دەموگراف-عالىم الەكساندر الەكسەەنكو ءسوي دەپتى.
Sputniknews-كە سۇحبات بەرگەن عالىمنىڭ ايتۋىنشا 60-شى جىلداردىڭ باسىندا قازاق ايەلدەرى توپىرلاتىپ تۋعان. ءبىر وتباسىدا 6-7 جۇگىرمەكتەن كەم بولمايتىن. قازىرگى قازاق ايەلدەرى 2-3 بالامەن شەكتەلىپ ءجۇر.
– سول كەزگى قارقىن مەن قازىرگى قازاق وتباسىنداعى بالا سانىن سالىستىرساق تۋۋ كورسەتكىشى اجەپتاۋىر تومەندەگەنىن كورەمىز، - دەيدى الەەكسەەنكو.
دەگەنمەن دە عالىمنىڭ بولجامىنشا ەندى 10 جىلدان كەيىن قازاقستانداعى حالىقتىڭ ۇلتتىق قۇرامى وزگەرىپ، قازاقتاردىڭ ءوز جەرىندەگى ۇلەس سالماعى 80 پايىزعا جەتەدى.
وزگە ۇلتتار 20 پايىز، ونىڭ ىشىندە ورىستار – 15 پايىز، وزگەلەرى – 5 پايىزدىڭ توڭىرەگىندە تۇراقتايدى. ايتپاقشى، الگى 5 پايىزدىڭ ىشىندە وزبەكتەر كوپ دەيدى عالىم.
دەموگراف 10 جىلدان ارىگە كوز جۇگىرتىپ، 20 جىلدان كەيىنگى قازاقستانداعى حالىقتىڭ ۇلتتىق قۇرامى قالاي وزگەرەتىنىن ايتىپتى.
– بۇدان كەيىنگى وزگەرىستەر جۇردەك جۇرەدى. قازاقستاندا تۇراتىن قازىرگى جاس شاماسى 40-50ء-دىڭ توڭىرەگىندەگى ورىس ۇلتىنىڭ الدى قارتايىپ، انا ومىرگە اتتانا باستايدى.
ەلدەگى حالىق سانىنىڭ وسۋىنە، تۇتاستاي العاندا تۋۋ كورسەتكىشىنە قازاقتار ىقپال ەتەتىن بولادى.
ەندى 20 جىلدان كەيىن قانداي دا ءبىر سىرتقى فاكتوردان ساقتاسا، قازاقتار قازاقستانداعى حالىق سانىنىڭ 90 پايىزىن قۇرايتىن بولادى. ورىستاردىڭ ۇلەسى 5-7 پايىزدىڭ شاماسىندا قالادى.
مۇنداي مەملەكەتتى مونوۇلتتى دەپ ايتۋعا ابدەن نەگىز بار.
بىلايشا ايتقاندا - قازاقستانداعى ورىستار قاۋىرت قارتايىپ، قازاقتاردا دەموگرافيالىق ءدۇمپۋ بولادى، - دەيدى ول.
الەكسەەنكونىڭ ايتۋىنشا 80ء-شى جىلدارى دا قازاق اراسىندا تۋۋ كورسەتكىشى جوعارى بولعان. ءازىر سول جىلدارى ومىرگە كەلگەن بۋىننىڭ بالالارى اياقتانىپ، تۋۋدىڭ ءۇشىنشى تولقىنى باستالىپ كەتتى.
– قازاقستاننىڭ مونوۇلتتى مەملەكەتكە اينالا باستاعانى قازىردەن-اق اڭعارىلادى. قازاقتار ەشكىمگە تىزەسىن باتىرىپ جاتقان جوق، الايدا. ءبارى ءوز رەتىمەن، تابيعي تۇردە ءجۇرىپ جاتىر.
بۇل ءۇردىس 50-60 جىلدارى باستالىپ كەتكەن. سول جىلدار قازاق دەموگرافياسى ءۇشىن "قوي ۇستىنە بوزتورعاي جۇمىرتقالاعان" ۋاقىت بولدى.
1960-1990 جىلداردىڭ ارالىعىنداعى اينالاسى 30 جىلدىڭ ىشىندە قازاقتىڭ سانى 2،5 جارىم ەسەگە وسكەن، – دەيدى ول.
ايتا كەتەلىك، ءقازىر قازاقستاندا 18 ميلليوننان از اساتىن حالىق تۇرادى.
بىلتىر جىلدىڭ العاشقى 6 ايىندا ەلدەن 15 مىڭ ادام كوشىپ جەتسە، بيىلعى جىلعى ءدال وسى ارالىقتا – 17 مىڭ ادام قونىس اۋدارعان. كوشكەندەردىڭ 90 پايىزى تمد ەلدەرىنەن تۇراق تاۋىپتى.
ال الەكسەەنكو سولاي دەپتى. سولاي بولارىنا سەنەيىك. ءاۋمين!
فوتو: lifeisphoto.ru
ازىرلەگەن، دۋمان بىقاي
