وتەدى عوي، ءبىتسىن، ودان سوڭ تاعى قانشاما ءىس قوزعالار ەكەن؟.. باسى داۋلى بولدى، سوڭى داۋسىز بولادى دەگەنگە سەنۋ قيىن„ — دەيدى ول.
دەرەككوز: "نەگە سولاي؟" باعدارلاماسى
