نۇرسۇلتان نازاربايەۆ پرەزيدەنت ورىنتاعىن بىرنەشە سەبەپكە بايلانىستى بوساتتى.
العاشقىسى. وزبەك پرەزيدەنتى يسلام كارىموۆتىڭ كۇيىن كەشكىسى كەلمەدى. كارىموۆ وسىدان ءتورت جىل بۇرىن 80-نەن اسقان شاعىندا ومىردەن ءوتتى. اپىل-عۇپىلدا بيلىكتى تاپسىرىپ ۇلگەرە الماي قالدى، ناتيجەسىندە، اينالاسى مەن تۋعان-تۋىستارى ەلدىڭ جاڭا باسشىسى شاۆقات ميرزيەيەۆتىڭ قىسىمىنا ۇشىرادى.
مۇنى Nur Otan-نىڭ بىلتىرعى وتىرىسىندا شەت جاعالاي ايتتى دا. بيلىك ترانزيتىنە وسىدان ءۇش جىل بۇرىن، 2016 جىلى قامدانا باستاعانىن تىلگە تيەك ەتىپ، ءوز ورنىنا توقايەۆتى لايىقتى كورەتىنىن مالىمدەگەن ەدى.
ەكىنشىسى. نازاربايەۆ جۇيەدەن تىس تۇرسا دا، وسى جۇيەگە جوعارىدان شولۋ جاسايتىن ستاتۋستى ساقتاعىسى كەلدى. لي كۋان يۋگە ۇقساعىسى كەلدى ونىڭ. يۋ وتستاۆكاعا كەتكەننەن كەيىن 20 جىل بويىنا اعا مينيستر، ۇستاز-مينيستر قىزمەتىندە تەر توگىپ، سينگاپۋردى سىرتتاي باسقاردى.
«جۇيەنىڭ جۇيەدەن تىس باقىلاۋشىسى» قىزمەتىنە نازاربايەۆ ۇزاق ۋاقىت بويى ازىرلەندى.
تاقتى بوساتىپ بەرسە دا نازاربايەۆ كەلەسىدەي، ونىڭ ىشىندە:
«ۇلت كوشباسشىسى»؛ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ ءومىر بويعى ءتوراعاسى، بۇل وعان كۇش قۇرىلىمدارىن باقىلاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى؛ Nur Otan پارتياسىنىڭ ءتوراعاسى؛ قۇرمەتتى سەناتور؛ كونستيتۋسيالىق كەڭەستىڭ ءومىر بويعى مۇشەسى؛ قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ ومىرگە بويعى ءتوراعاسى قۇزىرەتىن ساقتاپ قالدى.
نازاربايەۆ بۇدان بولەك، «سامۇرىق-قازىنا» ۇلتتىق ءال-اۋقات قورىنىڭ جۇمىسىن قاداعالايدى، قوردىڭ ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ كەزدەسۋىنە ءتوراعالىق ەتەدى.
تۇڭعىش پرەزيدەنت وسى ارقىلى وزىنە قولايلى پوزيسيانى لايىقتاپ الدى. نازاربايەۆ ءتۇرلى سالانى ۋىسىندا ۇستاپ تۇرعانمەن، ءىس جۇزىندە بىردە ءبىر دۇنيەگە جاۋاپ بەرمەيدى.
توقايەۆتىڭ قازىرگى كۇيى پرەزيدەنت تۇسىندا ءپۋتيننىڭ باقىلاۋىندا بولعان دميتريي مەدۆەديەۆتى ەسكە سالادى.
ءبىزدىڭ ماسكەۋدەن ايىرماشىلىعىمىز قازاقستاندا قاۋىپسىزدىك كەڭەسى اتتى جاساندى ورتالىق قۇرىلدى. ونىڭ قۇزىرەتى بيلىك اۋىسپاي تۇرا كەڭەيگەن-تىن. قاۋىپسىزدىك كەڭەسى اقىل-كەڭەس بەرەتىن قۇرىلىمنان كونستيتۋسيالىق ورگانعا اينالىپ كەتتى.
ول ەندى ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك پەن قورعانىس سالاسىن، ىشكى تۇراقتىلىق ماسەلەسىن باقىلايتىن، قازاقستاننىڭ حالىقارالىق دەڭگەيدەگى مۇددەسىن قورعايتىن ورگان.
قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ قۇرامىنا بيلىكتىڭ نەگىزگى قۇرىلىمدارىندا وتىرعان 12 ادام بار.
وتكەن جىلدىڭ كۇزىندە قازىرگى پرەزيدەنت قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ قۇزىرەتىن كەڭەيتەتىن قاۋلىعا قول قويدى. سونىڭ ناتيجەسىندە مەملەكەت باسشىسى بۇدان بىلاي كادرلىق ءاۋىس-تۇيىس جاساردا نازاربايەۆپەن اقىلداسۋى كەرەك.
كەيبىر ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە، قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ قۇزىرەتىنە «ەلدە توتەنشە جاعداي ەنگىزۋ» مىندەتىن ەندىرىپ قويعان.
توقايەۆتىڭ اياق الىسىن باقىلاۋ ماقساتىندا تۇڭعىش پرەزيدەنتتىڭ تۇڭعىش قىزى داريعا نازاربايەۆا جوعارى پالاتا – سەنات ءتوراعاسى بولدى. تيىسىنشە، قازاقستانداعى پرەزيدەنتتەن كەيىنگى ەكىنشى ادام بولىپ تاعايىندالدى.
نازاربايەۆتىڭ ورىنتاعىن بوساتۋعا وزبەك پرەزيدەنتى كارىموۆتىڭ ءولىمى ىقپال ەتكەن بولسا، قىزى داريعانىڭ سپيكەر بولۋى قىرعىزستانداعى جاعدايدان ساباق العانى دەپ ءتۇسىنۋ قاجەت.
المازبەك اتامبايەۆتىڭ ءتول شاكىرتى سوورانباي جەەنبەكوۆ بيلىك تىزگىنىن قولىنا العاسىن ەكس-پرەزيدەنتتى قۋعىن-سۇرگىنگە ۇشىراتقان ەدى.
قازاقستان كونستيتۋسياسىنىڭ 44-بابىندا پرەزيدەنت ۇلتتىق بانك باسشىسىن، باس پروكۋروردى نەمەسە ۇقك ءتوراعاسىن تەك پارلامەنت سەناتىنىڭ كەلىسىمىمەن عانا اۋىستىرىپ، تاعايىنداي الاتىنى تايعا تاڭبا باسقانداي جازىلعان.
نازاربايەۆ Nur Otan-نىڭ تىزگىنىن بوساتقان جوق، تيىسىنشە، وسى پارتيانىڭ مۇشەلەرى بيلەپ-توستەپ وتىرعان پارلامەنتتى دە ءوز باقىلاۋىندا ۇستاۋدا.
ءازىر بيلىكتەگى ەكى توپ كونستيتۋسيا بويىنشا كەلەر جىلى وتۋگە ءتيىستى پارلامەنت سايلاۋىنىڭ مەرزىمىن انىقتاي الماي داۋلاسۋدا.
ءبىر توپ قازاقستاندا كەزەكتەن تىس سايلاۋ وتكىزۋ كەشەگى پرەزيدەنت سايلاۋىنداعى «سكاندالدان» ايىعا قويماعان قوعامنىڭ اشۋ-ىزاسىن تۋعىزادى دەيدى.
ەندى ءبىر توپ سايلاۋدى مەرزىمىنەن بۇرىپ وتكىزۋدى كوكسەيدى. بۇل توپ Nur Otan-نىڭ سويىلىن سوعىپ، ءسوزىن سويلەۋدە. ولاردىڭ ويى، سايلاۋ كەنەتتەن، اياقاستىنان وتسە، بيلىك پارتياسىنىڭ وپپونەنتتەرى قومدانىپ ۇلگەرمەيدى، ءسويتىپ، Nur Otan بۇل سايلاۋدا تاعى دا توپ جارىپ شىعادى.
ساياسي ساحنادا تاعى سول ۇيرەنشىكتى ويىنشىلار وزدەرىنە «بۇيىرعان» ورىنعا جايعاسىپ، بيلىك پارتياسىنىڭ status quo-سىن ساقتاپ قالادى.
توق ەتەرىن ايتقاندا، توقايەۆقا ءالى دە تولىق بيلىك بەرىلگەن جوق. وزىنە تيەسىلى قۇزىرەتتى توقايەۆ تەك نازاربايەۆتىڭ پارمەنىمەن عانا پايدالانا الادى.
تۇڭعىش پرەزيدەنت ساياسي ساحنادان ءبىرجولاتا كەتكەندە عانا قازاقستاندا ناعىز بيلىك ءترانزيتى باستالادى. نازاربايەۆتىڭ ساياساتتاعى كۇندەرى سارقىلۋعا تاقاۋ. مۇنى بيلىك تە، قوعام دا ءتۇسىنىپ وتىر. الايدا ءدال قازىرگى جارىم-جارتىلاي ترانزيت توقايەۆتى اۋىر جاعدايعا قالدىرىپ، تىرپ ەتكىزەر ەمەس.
ونىڭ ۇستىنە، ءوز كومانداسى دا جوق، ارقا سۇيەر، سەنىم ارتار ادامى از. ورتالىق بيلىكتە، ايماقتاردا جانە ۇلتتىق كومپانيالاردا تۇگەل تۇڭعىش پرەزيدەنتتىڭ قولبالالارى وتىر.
توقايەۆتىڭ اكىمشىلىك رەسۋرسى دا تاپشى. پرەزيدەنتتىڭ باستاماسى مەن ۇسىنىسىن جۇزەگە اسىرۋعا موينى جار بەرمەيتىن بيۋروكراتتىق اپپارات ونى اياقتان شالۋى ابدەن مۇمكىن. بۇل ونىڭ رەفورماتور رەتىندەگى رەپۋتاسياسىنا نۇقسان كەلتىرمەي قويمايدى.
ەلدەگى جارىم-جارتىلاي ترانزيت مەماپپاراتتىڭ جۇمىسىن تۇرالاتىپ تاستادى. جۇپ بيلىك ورناعان اۋمالى-توكپەلى ۋاقىتتا مەماپپاراتقا ناقتىلىققا مۇقتاج.
ءدال ءقازىر توقايەۆ ءوزىنىڭ اكىمشىلىك ىقپالىن ارتتىرۋعا كۇش سالۋى قاجەت، بۇل ءۇشىن كادرلىق ءاۋىس-تۇيىس جاساۋدا مەيلىنشە ەركىندىك الۋعا ۇمتىلۋى ءتيىس.
مۇنداي جاعدايدا قازىرگى پرەزيدەنت پەن «كىتاپحانانىڭ» اراسىندا كيكىلجىڭ تۋىنداۋى عاجاپ ەمەس. ال مۇنىڭ ارتى نەگە اكەپ سوعارىن ءدال ءازىر بولجاۋ قيىن.
ازىرلەگەن دۋمان بىقاي
