قازىرگى تاڭدا سيفرلاندىرۋ كەز كەلگەن سالانىڭ جۇمىسىن جەتىلدىرىپ جاتىر. بۇل رەتتە قازاقستان سيفرلىق جۇيەلەردى كەڭىنەن ەنگىزىپ، ورتالىق ازيا ەلدەرى اراسىندا كوشباسشى ەلگە اينالدى دەسەك، ارتىق ايتقاندىق بولماس ەدى. وسى رەتتە Dalanews.kz اقپاراتتىق اگەنتتىگىنىڭ تىلشىلەرى ەلىمىزدىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىن سيفرلاندىرۋ ىسىنە تالداۋ جاساعان ەدى. ەندى سوعان نازار اۋدارىڭىزدار.
ق ر دەنساۋلىق ساقتاۋ ۆيسە-مينيسترى ەربول وسپانوۆتىڭ تاراتقان مالىمەتىنشە، قازىرگى تاڭدا دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىندا 17 مەملەكەتتىك جانە 20 جەكەمەنشىك اقپاراتتىق جۇيە جۇمىس ىستەيدى.
حالىق پەن بيلىكتى بۇگىنگى تاڭدا دەنساۋلىق ساقتاۋ مەكەمەلەرىندەگى ۇزىن-سونار كەزەك قاتتى الاڭداتاتىنى جاسىرىن ەمەس. ءبىر دارىگەردىڭ قابىلداۋىندا ساعاتتاپ كەزەكتە تۇراتىنىمىز دا بەلگىلى. كەڭەس زامانىنان كەلە جاتقان بۇل ماسەلەنى سيفرلاندىرۋدىڭ كومەگىمەن شەشۋدىڭ ماڭىزى زور.
ءوز كەزەگىندە ۆيسە-مينيستر ەربول دۇيسەباي ۇلى دا جۇرتتىڭ دارىگەردىڭ قابىلداۋىندا كەزەك كۇتىپ، ۋاقىتىن تەككە وتكىزەتىن ماسەلەسىنىڭ بار ەكەنىن مويىندادى. ول بۇل ماسەلەنى دارىگەر مامانداردىڭ جۇكتەمەسىنىڭ جوعارى بولۋىمەن ءتۇسىندىردى.
– ءيا، جاسىراتىنى جوق. ءقازىر كەيبىر ەمحانالارعا بارساڭىز، دارىگەردىڭ قابىلداۋىنا كىرۋ ءۇشىن توپتاسىپ كەزەك كۇتىپ وتىرعان ازاماتتاردى كورۋگە بولادى. وسى رەتتە دارىگەرلەر كەيبىر پاسيەنتتەرگە 20-30 مينۋتقا دەيىن قىزمەت كورسەتۋىنە تۋرا كەلەتىنىن بىرەۋ بىلسە، بىرەۋ بىلمەيدى. سول كەزدە كەزەك پايدا بولادى. مۇنداي جاعدايدا مەديسينا ماماندارىنىڭ جۇمىسىن ءتيىستى دەڭگەيدە تۇسىنبەيتىن ازاماتتار «ءبىر ادامدى نەگە وسىنشاما ۋاقىت قابىلدايدى؟» دەپ رەنىشىن ءبىلدىرىپ جاتادى. وسىنداي كەزدە دارىگەرلەردىڭ كەيبىر پاسيەنتتەرگە كوپ ۋاقىت بولگەنىنە تۇسىنىستىكپەن قاراۋ كەرەك. ويتكەنى مەديسينا ماماندارى ءاربىر ادامعا ساپالى قىزمەت كورسەتۋدى ءوزىنىڭ ازاماتتىق بورىشى سانايدى. مۇنداي جاعدايلاردا ازاماتتاردىڭ ۇستامدى بولۋى ماڭىزدى، – دەيدى ۆيسە-مينيستر.
ءسوز جوق، مەديسينا مەكەمەلەرىندەگى كەزەك ماسەلەسى حالىق ءۇشىن وزەكتى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى. بۇل ماسەلەنى شەشۋ ءۇشىن كەشەندى ءتاسىل قاجەت، ويتكەنى ول بىرنەشە فاكتورعا بايلانىستى بولۋى مۇمكىن. بۇگىندە مامانداردىڭ تاپشىلىعى، مەديسينالىق قىزمەتكە سۇرانىستىڭ ارتۋى، ينفراقۇرىلىمنىڭ جەتىسپەۋشىلىگى جانە باسقارۋ جۇيەسىندەگى كەمشىلىكتەر ەمدەۋ مەكەمەلەرىندەگى كەزەكتىڭ پايدا بولۋىنا تىكەلەي ىقپال ەتىپ وتىرعانى انىق.
دارىگەرلەردىڭ كەز كەلگەن ادامعا ساپالى قىزمەت كورسەتۋى ءۇشىن ۋاقىت كەرەك ەكەنى انىق، ءبىراق ونى كوپشىلىك جەتە تۇسىنبەيدى. كوپتەگەن داۋ-شار وسىنداي كەزدە تۋىنداپ جاتاتىنى جاسىرىن ەمەس. دارىگەرلەردىڭ الدىنا كەلگەن ناۋقاستاردىڭ ءبارى بىردەي ەمەس. كوپتەگەن ادامدار وزدەرىنىڭ دەنساۋلىعىنا سالعىرت قاراپ، جانى مۇرنىنىڭ ۇشىنا تاقالعاندا عانا دارىگەردىڭ الدىنا باراتىنىن ەسكەرسەك، مۇنداي جاعدايدا دارىگەردىڭ جۇمىسى دا كۇردەلەنە تۇسەتىنىن ەستەن شىعارماعان ابزال. سوندىقتان ەرتە باستان قارالىپ، تەكسەرۋدەن ءوتىپ تۇراتىن بولساق، ەمحانا جاعالاپ، دارىگەردىڭ قابىلداۋىندا كەزەك كۇتىپ، ساعاتتاپ وتىرمايتىنىمىز انىق.
– بۇگىندە دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسى قىزمەتىنىڭ جۇمىسىن الدىن الا جوسپارلاۋ وتە قيىن بولىپ تۇر. ءبىراق ءبىزدىڭ مينيسترلىك قول قۋسىرىپ قاراپ وتىرعان جوق. حالىققا ساپالى قىزمەت كورسەتۋگە بار كۇش-جىگەرىمىزدى سالىپ جۇمىس ىستەپ جاتىرمىز. بۇل باعىتتاعى جۇمىستارىمىزدى جەتىلدىرۋگە سيفرلاندىرۋ سالاسى بارىنشا پايداسىن تيگىزىپ وتىرعانىن ايتۋعا ءتيىسپىن. قازىرگى تاڭدا دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسى بويىنشا تۋىنداعان التى باعىتتى انىقتاپ، بۇل باعىتتار بويىنشا جۇمىستار جۇرگىزىپ جاتقان جايىمىز بار، – دەدى ەربول دۇيسەباي ۇلى.
ءيا، ايتارى جوق، كەز كەلگەن سالا كەمشىلىكسىز بولمايدى. ءبىراق ونى دابىرا قىلىپ، دارىگەرلەردىڭ ەڭبەگىن ىسكە العىسىز قىلۋعا قاجەتى جوق. ءقازىر تەحنولوگيالار كۇن وتكەن سايىن دامۋ ۇستىندە. مۇنداي قارقىندى دامۋ دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنا دا زامان ساي ءوز تالاپتارىن قويىپ وتىر.
اڭگىمە بارىسىندا ۆيسە-مينيسترگە Dalanews.kz تىلشىلەرى دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسى قىزمەتىن جەتىلدىرۋدى كوزدەيتىن باعىتتاردى اتاپ بەرۋىن وتىندىك.
– دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى ەلىمىزدەگى مەديسينالىق قىزمەتتىڭ ساپاسىن جاقسارتۋ ماقساتىندا ۇدايى زەرتتەۋلەر جۇرگىزىپ، قاي باعىتتا دامۋ كەرەكتىگىن ىزدەنىپ وتىرادى. ەندى وزدەرىڭىز سۇراعان باعىتتارعا توقتالسام.
ءبىرىنشى باعىت دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنىڭ رەسۋرستارىن باسقارۋ جۇيەسىن دامىتۋ، ەكىنشى – مەديسينالىق اقپاراتتىق جۇيەلەردى وركەندەتۋ، ءۇشىنشى – مەديسينا سالاسى بويىنشا ءبىرتۇتاس مالىمەتتەر قورىن قالىپتاستىرۋ، ءتورتىنشى – ءبىرتۇتاس مەدكومەكتىڭ اقىسىن تولەۋى ءىسىن جەتىلدىرۋ، بەسىنشى –اقپاراتتىق جۇيەلەردى ينتەگەرسيالاۋ، سوڭعى التىنشى دەنساۋلىق ساقتاۋ پورتالىن ءجىتىلدىرۋ. وسى التى باعىتقا جىكتەلگەن جۇمىستى بارىنشا جۇيەلەپ، دامىتاتىن بولساق، ەلىمىزدە مەديسينالىق قىزمەتتىڭ ساپاسى ارتاتىن بولادى، – دەيدى ۆيسە-مينيستر.
قازىرگى تاڭدا دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنە قاراستى 7 رەەستردى زامان تالابىنا ساي سيفرلاندىرۋ ءىسى قولعا الىنىپ جاتىر ەكەن. بۇگىندە ق ر دەنساۋلىق ساقتاي مينيسترلىگى وزدەرىنىڭ 7 رەەسترىنىڭ تورتەۋى عانا سيفرلاندىرىلعان. ءوز كەزەگىندە ەربول دۇيسەباي ۇلى وسى سيفرلىق فورماتقا كوشىرىلگەن رەەسترلەردىڭ ءوزىن جەتىلدىرۋ كەرەك بولىپ تۇرعانىن جاسىرماي ايتتى. دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنىڭ قىزمەتىن سيفرلاندىرۋدىڭ قانشالىقتى ماڭىزدى ەكەنىن جۇرتشىلىققا تۇسىنىكتى بولۋى ءۇشىن ول جايىندا قىسقاشا ايتا كەتسەك.
بىرىنشىدەن – ەلىمىزدەگى دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمدارىنىڭ رەەسترىن جاساۋ ماڭىزدى بولىپ تۇر. بۇگىندە ەلىمىزدە قانشا مەديسينالىق ۇيىمدار بار، ولار ەل ازاماتتارىنا قانداي مەديسينالىق قىزمەتتە ءردى كورسەتەدى، ونىڭ ساپاسى قانداي دەگەن سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ ءۇشىن وسى باعىتتا ارنايى رەەستر ءتۇزۋدىڭ ماڭزى زور. ەگەر وسىنداي ساپالى ءتىزىم پايدا بولسا، مەديسينا سالاسىنداعى كوپتەگەن ماسەلەلەردى دەر كەزىندە شەشۋگە بولادى. حالىق ۇيدە وتىرىپ وسى سۇراقتارعا تولىقتاي جاۋاپ الاتىن دەڭگەيگە جەتۋى كەرەك. ەگەر وسىنداي رەەستر پايدا بولىپ، ول كۇن سايىن جاڭارىپ وتىرسا، دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمدارى اراسىندا باسەكە قالىپتاسىپ، مەديسنالىق قىزمەتتىڭ ساپاسى جاقسارا تۇسەر ەدى.
ەكىنشى – دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسى كادرلارىنىڭ رەەسترىن قالىپتاستىرۋ. بۇل رەەسترگە مينيسترلىك ەلىمىزدە قانشا مەديسينا قىزمەتكەرلەرى جۇمىس ىستەيتىنى جانە ولاردىڭ سەرتيفيكاتتارى مەن جۇمىس وتىلىنە قاتىستى اقپاراتتاردى توپتاستىرۋدى كوزدەپ وتىر ەكەن.
ۇشىنشىدەن – ەلىمىزدەگى مەديسينالىق تەحنيكالار مەن جابدىقتاردىڭ رەەسترىن قالىپتاستىرۋدى كوزدەلۋدە. بۇل – تىزىمدە مەديسينالىق جابدىقتاردىڭ جاي-كۇيى جانە ولارعا ۇدايى مونيتورينگ جاساپ تۇرۋ ويلاسىتىرىلعان.
ءتورتىنشى – دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنا قاراستى عيماراتتارىنىڭ رەەسترى. مۇندا ەمدەۋ مەكەمەلەرىنىڭ جاعدايىن سارالاپ، نىسانداردىڭ زامان تالابىنا ساي ساپالى مەديسينالىق قىزمەت كورسەتۋىن ۇدايى باقىلاپ وتىرۋعا مۇمكىندىك تۋادى.
بەسىنشى – مەديسينالىق قىزمەتتى بەرىلگەن ليسەنزيالار مەن سەرتيفيكاتتاردىڭ رەەسترىن قالىپتاستىرۋدا قازىرگى تاڭدا وزەكتى بولىپ تۇرعانىن اتاپ ايتۋىمىز كەرەك. كەزىندە مۇنداي رۇقسات بەرۋ قاعازدارى وڭدى-سولدى تاراتىلعانى بىلەمىز. مۇنداي جايسىز جاعدايلاردى جالعىز مەديسينا سالاسى ەمەس، بارلىق سالا باستان وتكىردى. ال ادام ومىرىنە جاۋاپتى دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىندا ليسەنزيا بەرۋ ىسىنە ءتيىستى تالاپتار قويىلۋى كەرەك. ويتكەنى، ادام ءومىرىمىن ويناۋعا بولمايدى.
جەكەمەنشىك كلينيكالارعا رۇقسات قاعازدارىن بەرۋ ىسىنە ءومىرىن ميديسينا سالاسىنا ارناعان بىلىكتى مامانداردى دا تارتۋدىڭ ماڭىزى زور دەپ ەسەپتەيمىز. بۇگىندە بۇل ءىستى ءباسى-بۇتىن مينيسترلىككە دە تاپسىرا سالۋعا بولمايدى. ليسەنزيا مەن ءتۇرلى رۇقسات قاعازدارىن بەرەتىن توپتىڭ قۇرامىندا تاۋەلسىز بىلىكتى ماماندار بولۋى ءتيىس. سول كەزدە بۇرا تارتۋ بولمايدى. ق ر دەنساۋلىق ساقتاۋ ۆيسە-مينيستىرى ەربول وسپانوۆ Dalanews.kz اقپاراتتىق اگەنتتىگىنە تۇسىنىكتەمە بەرگەندە بۇل ىسكە تاۋەلسىز ساراپشىلاردى ارالاستىرۋ مىندەتتەلگەنىن العا تارتتى.
اڭگىمە اراسىندا ۆيسە-مينيستر دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىندا جۇمىس ىستەپ تۇرعان اقپاراتتىق جۇيەلەردىڭ ءوزىن د ەجەتىلدىرۋ كەرەكتىگىن ايتىپ قالدى. ەندى وسى ماسەلەگە از-كەم توقتالا كەتسەك.
قازىرگى تاڭدا ەلىمىزدە دارىگەرلەردىڭ قابىلداۋىنا كەزەككە تۇرۋ ءىسىن ءبىرشاما سيفرلانعان. ءبىراق ونىڭ ءوزى ءتيىستى دەڭگەيدە جۇمىس ىستەمەيتىنى جاسىرىن ەمەس. مامانداردىڭ جەتىمسىزدىگىنەن كەيبىر دارىگەرلەردىڭ قابىلداۋىنا اي بۇرىن جازىلۋىڭا تۋرا كەلەدى. سالاعا جاۋاپتى ۆەدموستۆا الداعى ۋاقىتتا كەزەكتىڭ بۇلايشا اس ىشەكتەي سوزىلىپ كەتۋىن رەتتەۋگە ءتاس-تۇيىن بەكىنىپ وتىر. سونىمەن قاتار دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىندەگى اقپارتتىق جۇيەلەرگە تەك قانا دارىگەرەلەردەن بولەك قاراپايىم حالىقتىڭ دا قول جەتىمدىلىگىن ارتتىرۋدىڭ ماڭىزى زور. كوپشىلىك وزدەرىن مازالاعان قاراپايىم سۇراقتارىن اقپاراتتىق جۇيەلەرگە جازىپ، ەمدەۋ مەكەمەدەرىنە بارماي-اق جاۋاپ الاتىن دەڭگەيگە جەتسە قۇبا-قۇپ بولار ەدى.
كەز كەلگەن اقپاراتتىق جۇيەنىڭ جۇمىسى جۇرە كەلە جاقساراتىنى بەلگىلى. مۇنى ۆيسە-مينيستر ەربول وسپانوۆتىڭ ءوزى دە مويىندادى. ونىڭ ايتۋىنشا، دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنداعى اقپاراتتىق جۇيەلەردىڭ ساعات سەكىلدى سارتىلداپ جۇمىس ىستەۋى ءۇشىن دارىگەرلەر دە مۇددەلى بولۋى كەرەك.
ەگەر جۇيەدەن قاندايدا ءبىر كەمشىلىك، قاتەلىك كەتىپ جاتسا، دارىگەرلەر وزدەرىنىڭ ۇسىنىسىن ايتۋى كەرەك. ءتىپتى، اقپاراتتىق جۇيەگە شىققان كەيبىر اقپاراتتاردا قاتەلىك بولسا، پلاتفورمادا وتىرعان مەديسينا قىزمەتكەرلەرىنىڭ ءوزى الگى قاتەلىكتى تۇزەتىپ جىبەرەتىندەي مۇمكىندىكتى قاراستىرعان ءجون.
اڭگىمە اراسىندا ۆيسە-مينيستر ەلىمىزدىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىندا بىرنەشە اقپاراتتىق پلاتفورما بار ەكەنىن ايتا كەلە، بۇگىندە ولارمەن مەديسينا قىزمەتكەرلەرى جۇمىس ىستەپ وتىرعانىن جەتكىزدى.
– ءقازىر دارىگەرلەر بىرىنەشە اقپاراتتىق جۇيەلەرمەن جۇمىس ىستەيدى. اڭگىمە اراسىندا وسى جۇيەلەردىڭ وزىندە ءبىراز كەمشىلىكتەر بار ەكەنىن ايتتىم عوي. جاسىراتىنى جوق، ءقازىر دارىگەرلەر كۇنى بويى وسى جۇيەلەرمەن جۇمىس ىستەپ، ءبىراز ۋاقىتىن تەككە كەتىرۋدە. وسىنىڭ كەسىرىنەن دارىگەرلەر كەيبىر پانسيەنتتەردى 20-30 مينۋتقا دەيىن قابىلداۋعا ءماجبۇر. بىزدەر دارىگەرلەردىڭ ۋاقىتىن ءتيىمدى پايدالانۋ ءۇشىن اقپاراتتىق جۇيەلەردى بىر-بىرىمەن ينتەگراسيالاپ ولاردىڭ جۇمىسىن جەتىلدىرۋگە ايرىقشا كوڭىل ءبولىپ وتىرمىز. كەلەشەكتە مينيسترلىك دارىگەرلەردىڭ كەيبىر ناۋقاستاردى ونلاين رەجيمدە قابىلداپ، قىزمەت كورسەتۋ جاعىن قاراستىراتىن بولدى. قازىرگىدەي سيفرلانعان زاماندا جۇرتتىڭ ءبارىن ەمحانا جيناۋدىڭ قاجەتى جوق.
بۇدان باسقا الداعى ۋاقىتتا دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىندا اقپاراتتىق جۇيەلەردىڭ توقتاۋسىز جۇمىس ىستەۋىن قامتاماسىز ەتۋ دە ماڭىزدى ءىس بولىپ تۇر. اقپاراتتىق جۇيلەردىڭ ءمىنسىز جۇمىس ىستەۋى ءۇشىن بارلىق ەمدەۋ مەكەمەلەرى ساپالى ينتەرنەتپەن قامتىلۋى ماڭىزى. بولاشاقتا اۋىل مەن قالادا جۇمىس ىستەيتىن مەديسينا قىزمەتكەرلەرى اقپاراتتىق جۇيەلەردىڭ كومەگەمىن حالىققا ساپالى قىزمەت كورسەتۋىنە بارىنشا جاعداي جاسايمىز.
قازىرگى دامىعان زاماندا دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنىڭ قىزمەتى سان سالاعا تارماقتالعانىن ءبارىمىز بىلەمىز. تەك ادام ەمدەۋمەن شەكتەلمەيدى. قاندايدا ءبىر كاسىپكەرلىكپەن اينالىسىپ، جۇمىسقا تۇرۋ ءۇشىن مەديسينالىق انىقتاما قاعازدارى قاجەت. ونسىز جۇمىس تۇرىپ، كاسىپ باستاي المايسىز. ق ر دەنساۋلىق ساقتاۋ ۆيسە-مينيسترى ەربول وسپانوۆ مىرزا سيفرلاندىرۋدىڭ كومەگىمەن بۇل باعىتتاعى جۇمىستاردى جاندانرۋدى كوزدەپ وتىرعاندارىن العا تارتتى.
– كۇندەلىكتى ومىردە كوپ تالاپ ەتىلەتىن مەديسينالىق انىقتامالار مەن ءتۇرلى قۇجاتتار بار. الداعى ۋاقىتتا وسىنداي انىقتاما قاعازدارىنىڭ ءبارىن سيفرلى فورماتقا كوشىرىپ، ەل ازاماتتارىنىڭ ونى كەڭسەدە وتىرىپ-اق الاتىن مۇمكىندىك تۋعىزۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز. بىزدەر دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنىڭ جۇمىسىن تەجەگىش بولىپ وتىرعان جايتتاردى مۇقيات سارالعاندا وسىنداي مەديسينالىق انىقتاما قازعازدارىن بەرۋ ءىسى جۇمىسىمىزعا ءبىرشاما كەدەرگى كەلتىرىپ وتىرعانىن بايقادىق. سودان كەيىن، بۇل باعىتتاعى جۇمىستاردى تولىقتاي سيفرلى فورماتقا كوشىرۋدىڭ ماڭىزى زور ەكەنىنە كوزىمىز جەتىپ وتىر. ەگەر وسى جۇمىستاردى سيفرلى فورماتقا كوشىرسەك، جەمقورلىقتىڭ دا جولىن كەسۋگە بولادى، – دەيدى ەربول دۇيسەمباي ۇلى.
بۇگىندە دارى-دارمەكتەردىڭ جەتىسپەۋشىلىگى، ءبىراز داۋعا تامىزىق بولىپ جاتاتىنى جاسىرىن ەمەس. دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى الداعى ۋاقىتتا دارىلىك زاتتار مەن مەديسينالىق بۇيىمداردىڭ ەسەبى مەن قوزعالىسىن سيفرلى فورماتقا كوشىرىپ، ەرەكشە باقىلاۋعا الۋعا ءمان بەرىپ وتىر.
ەگەر مينيسترلىك ءدارى مەن مەديسينالىق بۇيىمداردىڭ جۇمىسىن قاتاڭ قاداعالاپ، ءتيىستى مونيتورينگ جۇرگىزەتىن بولسا، دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنىڭ قىزمەتى بىرنەشە ساتىعا كوتەرىلەرى انىق.
قازىرگى تاڭدا ەل ازاماتتارى قاندايدا ءبىر مەديسينالىق مەكەمەدەن وزىنە قاجەتتى دارىلەرىن ارا الماي، اقىر سوڭىندا الەۋمەتتىك جەلىگە وكپە-رەنىشىن جازىپ جۇرگەنىن بىلەمىز. الگى جازبانى مىڭداعان ادام وقىعاننان كەيىن حالىقتىڭ مەديسينا سالاسىنا دەگەن سەنىمى ازاياتىنى انىق. وسىنداي جايتتاردىڭ الدىن الۋ ءۇشىن دارىلىك زاتتاردىڭ ەسەبى مەن قوزعالىسىن سيفرلى فورماتقا كوشىرسەك قاي ءوڭىر، قاي اۋدان، قاي ەمحاناعا قانداي ءدارىنىڭ قاجەت ەكەنىن ءدال انىقتاۋعا بولادى. ءتىپتى، بۇل جۇيەنى ناۋقاستىڭ ءوزى دە باقىلاپ وتىراتىن مۇمكىندىك بولسا، حالىق مەديسينا قىزمەتكەرلەرىنە الەۋمەتتىك جەلى ارقىلى وكپە ايتۋىن توقتاتار ەدى. وسى تۇرعىدان العاندا دارى-دارمەكتى حالىققا جەتكىزۋ ءىسىن سيفرلاندىرۋ ىسىنە ماڭىزى زور ەكەنىن كىمدە بولسا تۇسىنەدى.
سول سياقتى مەديسينالىق جابدىقتارعا سيفرلىق باقىلاۋدى كۇشەيتىپ، مونيتورينگ جۇرگىزسەك، قۇرىلعىلار حالىق يگىلىگى ءۇشىن ءتيىمدى جۇمىس ىستەيتىنى انىق. كەيبىر اقپارات قۇرالدارىنان مەديسينالىق قۇرال-جابدىقتاردى ساتىپ الۋ كەزىندە ونىڭ باعاسىن شامادان تىس ءوسىرىپ، جەمقورلىققا شاتىلىپتى دەگەن اڭگىمەنى ارا-تۇرا قۇلاعىمىز شالىپ قالاتىنى جاسىرىن ەمەس.
ەگەر دە مەديسنالىق بۇيىمدار مەن دارىلىك زاتتاردى ساتىپ الۋدان باستاپ، ونى پايدالانۋعا دەيىنگى ارالىققا سيفرلىق باقىلاۋ جاساساق، مۇنداي كەلەڭسىز جاعدايدىڭ ءبىرى دە ءبىرى بولمايدى. سوندىقتان ق ر دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ دارىلىك زاتتار مەن مەديسنالىق بۇيىمداردىڭ ەسەبى مەن جۇمىسىن سيفرلىق جۇيەگە كوشىرۋ ءىسىن قوس قولىمىزدى كوتەرىپ تۇرىپ قولدايمىز.
ءسوز سوڭىندا ەربول وسپانوۆ مىرزا قىركۇيەك ايىننان باستاپ ەل ازاماتتارىنىڭ ءبىرىڭعاي سيفرلى مەديسينالىق دەرەكتەر بازاسىن قۇرۋ ءىسى قولعا الىنعانىن جەتكىزدى. الداعى ۋاقىتتا ازاماتتاردىڭ مەديسينالىق دەرەكتەر بازاسى قۇرىلسا، دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنىڭ جۇمىسىن دۇرىس جوسپارلاۋعا جول اشىلار ەدى. بۇل تۋراسىندا ۆيسە-مينيستر ويىن بىلايشا ساباقتادى:
– قىركۇەيەك ايىنان باستاپ بارلىق مەديسينالىق دەرەكتەردى ءبىر جۇيەگە جينايتىن بازا قۇرۋعا كىرىستىك. قازىرگى تاڭدا مەملەكەتتىك قارجىلاندىرۋ ارقىلى جۇمىس ىستەيتىن كلينيكالار مەن ەمدەۋ مەكەمەلەرى جۇمىستارى مەن پاسيەنتتەرى جايىنداعى اقپاراتتاردى مينيسترلىككە جىبەرىپ وتىرادى. وكىنىشكە وراي، وسىعان دەيىن ەلىمىزدەگى جەكەمەنشىك اۋرۋحانالاردا جيناقتالعان مەديسينالىق دەرەكقورلارى ورتاق بازادان تىس قالىپ كەلگەن ەدى. ەندى وسى ولقىلىقتىڭ ورنىن تولتىرىپ، ەلىمىزدەگى بارلىق مەديسينالىق دەرەكقورلارىن ءبىر پلاتفورماعا جيناۋعا كىرىستىك. ءبىر ەلدە تۇرىپ، مەديسينالىق دەرەكقورلارى ەكى بولەك جينالۋى دۇرىس ەمەس. الداعى ۋاقىتتا بۇل دەرەكقورلارى كەشەندى مەديسينالىق ستاتيستيكانى قالىپتاستىرىپ، دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسى جۇمىسىن دۇرىس جوسپارلاۋعا سەپتەسەدى. وسىلايشا ءاربىر ازامات وزدەرىنىڭ جەكە كابينەتىندە وزىنە قاجەتتى مەديسينالىق اقپاراتقا ونلاين رەجيمدە قول جەتكىزەتىن مۇمكىندىككە يە بولادى.
ماسەلەن، ءبىر ازامات ءۇيىنىڭ جانىنداعى مەملەكەتتىك اۋرۋحاناعا بارىپ ەمدەلىپ، دارىگەر ونىڭ اۋىرۋىنا قاتىستى مالىمەتتەردىڭ ءبارىن اقپاراتتىق جۇيەسىنە ءتۇسىرىپ الادى. ارادا ەكى-ۇش ايت وتكەننەن كەيىن الگى ازامات جۇمىس بابىمەن ءجۇرىپ باسى اۋىرىپ، بالتىرى سىزداي قالسا، باسقا قالاداعى جەكەمەنشىك ەمحاناعا بارۋى مۇمكىن. بۇدان كەيىن جەكەمەنشىك ەمحانادا جۇمىس ىستەيتىن دارىگەر ناۋقاستى جان-جاقتى تەكسەرىپ، وزىنشە ەمدەيتىنى انىق. ەمدەۋ بارىسىندا ناۋقاستىڭ اۋرۋىنا قاتىستى دەرەكتەردىڭ وزدەرىنىڭ اقپاراتتىق جۇيەلەرىنە ءتۇسىرىپ الادى.
ەگەر جەكەمەنشىك اۋرۋحانانىڭ دارىگەرى، وسىعان دەيىن مەملەكەتتىك ەمحاندا ساقتالعان ناۋقاستىڭ مەديسينالىق دەرەكقورلارىنا قولى جەتىمدى بولسا، ناۋقاسقا تەز ءارى ءتيىمدى كومەكتەسكەن بولار ەدى. وسىدان كەيىن ەل اراسىندا «مىنا دارىگەر جاقسى قارايدى، اناۋ دىم بىلمەيدى» دەگەن اڭگىمە شىعادى. كەزىندە ادامدار قاي ەمحاناعا بارسا دا، دەرتىنىڭ تاريحى جازىلعان مەدكىتاپشانى وزىمەن بىرگە الىپ جۇرەتىن-دى ءقازىر زامان تالابىنا ساي سول مەدكىتاپشا ەلەكتروندى فورماتقا كوشتى. ونى كەز كەلگەن دارىگەر بازادان قاراپ، ناۋقاستىڭ دەرتىنىڭ تاريحىن ءبىلۋى ماڭىزدى. سول كەزدە دارىگەرلەر دۇرىس دياگنوز قويىپ، دۇرىس شەشىم قىبىلدايدى، – دەيدى ەربول دۇيسەباي ۇلى.
راس، ءقازىر ورتاق اقپاراتتىق جۇيەنىڭ جوق بولعاندىقتان دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنىڭ جۇمىسى اقساپ تۇرعانى جاسىرىن ەمەس. ەگەر تاياۋ بولاشاقتا دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ سالانى سيفرلاندىرۋ بويىنشا قولعا العان جۇمىستارى تولىقتاي ىسكە اساتىن بولسا، كوپتەگەن كەمشىلىكتەر جويىلاتىنى ءسوزسىز. بۇگىندە ەلىمىزدە كوپتەگەن سالالار سيفرلاندىرۋدىڭ ناتيجەسىن كورىپ وتىر. مۇنداي يگىلىكتى ىستەن دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسى دا تىس قالماۋى كەرەك.
