ق ر ساۋدا جانە ينتەگراسيا ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى ازامات اسقار ۇلى ءوز سوزىندە وتكەن جىلدىڭ 11 ايىندا ەلىمىزدىڭ تاۋار ەكسپورتى 4،7% تومەندەپ، اۋىل شارۋاشىلىعى تاۋارلارىنىڭ ەكسپورتى 7،1% وسكەنىن، سونىمەن قاتار وڭدەلگەن تاۋارلاردىڭ ەكسپورتى 4،1% تومەندەگەنىن اتاپ ءوتتى. ول سونداي-اق ەكسپورت كورسەتكىشتەرىنىڭ تومەندەۋى ازىق-تۇلىك تاۋارلارىنا الەمدىك ەكسپورت باعاسىنىڭ تومەندەۋىنە بايلانىستى ەكەنىن ايتتى.
– يمپورتتى الماستىرۋ باستى ماسەلە بولىپ وتىر. «قاراپايىم زاتتار ەكونوميكاسى» باعدارلاماسى بويىنشا تاماق جانە جيھاز ونەركاسىبى سياقتى ءبىرىنشى كەزەكتە قاجەت بولاتىن تاۋارلارمەن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن يمپورتتى الماستىرۋعا قارجى ءبولىندى، – دەپ اتاپ ءوتتى ءمينيستردىڭ ورىنباسارى.
سەنات ءتورايىمى ءوز كەزەگىندە فەرمەر وداقتارى مۇنداي ستاتيستيكامەن كەلىسپەيتىنىن اتاپ ءوتتى.
– ءبىزدىڭ ونىمدەرىمىزدىڭ ءوز سورەمىزگە جەتۋى وتە قيىن. ءىرى ساۋدا ورتالىقتارى ءونىم وندىرۋشىلەردى پايداسىز جاعدايعا دۋشار ەتەدى. دەلدالدار 200-300% ۇستەمە باعا قوسىپ وتىر. وتاندىق نارىققا ءونىم شىعارۋ ءتيىمسىز بولۋعا اينالدى. ساۋدا ۇستەمەسىن، اسىرەسە، بولشەك ساۋدا باعاسىن رەتتەۋ ساياساتى بولۋى ءتيىس. ەڭ بولماعاندا، ءوزىمىز ەڭ تومەنگى كۇنكورىس دەڭگەيى دەپ ەسەپتەيتىن ءبىرىنشى كەزەكتە قاجەت بولاتىن تاۋارلارعا قاتىستى بولۋى كەرەك، – دەدى د.نازاربايەۆا.
داريعا نازاربايەۆا ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىگى تاقىرىبىن جالعاستىرا وتىرىپ، تاماق ونىمدەرى باعاسىنىڭ وسۋىنە نازار اۋداردى.
– حالىق ءبىرىنشى كەزەكتە قاجەت بولاتىن ازىق-تۇلىكتەردىڭ، كارتوپ، قاراقۇمىق باعاسىنىڭ وسۋىنە الاڭداۋلى. قانشاما جۇمىستار اتقارىلدى، سۋبسيديا بەرىلدى، قارجى سالىندى، ءتۇرلى باعدارلامالار مەن جول كارتالارى بار، ايتسە دە جاعداي جاقسارماي كەلەدى. حالىقتىڭ الەۋمەتتىك ءالسىز توپتارىنا كورسەتىلەتىن مەملەكەتتىك قولداۋدىڭ بارلىق شارالارىن باعانىڭ ءوسۋى جويىپ وتىر، – دەدى سەنات ءتورايىمى.
پالاتا باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا، ەكسپورت ساياساتىن رەتتەۋدە تاجىريبەدەن وتكەن ءبىرقاتار تەتىكتەرى بار. ماسەلەن، يمپورتتاۋشى ەلدەرگە قاتىستى دالمە-دال قارسى شارا قولدانۋعا جانە اكەلىنەتىن ءونىمنىڭ ساپاسىن باقىلاۋ شارالارىن كۇشەيتۋگە بولادى.
بۇل رەتتە، ەكىنشى جاعىنان ەكسپورتتى دامىتۋ جانە ارزانداتۋ ءۇشىن اگروونەركاسىپ كەشەنى ونىمدەرىنىڭ لوگيستيكاسىن وڭايلاتۋ، وعان جەكە كومپانيالاردىڭ قارقىندى قوسىلۋ مۇمكىندىگى جونىندە باعدارلاما ازىرلەۋ كەرەك.
سەناتور ءالي بەكتايەۆ ستاتيستيكالىق دەرەكتەردەگى ءونىمنىڭ ءارتۇرلى اتاۋلارى مەن ءتۇرلى مەملەكەتتىك ورگانداردا بولەكشە الىنعان تارماقتاردى ءتۇسىنۋ ماسەلەسىن كوتەردى. «ءوز كەزەگىندە مۇنداي مالىمەتتەر مەملەكەتتىك ورگانداردى جاڭىلىستىرۋعا الىپ كەلەدى» دەپ اتاپ ءوتتى سەناتور جانە بۇل جۇيەنى تارتىپكە كەلتىرۋگە شاقىردى.
شارا بارىسىندا «ازىق-تۇلىك كەلىسىمشارت كورپوراسياسى» ۇلتتىق كومپانياسى» اق باسقارما ءتوراعاسى قانات قاراۋىلوۆ بايانداما جاسادى. ول استىق قابىلداۋ مەكەمەلەرىندەگى استىقتىڭ سان مەن ساپالىق تۇرعىدا ساقتالۋ پروبلەماسىنا توقتالا كەلىپ، ولاردىڭ يەلەرىنە قاتىستى ۇرلىق-قارلىق پەن مەملەكەتتىك باقىلاۋدىڭ جوقتىعىن ايتتى.
ق.قاراۋىلوۆ ماسەلەنى شەشۋ رەتىندە استىق قابىلداۋ جانە استىق قابىلداۋ مەكەمەلەرىندەگى استىقتى تيەپ جونەلتۋدى ەسەپكە الۋ پروسەستەرىن اۆتوماتتاندىرۋدا ەلەكتروندىق استىق قولحاتتارىن دامىتۋدى؛ پروبلەمالىق كرەديتتەر قورىندا كەپىلدە تۇرعان استىق قابىلداۋ كاسىپورىندارىن ازىق-تۇلىك كورپوراسياسىنا بەرۋدى؛ استىقتىڭ نارىققا قاتىسۋشىلاردا بولۋى مەن ساپاسىن جانە ونىڭ ەسەبىنە سايكەستىگىن مەزگىل-مەزگىل تەكسەرۋدى ۇسىندى.
شاراعا قاتىسۋشىلار اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ ءوندىرىسى تاقىرىبىن جالعاستىرا وتىرىپ، شارۋاشىلىق جۇرگىزەتىن سۋبەكتىلەر ءۇشىن نەسيە رەسۋرستارىنىڭ قولجەتىمسىزدىگى تۋرالى ايتىپ بەردى. سالا وكىلدەرىنىڭ باعالاۋى بويىنشا ەكىنشى دەڭگەيدەگى بانكتەر اۋىل شارۋاشىلىعى سەكتورىن وتىمدىلىگى تومەن ءارى كەپىل بازاسىنىڭ جوقتىعىمەن سيپاتتالاتىن تاۋەكەلى جوعارى ساناتقا جاتقىزادى، بۇل بەرىلەتىن كەپىلدىكتەردىڭ مولشەرىن ازايتادى.
«اتامەكەن» باسقارما ءتوراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى ەلدار جۇماعازييەۆتىڭ ايتۋىنشا، ءونىمدى ەكسپورتتاۋ كەزىندە قوسىمشا قۇن سالىعىن قايتارۋ – كاسىپكەرلەردىڭ وزەكتى ماسەلەلەرىنىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى. بۇل بىرنەشە جىلدان بەرى شەشىلمەي كەلە جاتقان ماسەلە.
– قازاقستاننىڭ ۇن وندىرۋشىلەرى سالىق ورگاندارىندا ۇنەمى قوسىمشا قۇن سالىعىن قايتارۋ پروبلەماسىنا تاپ بولادى. وسىعان بايلانىستى ەكسپورتتاۋشىلاردىڭ جەڭىلدەتىلگەن تەتىكتەرمەن ەكسپورتتاۋ كەزىندەگى قوسىمشا قۇن سالىعىن قايتارۋ ءراسىمىن قايتا قاراۋ قاجەتتىگى تۋىندايدى، – دەدى ە.جۇماعازييەۆ.
ۇلتتىق كاسىپكەرلەر پالاتاسىنىڭ باسشىسى سونداي-اق استىق پەن ۇندى باسقا ەلدەر ارقىلى ترانزيتتەۋ كەزىندەگى جوعارى تاريفتەردى اتاپ ءوتتى. ە.جۇماعازييەۆ قازاقستاندىق استىق پەن ۇندى ەكسپورتتاۋشىلاردىڭ تەمىر جول كولىگىمەن تاسىمالداۋ كەزىندە ترانزيتتىك ەلدەردە قولايلى تاريفتىك جاعدايلار قامتاماسىز ەتىلسە جاعداي جاقساراراتىنىن العا تارتتى.
داريعا نازاربايەۆا كەزدەسۋ سوڭىندا شيكىزاتتىق ەمەس ەكسپورتتى دامىتۋ جونىندەگى نەگىزگى ينستيتۋتتار فۋنكسيالارىنىڭ قايتالانۋىنا قاتىسۋشىلاردىڭ نازارىن اۋداردى.
– وسى ۇيىمدار قىزمەتىنىڭ تيىمدىلىگىن باعالاۋعا كىم تالداۋ جاسايدى؟ ەكسپورتقا مۇددەلى ادامدار ءۇشىن بۇگىنگى كۇنى نەگە «ءبىرىڭعاي تەرەزە» جاسالمايدى؟ ءوز ۇنىمەن نەمەسە كارتوبىمەن كەلگەندە «ءبىر تەرەزە» ارقىلى ءتيىستى بارلىق قاجەت اقپاراتتى، كونسۋلتاسيالىق قولداۋ مەن سۋبسيديالاردى الۋعا جانە جۇمىس ىستەۋگە كەتۋگە بولماس پا ەدى، – دەدى د.نازاربايەۆا.
شارانىڭ قورىتىندىسى بويىنشا پارلامەنت جوعارعى پالاتاسىنىڭ باسشىسى اگرارلىق ماسەلەلەر، تابيعاتتى پايدالانۋ جانە اۋىلدىق اۋماقتاردى دامىتۋ كوميتەتىنە كەزدەسۋگە قاتىسۋشىلار قوزعاعان پروبلەمالىق ماسەلەلەردى زەردەلەۋدى جانە ولاردى پارلامەنتتىك تىڭداۋلاردا تالقىلاۋعا دايىنداۋدى تاپسىردى.
