وسى جانە وزگە دە سۇراقتارعا ەلوردالىق دىندەردى زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ ءدىنتانۋشى مامانى ەركەبۇلان شامشاتوۆ جاۋاپ بەردى.
-ەركەبۇلان جاراس ۇلى، قازىرگى تاڭدا جات ءدىني اعىمدار ادامداردى قالاي اربايدى؟
-جات ءدىني اعىمداردىڭ ءوز قاتارىنا جاڭا وكىلدەردى تارتۋدا كوپتەگەن جولداردى قولداناتىن ايتقىم كەلەدى. ونىڭ ىشىندە، تانىمال ءتاسىل «بەتپە-بەت كەزدەسۋ» ارقىلى، ياعني تىكەلەي نەمەسە ورتادا دانەكەر ادامداردىڭ كومەگىمەن بايلانىس ورناتۋ ارقىلى بولسا، ال قازىرگى كەزدە ءوز قاتارلارىنا تارتۋ ءادىسى ونلاين جۇيە ارقىلى جۇزەگە اسىرالتىن بولعان. ياعني، الەۋمەتتىك جەلىلەردە جاڭا نەمەسە تانىمال پاراقشالاردى ساتىپ الىپ، كونتەنتىن ءدىني باعىتقا بۇرىپ، ادامدارعا دەسترۋكتيۆتى باعىتتاعى اقپارات تاراتا باستايدى. وسىلايشا، ءدىن اتىن جامىلعان توپتار ءارتۇرلى باعىتتا جۇمىس جاسايدى.
ء-وزىڭىز اتاپ وتكەن الەۋمەتتىك جەلىلەردە ءدىن اتىن جامىلىپ وتىراتىن توپتار نەلىكتەن كوبەيىپ كەتتى؟
-ينتەرنەت- ءاربىر ادامعا قولجەتىمدى قۇرال، ونى ءسىز دە ، ءبىز دە ، قولىندا تەلەفون ۇستاعان جاس پەن كارى دە قولدانادى. ودان كەيىن، الەۋمەتتىك جەلىدە كۇندەلىكتى تارايتىن اقپارات اعىنىن ءجۇز پايىز قاداعالاپ وتىرۋ مۇمكىن ەمەس. سول سەبەپتى دە، كىم قالاي قولدانادى، ءوز ەركىندە. ءبىز دە اركىمگە جەكە-جەكە ايتا المايمىز، مىنانى وقى، انانى وقىما دەپ. ءدىن تاقىرىبى كوپشىلىككە قىزىق تاقىرىپتاردىڭ ءبىرى. ايتا كەتۋ كەرەك جايت، دەسترۋكتيۆتى ءدىني توپتار قۇرىلعاندا قاراپايىم، ادامدارعا تارتىمدى اتاۋلار قويادى. مىسالى، «يمان نۇرى»، «يسلام جانە نەكە»، «مۇسىلمان كۇندەلىگى»، «پايدالى ناسيحات»، جانە ت. ب.
-وسىنداي توپتارعا جازىلۋدىڭ ءقاۋپى نەدە؟
-بىرىنشىدەن، قاراپايىم ادام راديكالدى ءدىني مازمۇنداعى پوستتاردى باسقا پلاتفورمالارعا تاراتىپ، رەپوست جاسايتىن بولسا، ق ر زاڭناماسىنىڭ، اتاپ ايتقاندا قازاقستان رەسپۋبليكاسى اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى كودەكسىنىڭ 453 جانە 490-باپتارىنىڭ بۇزىلۋىنا اكەپ سوعۋى مۇمكىن، وندا 50 اەك-تەن ايىپپۇل كوزدەلگەن. جۇمىس بارىسىندا وسىنداي جاعدايلاردى ءجيى كەزدەستىرەمىز.
ەكىنشىدەن، جاستار ءسۋيسيدى. بۇل وتە كۇردەلى پروبلەما. دەسترۋكتيۆتى كونتەنتتى وقىعان جاس قولدانۋشى، وزىمەن-وزى راديكاليزاسياعا ۇشىراپ، ومىردەن ءتۇڭىلىپ، جالعىزباستى تەررورلىق ارەكەت جاساۋى مۇمكىن.
ۇشىنشىدەن، ارنايى ءدىن اتىن جامىلعان توپ وكىلدەرىنىڭ قولىنا ءتۇسۋى مۇمكىن. ياعني، راديكالدى ءدىني توپتىڭ تۇراقتى وقىرمانى بولسا، ءارقاشان لايك تاستاپ، كوممەنتاريي قالدىراتىن بولسا، بۇل قىزىعۋشىلىق تۋدىرارى ءسوزسىز. اتالعان توپتار ءوز قاتارلارىنا ادام تارتۋ ماقساتىندا پاراقشاعا تالداۋ جاساپ وتىرادى، ادامنىڭ پسيحولوگيالىق پورترەتىن قۇراستىرىپ، ونى ۇيىمعا تارتۋ مۇمكىندىگىن باعالايدى.
-جوعارىدا جاستاردى اتاپ ءوتتىڭىز. نەگە جاس بۋىن راديكاليزاسياعا بەيىم؟
-تاريح بەتتەرىنە ۇڭىلسەك تە، قازىرگى زاماندى قاراساق تا ، قوعامنىڭ ەڭ بەلسەندى مۇشەلەرى- جاستار. ءتيىسىنشى، وسىنداي بەلسەندى، ءبارىن تانۋعا ىنتىق جاستاردى دەسترۋكتيۆتى ءدىن وكىلدەرى پايدالانادى. سونىمەن قاتار، ولار كاسىبي تۇردە بەينەجازبا ءتۇسىرىپ، تارتىمدى كونتەنت جاساۋ ارقىلى، ارباپ الادى. تۇراقسىز الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق، ساياسي، مادەني جاعدايلار دا جاستاردى راديكالدار مەن ەكسترەميستەر شەڭبەرىنە تارتۋ ءقاۋپىن ارتتىرارى ءسوزسىز.
-ولار جاقسى كونتەنت جاسايدى دەدىڭىز. ول كونتەنتتىڭ ارتىقشىلىعى نەدە؟ نەلىكتەن جاستار اراسىندا تانىمالدىلىققا يە بولادى؟
-ولار وزدەرىنىڭ ماقساتتى اۋديتوريالارىمەن قالاي جۇمىس جاساۋ كەرەكتىگىن جاقسى بىلەدى. مەيلى ول جاس بالا بولسىن نەمەسە وزىنە ەكىنشى جارتىسىن ىزدەگەن قىز بولسىن. ونداي توپتاردى جۇرگىزەتىن ادامدار بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدە «فيلوسوفتار» مەن «پسيحولوگتار».
-الەۋمەتتىك جەلىلەردى پايدالانۋشىلار دەسترۋكتيۆتى ءدىني اعىمداردىڭ اسەرىنەن قورعانۋ ءۇشىن نە ىستەۋلەرى كەرەك؟
- ەگەر ءسىز نەمەسە ءسىزدىڭ جاقىندارىڭىز ءدىن تاقىرىبىنا قىزىقسا، ينتەرنەتتە ءدىني ءبىلىم العىڭىز كەلسە، تەكسەرىلگەن رەسمي سايتتار مەن قاۋىمداستىقتاردى پايدالانۋلارىڭىزعا كەڭەس بەرەمىن. سونداي-اق، دىنگە قاتىستى كەز كەلگەن سۇراقتىڭىزعا نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ دىندەردى زەرتتەۋ ورتالىعىنا كەلىپ نەمەسە
IKOMEK 109 ءبىرىڭعاي بايلانىس ورتالىعىنا حابارلاسىپ جاۋاپ الا الاسىزدار.
دەرەككوز: "قالا مەن دالا" گازەتى
