«21 عاسىر باسەكە ءداۋىرى. بىلەككە ەمەس، بىلىمگە سەنەتىن زامان. بۇل عاسىردىڭ اسىرەسە ءبىزدىڭ بۋىنعا قويار تالابى كوپ-اق. بۇرىنعىداي 4-5 جىل بويى ءبىر ديپلومنىڭ سوڭىنان جۇگىرىپ، ءبىر ماماندىقتى عانا تالعاجاۋ ەتەتىن جايماشۋاق زامان كەلمەسكە كەتتى. ءبىر عانا كاسىپتى مەڭگەرىپ، ءبىر عانا سالانىڭ شەڭبەرىمەن شەكتەلگەن ادام تابىستى بولا المايدى. ۋاقىت وتە كەلە ءبىر كەزدەرى كوز مايىن تاۋىسىپ وقىعان ماماندىعىڭ سۇرانىستان قالۋى مۇمكىن. سول كەزدە وكىنەتىن دە ءوزىڭ بولاسىڭ. بۇگىنگى كۇننىڭ اششى اقيقاتى وسى.
ىزدەنىس كەرەك. ىزدەنىس جاس تالعامايدى. كرەاتيۆ تە ارتىق ەتپەيدى. تىعىرىققا تىرەلگەن ساتتە تاۋەكەل ەتە ءبىلۋ، باتىل شەشىم قابىلداۋدى سىزگە ۋنيۆەرسيتەت قابىرعاسىندا وقىتپاۋى مۇمكىن. بۇل ىزدەنىستىڭ ناتيجەسىندە كەلەتىن – ىزگى امال»، – دەيدى ءمولدىر.
ول دجيۋ-دجيتسۋدان الەمنىڭ ەكى دۇركىن چەمپيونى. قازاقستاندا قىزدار اراسىندا قوڭىر بەلدىكتىڭ تۇڭعىش يەگەرى.
«قازاقستاننىڭ 100 جاڭا ەسىمى» ۇلتتىق جوباسىنىڭ جەڭىمپازى.
اۋەلگى ماماندىعى – ماتەماتيكا ءمۇعالىمى. الماتىداعى جاۋتىكوۆ اتىنداعى فيزيكا-ماتەماتيكا مەكتەبىن ۇزدىك بىتىرگەن ءمولدىر ءقازىر نازاربايەۆ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ماتەماتيكا فاكۋلتەتىندە وقيدى. قۇربىلارى ءمولدىردى «سەگىز قىرلى، ءبىر سىرلى» دەپ سيپاتتايدى.
«ءبىزدىڭ قوعامدا «سپورتپەن شۇعىلداناتىن قىزدار بويانبايدى. ادەپكى ايەل بالاسى ۇناتاتىن وپا-دالاپ، ءساندى كيىم، ادەمى بۇيىم ولارعا جات» دەگەن كوزقاراس قالىپتاسقان.
نەگىزىندە سپورتشى قىزداردىڭ قاتارلاس قۇربىسىنان ەش ايىرماسى جوق. سپورت مەنىڭ سۇيىكتى ءىسىم، الايدا بۇل مەنىڭ قىزعا ءتان قىلىعىمدى جوعالتىپ العانىمدى بىلدىرمەيدى. دجيۋ-دجيتسۋ مەنىڭ جان قالاۋىم. وسى سپورتتىڭ ارقاسىندا ەلىمدى الەمگە تانىتتىم. قازاق قىزدارىنىڭ اراسىندا باسەكەگە قابىلەتتى بۋىن قالىپتاسىپ كەلە جاتقانىن دالەلدەدىم»، – دەيدى ءمولدىر.
وسىدان 4 جىل بۇرىن ابۋ – دابيدە وتكەن الاماندا ول الەم چەمپيونى اتاندى. 2017 جىلى كولۋمبيادا (بوگوتا) وتكەن بايراقتى باسەكەدە كۇمىس جۇلدەنى ولجالادى. بىلتىر ءدال سول ابۋ-دابيدە وتكەن الەم چەمپيوناتىندا قاتارىنان وزا شاپتى.
ونىڭ بۇگىنگى اتاق-ابىرويى كەشەگى جانكەشتى ەڭبەكتىڭ جەمىسى. ەلىشىلىك، حالىقارالىق جارىستاردا بىرنەشە رەت جەڭىلىس ءدامىن تاتىپ، ساتسىزدىككە ۇشىراسا دا تاۋى شاعىلعان جوق.
ءارى ماتەماتيك...
الماتى قالاسىندا ومىرگە كەلگەن ءمولدىر ءۇيدىڭ كەنجەسى. بالا جاسىنان ەسەپ-قيساپتى ۇناتاتىن ءبىزدىڭ كەيىپكەرىمىز كەيىن كەلە جاۋتىكوۆ اتىنداعى فيزيكا-ماتەماتيكا مەكتەبىنە تۇسەدى. ماتەماتيكادان قالالىق دەڭگەيدە وتكەن بايقاۋدا 3ء-شى ورىن العان ءمولدىردى مەكتەپ باسشىلىعى ارنايى شاقىرتادى.
«Number one! بىلەسىز بە، بالا جاسىمنان قاتارىمنىڭ الدى بولعىم كەلدى. بۇعان ماتەماتيكا ءپانى باعدار بولدى. ەسەپ شىعارۋعا كەلگەندە توڭىرەگىمدى تۇگەل ۇمىتاتىنمىن. ەڭ قىزىعى، ماتەماتيكادان باقىلاۋ جۇمىسىن الاردا ءمۇعالىم ماعان وزگەلەرگە قاراعاندا الدەقايدا اۋىر ەسەپ بەرەتىن-دى. بۇعان ەرەكشە قۋاناتىنمىن. ۇستازدىڭ سىناعىنان سۇرىنبەي ءوتۋ مەن ءۇشىن مارتەبە ەدى»، – دەيدى ءمولدىر.
ءمولدىر باسەكەدەن قورىقپايدى. بىرەۋمەن باسەكەگە ءتۇسۋ، ول ءۇشىن تاڭسىق ەمەس. جەڭىلسە جاسىمايدى، جەڭسە تاسىمايدى. مەكتەپ جاسىنان بەرى ءومىر جارىستىڭ السىزدەرگە كەڭشىلىك جاسامايتىنىن جاقسى بىلەدى.
«فيزماتتا كونكۋرەنسيانىڭ «كوكەسىن» كوردىك. اپتا سايىن مەكتەپ ءوز وليمپياداسىن ۇيىمداستىراتىن. وسى جارىستا وزا شاپقاندار «ارنايى رەزەرۆكە» وتەتىن ەدى. سۇرىنگەندەر ساپتان شىعىپ قالاتىن. وسى الاماندا ءاردايىم ۇزدىك ۇشتىكتىڭ قاتارىندا ءجۇردىم. ماقتانعانىم ەمەس، بىلە-بىلگەنگە بۇل بايقاۋ وتە-موتە اۋىر ەدى.
رەزەرۆكە ەنگەنشە شاشىڭ اعارادى، جۇيكەڭ جۇقارادى. ول جاقتاعى ورنىڭدى ساقتاۋ قالۋ ءۇشىن ۇيرەنگەنىڭمەن شەكتەلمەي، ۇنەمى ىزدەنىستە ءجۇرۋىڭ كەرەك. تۇنگە كەيىن كوز ىلمەي ەسەپ شىعاراتىنبىز. كەيىن وسى رەزەرۆتىڭ ناقتى قۇرامى ىرىكتەلىپ، وعان ەكى قىز عانا ەندىك. كوپشىلىگىنىڭ جۇيكەسى شىداس بەرمەي، جارىستان شىعىپ قالدى» – دەيدى ءمولدىر.
ونىڭ ايتۋىنشا ماتەماتيكا تەك ەسەپ شىعارۋمەن شەكتەلمەيدى. ونى كۇندەلىكتى ومىردە دە كادەگە اسىرۋعا بولادى.
ىلگەرىدە ايتقان ادام بويىنداعى كرەاتيۆ، شەشىم قابىلداۋ، لوگيكالىق ويلاۋ سىندى قارىم-قابىلەتتى دامىتاتىن وسى – ماتەماتيكا. ءوزىڭدى قورشاعان الەمدى تانۋ ءۇشىن دە الدىمەن ماتەماتيكانىڭ ءتىلىن تۇسىنۋگە ءتيىسسىڭ. ماتەماتيكانى مەڭگەرگەن ادامعا – ينجەنەريا دا، ەكونوميكا دا، قارجى سالاسى دا جات ەمەس.
دجيۋ-دجيتسۋدان الەمنىڭ ەكى دۇركىن چەمپيونى – ءمولدىر مەكەنبايەۆا ماتەماتيكا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى بولۋدى ارماندايدى.
...ءارى دجيتسەر
مەكتەپتى «التىن بەلگىگە» بىتىرگەن ءمولدىر دجيۋ-دجيتسۋعا قىزىعۋشىلىعى ويانىپ، وسى سپورتپەن بەلسەندى تۇردە اينالىسا باستايدى. كەيىن كەلە اۋىز تولتىرىپ ايتۋعا تۇرارلىق جەتىستىككە دە جەتتى. الايدا ول ءوزىنىڭ اتاق-ابىرويىن ەشقاشان ۇستاز الدىندا بۇلداعان ەمەس.
«سپورت بولەك، ساباق بولەك. سپورتتاعى جەتىستىگىڭ ساباققا كەلگەندە ارقاڭدى كەڭگە سالۋعا سەبەپ ەمەس. ءمۇعالىم الدىندا ءبارىمىز تەڭبىز. ەمتيحاننان اسىپ ەشقايدا كەتە المايمىن. مەن ءۇشىن شەتەلدەگى بايراقتى باسەكەگە قاراعاندا ءمۇعالىمنىڭ تاپسىرماسىن مۇقيات ورىنداۋ الدەقايدا ماڭىزدى. ءيا، وڭاي ەمەس.
تارازى باسىن تەڭ ۇستاۋ كەي-كەيدە قيىنعا سوعادى. ءبىراق، بۇعان دا توسەلدىم. ساباعىمدى دا اقساتپاي، سپورتتى دا قاتار الىپ جۇرۋگە داعدىلاندىم»، – دەيدى ول.
ال دجيۋ-دجيتسۋ دەگەنىمىز نە؟ ول – تۇنىپ تۇرعان لوگيكا. ءمولدىردىڭ پايىمداۋىنشا بۇل سپورتتىڭ ءادىس-تاسىلى شاحمات تاقتاسىنداعى جۇرىسكە ۇقساس. قارسىلاستىڭ ءار قادامىن جازباي تانىپ، قاتەلىگىن قالت جىبەرمەۋ ءۇشىن تاپقىرلىق قانا ەمەس، جىلدار بويعى تاجىريبە ارقاسىندا قالىپتاسقان شاپشاڭ تۇيسىك قاجەت.
«بۇل سپورت مەنىڭ مىنەز-قۇلقىمدى وزگەرتتى. بويىڭداعى ەنجارلىق ۇشتى-كۇيلى جوعالادى. بۇل سپورتتىڭ جان-دۇنيەڭدى جامان ويدان ارىلتاتىن قاسيەتى بار. سوندا دا بولسا، ءوقۋ-بىلىم مەن ءۇشىن باستى ورىندا. سپورتتاعى سايىستى ساباق كەستەسىنە قاراپ ىڭعايلايمىن. مەنىڭ ۋاقىتىم «ۇلگەرۋىم كەرەك» دەگەن قاعيداعا قۇرىلعان. بوس ۋاقىتىم جوق.
ساباقتان تىس ۋاقىتىمنىڭ بارلىعىن سپورتقا ارنايمىن. سونىڭ ارقاسىندا شىعار «الەم چەمپيونى» اتاندىم. بۇل دا ءبىر كەرەمەت ءسات. ەلىڭنىڭ ءانۇرانى ورىندالعاندا تۇلا بويىڭ شىمىرلايدى. كوزىڭنەن شىم-شىمداپ جاس شىعادى. جاساعان ەڭبەگىنىڭ وتەۋى كورگەنىڭە «شۇكىر» دەيسىڭ. ىزدەنىس، تالپىنىس. قول جەتكەن جەتىستىككە ماسايراماۋ. ۇزدىك اتانعان ساتتە دە وسى ءبىر ۇستانىمنان اينىمايمىن. چەمپيون بولىپ قالۋ، چەمپيون بولۋدان قيىنىراق...»، – دەيدى ءمولدىر.
الدا ونى باسقا دا جارىستار كۇتىپ تۇر. بۇل ماقالانى جازۋداعى ماقسات ءبىلىم مەن سپورتى قاتار ۇشتاستىرعان ءمولدىردى وزىندەي قۇربى-قۇرداستارىنا ۇلگى ەتۋ ەدى.
روللان مۇقامەتقالي
Dalanews.ks انىقتاماسى:
ءمولدىر مەكەنبايەۆا – نازاربايەۆ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ستۋدەنتى. بولاشاق ماتەماتيكا ءمۇعالىمى. دجيۋ-دجيتسۋدان ورتا سالماقتاعى ەكى دۇركىن الەم چەمپيونى. قازاقستاندا قىزدار اراسىندا قوڭىر بەلدىكتىڭ تۇڭعىش يەگەرى. كينواكتريسا. «قازاقستاننىڭ 100 جاڭا ەسىمى» ۇلتتىق جوباسىنىڭ جەڭىمپازى.
